Жетісу облыстық прокуратурасының баспасөз қызметі хабарлағандай, өңірде өз міндеттеріне салдыр-салақ қарап, жауапсыздыққа , сол арқылы адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретіндей жағдайдың қалыптасуына жол берген 100 лауазымды тұлға ветеринария саласындағы бұзушылықтары үшін жауапқа тартылыпты.
– Ветеринария қызметіндегі лауазымды тұлғалар жануарларды вакцинациялау барысында 33 мың бұзушылыққа жол берген. Жеке және заңды тұлғалардың әкімшілік жауапкершіліктен жалтаруына қатысты 526 дерек тіркелді. Облыс аумағында күйдіргінің (сібір жарасы) қараусыз, бақылаусыз қалған 33 ошағы анықталды. Осы күнге дейін оларды оқшауландыру және талапқа сай жағдайға келтіру бойынша ешқандай шаралар қабылданбаған. Бұл салада дипломды сатып алған мамандар да анықталды. Нақтырақ айтқанда, ветеринария мекемелерінде жауапты қызмет атқарып жүргендердің төртеуінің жоғары білім туралы дипломы жалған болып шықты. Тағы 124 қызметкердің білімі мен тәжірибесі атқарып отырған лауазымдарына сәйкес емес. Жүзден асам лауазымды тұлға тәріптік жауапкершілікке тартылды. Олардың ішіндегі аймақтық инспекцияның үш жетекшісі мемлекеттік қызметке көлеңке түсіретін әрекеттері үшін жауапкершілікке шақырылды. Мемлекеттік кіріске 3 миллион теңге өндірілді, – дейді облыстық прокуратурадағылар.
Облыс орталығы Талдықорған қаласы тұрғындары тарапынан ветеринарларға қатысты арыз-шағым тым көбейіп кеткен. Олар қараусыз иттердің қаптап кеткенінен әбден зәрезап болған. Балалар көшеге шығудан, аулаға барып ойнаудан қалған. Қаланың адамдары жаппай арызданып жатқанда, күнделікті тірліктері, күнкөрістері үй жануарларымен тығыз байланыста болатын, шынын айтқанда, солармен бірге тұрып, бірге жүретін ауыл тұрғындарының жағдайын көзге елестетудің өзі қиын. Билік жағдайдан жақсы хабардар екендіктерін айтып, жақын күндері барлығын реттейміз деп кезекті уәдемен құтылуды әдетке айналдырған.
– Талдықорғанда биылғы 31 желтоқсанға дейін қаңғыбас иттерді аулау жөніндегі мәселе түбегейлі шешіледі. «Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» заңға сәйкес, Жетісу облысында 2023 жыл алғаш рет жануарларға қайырымдылықпен қарау (аулау – стерилизациялау – босату) жүйесі енгізілген. Осы бағдарлама бойынша жануарларды ұстағаннан кейін піштіріп, егіп, бұрынғы жүрген жеріне қайтадан босатып қоя беріп келді. Бірақ мәселе осымен шешімін табады деуге болмайды. Өйткені стерилизацияланған, егілген иттер қайтадан үйірлерге топтасып, қатарларын көбейтіп, айнала ортасына қауіп төндіруді одан әрі жалғастырады. Бұрындары қаңғыбас иттерді ататын. Сол арқылы олардың санын азайтып, үйірлесулеріне жол берілмейтін еді, қазір заң басқа, – деп ұзын арқан, кең тұсауға салады қалалық әкімдіктегі жауапты тұлғалар.
Жыл соңына дейін әлі он бір ай бар. Оған дейін заң тағы да өзгеруі мүмкін. Болмаса ашынған тұрғындар қолдарына қару алып, иесіз итерге қарсы майдан ашуы әбден мүмкін.
Облыстық Ветеринария басқармасының хабарлауынша, бюджеттен салаға 742 миллион теңге бөлініпті. Қазынадан қарастырылған қомақты қаражатқа облыс аумағында иесіз жануарларға арналған бірнеше панахана салынбақ. Бірақ қашан, қай жерде тұрғызылатыны әлі нақтыланбапты. Осылайша, адамдар өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін, қаруасыз жатқан күйдіргі ошақтарын реттеудің жөнін таба алмай отырғандар, қаңғыбас иттердің қамы үшін миллиондарға панаханалар тұрғызбақ. Бұл тұрғындар тарапынан орынды түсінбестік тудырып отыр. Өйткені жоғарыда айтқанымыздай, адамдардың денінің саулығы ішетін тамағына көп байланысты. Ет жеп, сүт ішуден басқалардың алдынан көрінетін жергілікті жұрттың аман-саулығын ойлағандар бірінші кезекті малдың денсаулығы дұрыс болуын қолға алғаны жөн болар еді.
Үкімет пен облыстық әкімдік құр қарап отыр деуден аулақпыз. Осыдан біраз бұрын Үкіметтің ресми сайтында Жетісу облысында «Еттің ветеринариялық-санитариялық сараптамасы» атты қанатқақты цифрлық жоба енгізілетіні туралы ақпарат пайда болған еді. Онда айтылғандай, аталған жоба ауылшаруашылығы жануарлары монитрингін барынша жетілдіруге тиісті. Премьер-Министрдің орынбасары Серік Жұманғарин атап өткендей, жаңа жоба цифрландырылған жануарларды сәйкестендіруге мүмкіндік беріп, жануарлардың толық тірлік кезеңі туралы ақпараттар орналастырылған QR-кодты қалыптастырады және қасапханаларда сараптама актілері бар анықтамалар беруді ретке келтіреді. Астанада отырып, ауылшаруашылығы жануарларының жағдайын ойластырға «ақылдылардың» айтуынша, QR-код ет сататын орындарға орналыстырылады және жануарларды ветеринарлық тексерусіз союға және ұшасы мен мүшелерін сараптамасыз сатуға тосқауыл қояды.
– Еліміздің аумағында мал соятын 904 нысан бар. Олардың 109-ы етті өңдейтін кәсіпорын болса, 281 сою бекеті мен 514 сою алаңы жұмыс істейді. Ветеринарлық талаптарға сәйкес келмейтін 106 қасапхана жабылып, былтыр жыл барысында 661 сою алаңының тіркеу нөмірі кері қайтарылды. Барлық ірі ауылдық округтерде ветеринарлық-сараптамалық зертханасы бар қасапханалар ашу керек. Сою алаңдары өтпелі кезеңдегі қажеттілікті өтеу мақсатында ашылған болатын. Қазіргі кезде заңнамаға өзгертулер енгізуді ойластырып жатырмыз. Өзгерістер енгізілгеннен кейін сою алаңдарының жұмысы мүлде тоқтатылады, – деп тұжырымдайды ауылшаруашылығы вице-министрі Аманғалы Бердалин.
Жаңалыққа қатысты ойын білмек ниетпен осы саланың білгірі ауылшаруашылығы бойынша сарапшы Алмасбек Садырбаевқа хабарласқан едік.
– Цифрландыру дұрыс болуы үшін малды сәйкестендірудің дәл қазіргі кездегі сұраныс пен талапқа сай базасы болуы қажет. Өкінішке қарай, қолданыстағы жануарларды сәйкестендіру базасы қазіргі кезеңге мүлде сай емес. Сондықтан барлық ауылшаруашылығы жануарларының нақты базасы жоқ кезде цифрландыру тиімді болады дей қою қиын. Жалпы, цифрландыру арқылы аталған саладағы бар мәселені шешіп тастау мүмкін емес. Бірінші кезеке нақты база жасап, ветеринарияны толықтай реформалау керек. Мемлекет басшысы бұған дейін де ветеринарияны қайта құру туралы айтқанымен, бұл бағыттағы жұмыстар жалақыны көтерумен шектелді. Іс жүзіндегі реформалау – мемлекетті қоса алғанда, тұрғындар мен ветеринарлар тарапынан аталған салаға деген көзқарастар саясатын толықтай қайта құру. Қазіргі уқытта бізде барлық мәселенің шешімін «цифрландыру» деген сұлу сөздің тасасына тығып қояды. Бұл қанатқақты жоба да қоғамда кеңінен талқыланбады, фермерлердің пікірлері ескерілмеді. Жоғарыдан шешілді. Сондықтан өз басым қолдамаймын, – дейді сарапшы.
Әзірге жаңа жоба Жетісу, Алматы және Павлодар облыстарында қолға алынбақ. Сонымен бірге шекаралық өткізу бекеттерінде қолданылады. Келген жүктер туралы мәліметтер ақпараттық жүйеге енгізіліп, сынамалар алу және тексеру актілерінің электронды форматы қалыптастырлады да мемлекеттік ветинспектор мен ветеринариялық зертхананың қызметкеріне жөнелтіледі.
Болат АБАҒАН,
Жетісу облысы
коллаж: Еркебұлан ДҮЙСЕБОЛАТОВ