Соған орай түйткілді мәселелердің қатары молайып тұр. Жол, ауызсу, жарық сияқты халықтың тіршілігі үшін басты қажеттіліктер бұл ауылдарда әлі де өзекті. Бұдан бөлек, жылдар бойы тұрғындардың ащы жанайқайына айналған аса өткір мәселенің бірі – өрт сөндіру деполарының мүлде болмауы...
Күні кеше ғана Шортанды ауданына қарасты Бозайғыр ауылында қос қабатты тұрғын үй түгелдей өртеніп кетіп, 8 бірдей отбасы далада қалған еді. Қазір олар жергілікті кәсіптік оқу орнының жатақханасын уақытша паналауға мәжбүр болған. Тұрғындардың айтуынша, өрттің соңын ала болған газ жарылыстарының салдарынан қос қабатты үйдің күл-талқаны шыққан.
– Бізде кезекті мәрте төтенше жағдай! Басқаша мұны ештеңе дей алмаймын. Сөзім жоқ! Мұның бәрі өзімізде өрт сөндіру көлігі болмауының салдарынан болды. Сондай-ақ бірде-бір өрт сөндіру депосының болмауы баспаналарымыздың ойраны шығуына басты себеп болды. Өрт сөндірушілер келген кезде үй түгелдей өртеніп кеткен еді. Өрт сөндірушілер келгенде газ баллондары жарылып, атыла бастаған, – дейді Бозайғыр ауылының тұрғыны Олеся Павленко.
Ауыл тұрғындарының айтуынша, соңғы бір ай ішінде ғана ауылда төрт бірдей өрт болған. Бірақ алты мыңнан астам халық тұратын ауылға өрт сөндіру көлігі әлі де берілмеген.
Тілсіз жау елорданың іргесіндегі басқа да ондаған елді мекендердің басты мәселесіне айналғалы қашан?! Талапкер, Үркер, Қараөткел, Бозайғыр сияқты елорда айналасындағы басқа да бірнеше ауылдарда халық саны ондаған есе өскен. Бірақ бірде-бір өрт сөндіру депосының, тіпті қарапайым өрт сөндіру көлігінің болмауы халықты әбден ашындырған. Мәселен, елордадан таяқтастам ғана қашықтықтағы Қараөткел ауылында халық саны 40 мыңнан асып жығылған. Алайда өрт сөндіру депосы күні бүгінге дейін ашылмаған. Тұрғындардың айтуынша, осыдан 7 жыл бұрын өрт сөндіру депосын салуға жергілікті билік арнайы жер де бөлген. Бірақ құрылыс содан бері басталмаған күйі қалған.
Аса күрделі жағдай былтыр қыста басталды. Өрт болғанда бізге өрт сөндіру көлігі 40 минут, тіпті одан да ұзақ уақытта келеді. Мәселен, ауылда базар өртке оранғанда өрт сөндіру көлігі қатып қалған сумен келді. Одан кейін қаладан тағы көлік шақырғанша, базардың жартысына жуығы өртеніп кетті. Өрт оқиғалары қатты көбейіп жатыр. Біз депо салып беруін жалына сұраймыз. Өйткені көпбалалы, әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардың үйлері өртеніп кетті. Төтенше жағдайлар комитетіне Целиноград ауданында деполар салу қажеттігі жөнінде хат жаздым. Екі күннен кейін маған қаланың төтенше жағдай қызметкері хабарласып, өрт сөндіру депосының жоспарланғанын, өрт сөндіру бекеті барын жеткізді. Бекетке барсам, тек тәжірибе жинап жүрген студенттер ғана отыр. 22 қазан күні өрт болып жергілікті қауымдастық төрағасының үйі өртенді. Ол өрт сөндіру көлігі келгенше 1 сағат 40 минут болғанын есептеді. Келген балалар қолғаптарын кие алмай біраз тұрды. Бекет болғанымен, олардан қаладан өрт сөндірушілер бұрын келді. Қала мен ауыл арасы – 15 шақырым. Ал өрт сөндіру бекеті тиіп тұр, – дейді Қараөткел ауылының жергілікті қауымдастық өкілі Жанар Хасенова.
Тұрғындардың айтуынша, былтыр Қараөткелге өрт сөндіру көлігі бөлінген. Бірақ жергілікті тұрғындар бұл туралы тіпті естімеген. Ал өрт сөндірушілер араға тек 40 минуттан аса уақыт салып барып жетеді. Мұнымен қоса, су құбырында ысырманың болмауы да ауыл тұрғындарын әбден қинапты. Құбыр жарылғанда тұтас Қараөткел округін, яғни Қаражал, Қараөткел мен Жаңажол ауылдары түгелдей судан ажыратылады.
– Әкімдіктің ресми хатында 2022 жылдан бастап компаниямен жыл сайын өрт сөндіру қауіпсіздігін қамтамасыз етуге келісімшарт жасалып, аталған мақсатта 25 миллион теңге бөлінетіні көрсетілген. Бізде рейд шаралары өткізілетіні жазылған. Бірақ біз ол туралы естіген де емеспіз. 600 бүктеме қағаз таратып, тұрмысы төмен отбасыларға 51 датчик орнатты. Барып көргенде кейбіреуінде оның өзі болмай шықты. Бізге берген көлік арада үш ай өтпей сынып қалды. Бірде түн ішінде өрт болып учаскелік полиция инспекторының өзі өрт сөндіру бекетіне хабарласа алмады. Бізде тіпті «өртті қасақана қойып жүргендер бар ма?» деген күдікті ой да бар. Өрттің қайдан шығып жатқанын ешкім білмейді, – деп толықтырды Жанар Хасенова.
Елорда маңындағы ауылдардағы өрт сөндіру жағдайының аса күрделі екенін Целиноград ауданы әкімдігі де растады. Аудан әкімдігінің мәліметінше, Қараөткел ауылында екі бірдей өрт сөндіру депосын салуға жалпы аумағы 0,55 гектар жер учаскесі бөлінген. Ал басқа да ауылдарда өрт сөндіру мәселесін шешу үшін Астана әкімдігі кешенді шаралар жүргізіп жатыр.
– Қазір Астана айналасындағы агломерацияларды дамытудың шеңберінде Астана қаласы әкімдігі кешенді жоспар жасап жатыр. Онда өрт сөндіру депосының құрылысы да қарастырылған. Жыл сайын Целиноград ауданы әкімдігі тұрмыстық және дала өрттерінің алдын алу және жою үшін келісімшарт жасалады. Қызмет көрсететін ұйымның қажетті техникасы мен құрылғылары жұмыс істеп тұр. Ірі өрт жағдайында Астана қаласынан өрт сөндірушілер шақыртылады. Елорданың іргесіндегі Үркер ауылында жаңа өрт сөндіру депосының құрылысы басталған. Ол биыл аяқталмақ. Депо іске қосылғаннан кейін жақын маңдағы ауылдарда да өрт сөндіруге араласады. Қараөткел ауылында мемлекеттік өрт сөндіру қызметі жоқ. Жеке өрт сөндіру компаниясымен келісімшарт жасалған. Олардың бір өрт сөндіру көлігі мен 9 қызметкері бар. Қараөткелге ең жақын өрт сөндіру депосы 22 шақырымдағы Ақмол ауылында. Мұнда өрт сөндіру депосын салу 2024-2029 жылдарға арналған Астана агломерациясын дамыту бағдарламасында ғана қарастырылған, – дейді Целиноград ауданы әкімдігінің баспасөз қызметінен.
Елордаға жақын ауылдарда өрт оқиғаларының көбейіп, оны сөндіруге төтенше жағдай қызметінің қауқары жетпей жатқанын облыс әкімі де мойындады. Таяуда Целиноград ауданына барып қайтқан өңір басшысы Марат Ахметжановтың айтуынша, Астана маңындағы ауылдарда өрттің жиілеуіне халық санының көбеюі себеп болған. Оның үстіне, олардың көбі сол ауылдарда тіркелмегендіктен, өрт сөндіру мекемелері ашылмай отыр.
Иә, қазір Астана маңындағы ауылдар мен өрт сөндіру мәселесі аса өзекті болып тұр. Өйткені мәселен, Қосшы қаласында тіркелген халық саны 40 мың болса, іс жүзінде 80 мыңнан астам адам тұрады. Жібек жолы, Қараөткел, Қаражар, Үркер, Талапкер, Бозайғыр сияқты басқа да ондаған ауылдарда да дәл сондай жағдай. Сондықтан бұл мәселе бойынша құзырлы төтенше жағдай министрлігіне, Үкіметке халықты тіркеумен емес, іс жүзінде тұрып жатқан халық есебі бойынша өрт сөндіру депосын салу қажеттігі жайлы арнайы кіріп, мәселені егжей-тегжейлі түсіндірдім. Астана маңы агломерациясындағы жағдай тек осы мәселе шешімін тапқанда ғана жүзеге асырылмақ. Қазір Үкіметте қаулы әзірленіп жатыр. Осыдан кейін мәселе оң шешімін тауып Астана маңы агломерациясында өте үлкен жұмыстар жүргізілмек, – деді облыс әкімі Марат Ахметжанов.
Сонымен, елорда маңындағы елді мекендерде тілсіз жауды тізгіндеп ауыздықтау жуық арада жүзеге аспайтыны анық байқалды. Түйткілдің түйінін тарқату – алдағы жылдардың еншісінде болмақ...
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы