Бүгінгі таңда электромобильдер әлемде кең таралып, оған деген сұраныс тұрақты түрде өсуде.
Егер электромобильдердің әлемдік сатылымының соңғы үш жылдық динамикасына көз жүгіртсек, 2020 жылы әлемде 3 миллион 240 мың электромобиль сатылды. Бұл 2019 жылмен салыстырғанда 43 пайызға көп.
2021 жылы бүкіл әлем бойынша 6,5 миллион электромобиль сатылды, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 109 пайызға өскен. 2022 жылы электромобильдер сатылымның жаңа рекордын орнатты, әлемде 7,8 миллион дана сатылды. 2023 жылы әлемде шамамен 17 миллион электромобиль мен гибридті автомобиль сатылды.
Ал, Қытай 2030 жылға қарай бензинді қозғалтқыштардан толық бас тартуды жоспарлап отыр. Зерттеушілердің пікірінше, 2035 жылға қарай әлем бойынша эксплуатацияда 130 миллион электромобиль болады.
2021 жылы Глазгода өткен дүниежүзілік климат саммитінде Ұлыбритания, Үндістан, Австрия, Польша, Канада, Түркия және басқа елдер, барлығы 33 ел, сонымен қатар ірі алты автомобиль өндіруші: General Motors, Ford, Mercedes, Volvo, Jaguar/Land Rover және BYD (Build Your Dreams) 2040 жылға дейін іштен жану қозғалтқышы бар көліктерден толық бас тартатынын жариялады.
Сонымен қатар бірнеше күн бұрын Дубай қаласында өткен БҰҰ-ның климаттың өзгеруі жөніндегі 28-конференциясының сегіз климаттық іс-қимыл қарастырылған қорытынды құжаты қабылданды. Негізгі іс-қимылдардың бірі – әртүрлі жолдармен көлік құралдарының шығарындыларын азайту, оның ішінде инфрақұрылымды дамыту және нөлдік немесе төмен шығарындылары бар көліктерді жылдам енгізуді жеделдету.
Өйткені электромобильдердің іштен жанатын қоғалтқышы бар көліктермен салыстырғанда экологиялық және экономикалық жағынан тиімділігі басым.
Заңның алғашқы жобасын дайындаған кезде электрмобильдерді кең ауқымды қолдануға тежеуші фактор ретінде арнайы инфрақұрылымның болмауы және «мұнай өнімдерімен» жүретін көліктердің құнының төмендігін атап өткен едік.
Қазіргі таңда елімізде жағдай түбегейлі өзгерді. Мысалы, 2023 жылғы 1 қаңтарда электрқозғалтқышы бар 812 жеңіл көлік тіркелсе, он екі айдың қорытындысы бойынша 7793 электркөлігі тіркелген, бұл дегеніміз электромобиль санының 9,5 есеге өскенін көрсетіп отыр. Яғни «жасыл» көліктерге сұраныстың көбеюі қажетті инфрақұрылымды дамытуды ілгерлетуді талап етеді.
Заң жобаларында «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы», «Автомобиль жолдары туралы», «Автомобиль көлігі туралы», «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы», «Жол жүрісі туралы» заңдарына түзетулер енгізу көзделген.
Заң жобасы мынадай негізгі нормаларды қарастырады:
❖ «электромобиль» және «электрозарядты станция» ұғымдарын енгізу;
❖ коммуналдық ақылы автотұрақтарда (автопарковкаларда, паркингтерде) электромобиль көліктерінің иесі үшін тегін тұрақ орындарын пайдалану;
❖ тұрғын аймақтардағы электрозарядты станцияларды жобалау, орнату және техникалық пайдалану ережелерін әзірлеу және бекіту бойынша мемлекеттік органдардың өкілеттілігін анықтау;
❖ жергілікті атқарушы органдардың өкілеттілігі электрозарядты станцияларды орналастыру туралы шешімдерді қабылдау және такси тұрақтарын, әуежайларда, вокзалдарда, 1 және 2 санатты стационарлық сауда және мәдени ойын-сауық нысандарын, мәдени-демалыс парктері мен алаңдарын, даңғылдарды, көшелерді, кварталдарды электрозарядты станциялармен жабдықтау және ұйымдастыруды қамтамасыз ету.
Сонымен қатар «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне толықтыру енгізу туралы» Заңының жобасы электромобильдер үшін бөлінген орындарда көлік құралдарын тоқтату немесе тоқтатып тұру қағидаларын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікті енгізу мақсатында әзірленді.
Заң жобасын іске асыру республикалық немесе жергілікті бюджеттерден қосымша қаржылық шығындарды талап етпейді.
Халықаралық ұйымдардың ұстанымдарына қайшы келмейді.
Самат МҰСАБАЕВ, Мәжіліс депутаты