BBC News америкалықтардың үштен екісі ел Президентінің көш-қон саясатын құптамайтынын жазды. Британдық ақпарат агенттігіне сілтеме жасаған Aikyn.kz АҚШ-тың шекарасында ұсталған заңсыз мигранттар санының өсу себептерін талдайды.
Президент Байден «Америка қорғанымен» танысуда. Фото Reuters агенттігінен алынды. Авторы: Kevin Lamarque
Президент Джо Байденнің әкімшілігі кезінде АҚШ пен Мексика шекарасында ұсталған заңсыз мигранттар саны күрт өскен. Соңғы сауалнамалар америкалықтардың үштен екісінен астамы қазіргі президенттің көші-қон проблемасын шешу жолдарын құптамайтынын көрсеткен.
Осы жылдың қараша айында өтетін президенттік сайлаудағы Джо Байденнің ықтимал қарсыласы Дональд Трамп жақында Конгресс қарауына ұсынылған екі партияның келіскен заң жобасын айыптап, оның жеткілікті қатаң емес екенін мәлімдеген.
Шекараны күшейтіп жатқан америкалық әскерилер. Фото AP агенттігінен алынды. Авторы: Jonathan Clark
Бірақ көші-қон саясатының іске асырылуына тек республикашылдар ғана емес, шекараға жақын орналасқан қалалардың демократиялық мэрлері де наразылықтарын білдіруде.
АҚШ-қа заңсыз кіргісі келген 6,3 миллионнан астам мигрант Байденнің президенттік мерзімі тұсында ұсталды, бұл Трамп, Обама немесе Джордж Буш кезіндегіден көп.
Төмендегі графиктен Байденнің кезінде АҚШ-Мексика шекарасын кесіп өтпекші болған мигранттар санының қаншалықты өскенін көреміз.
АҚШ-тың Кеден және шекараны қорғау агенттігінің деректері бойынша. Фото BBC News сайтынан алынды
Пандемиядан кейінгі көші-қон толқыны
Мұндай көші-қон ағынының өсу себептері де күрделі: кейбір факторлар соңғы 20-30 жылдар бойы жиналған және АҚШ-тың бақылауынан тыс болған. Мамандардың да пікірлері әртүрлі.
Шекарада ұсталғандар саны 2018 жылдан бастап көбейе бастаған. Олар негізінен Орталық Америка елдеріндегі күрделі дағдарыстардан, соның ішінде зорлық-зомбылықтан, кедейшіліктен, саяси қуғын-сүргіннен және табиғи апаттардан қашумен байланысты болған.
Заңсыз мигранттар саны 2020 жылдың басында күрт төмендеді. Бұл кезде пандемияға байланысты карантин мен шектеулер қабылданып, адамдардың жүріп-тұруы қиындаған еді. АҚШ шекарасындағы ұсталған мигранттар саны да сол кезеңде 53%-ға күрт төмендеген. Карантин шаралары 2021 жылдың басында жойылғаннан бері шекараны заңсыз кесіп өтпекші болғандар саны тұрақты түрде өсіп, 2023 жылдың желтоқсанында 300 000-нан асатын рекордтық көрсеткішке жеткен.
Шекараны осылай заңсыз өтеді:
«Ол кезде біз Орталық Америка елдерінің саяхатқа шектеулер алынып тасталған кейін заңсыз көші-қон ағындары қайтадан өсе бастағанын көрдік. Ол кезде үлкен өзгерістер болды және біз Венесуэладан бастап, Колумбиядан, Эквадордан және басқа да алыс жерлерден әлдеқайда көп ағындарды байқадық», – дейді Вашингтонда орналасқан Көші-қон саясаты институтының саясат сарапшысы Ариэль Руиз Сото.
Ал қазір мигранттар Батыс Африкадан, Үндістаннан және Таяу Шығыстан да ағылып келуде.
Америкадан тыс жерлерден келген мигранттардың арасында ең көп өсім Қытайдан келгендер арасында. Өткен жылы АҚШ-Мексика шекарасында 37 мыңнан астам Қытай азаматы ұсталды, бұл екі жыл бұрынғымен салыстырғанда шамамен 50 есе көп.
Орталық Америкадан ағылған көші-қон. Фото Reuters сайтынан алынды. Авторы: Jose Luis Gonzalez
Жаһандық көші-қон тенденциялары
Соңғы бірнеше жылда АҚШ-Мексика шекарасында байқалған мигранттар санының артуы да дүниежүзіндегі бай елдерге көші-қонның өсуімен байланысты.
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) жариялаған статистикасы 2022 жылы ұйымға мүше 38 мемлекетке 6,1 миллион жаңа тұрақты мигранттардың көшіп келгенін көрсетеді, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 26% және 2019 жылмен салыстырғанда 14% жоғары.
2022 жылы АҚШ-та баспана алған адамдардың саны екі есеге өскен, оны негізінен Венесуэла, Никарагуа және Кубадан келген мигранттар құраған. Қазір гуманитарлық көші-қон бойынша АҚШ Германиядан кейін екінші орынға шықты.
«Біз бүкіл әлем бойынша адамдардың қозғалысын тарихта бұрын-соңды болмаған деңгейде бастан өткеріп жатырмыз және адамдар әртүрлі себептермен біздің оңтүстік шекарамызда пайда болуда», – дейді Америка иммиграциялық кеңесінің бағдарламаларды басқарушы директоры Хорхе Лоури.
Кедейліктен қашқан, қауіпсіз мекен іздеген мигранттар. Фото vox.com сайтынан алынды
Ақ Үйдегі биліктің ауысуы
Кейбір сарапшылар 2021 жылы Ақ үйдегі биліктің ауысуы да көші-қонның өсуіне ықпал етті дейді. Президент Трамптың негізгі саясаты Мексикамен шекара қабырғасын тұрғызу және заңсыз мигранттарды депортациялау болды. Шекараны заңсыз кесіп өтпекші болған ата-аналар қамауға алынып, олардың балалары да оқшауланған кезде «АҚШ шекарасын жауып жатыр, қатал саясат жүргізуге көшті» деген пікір тарады. Бұл да өз кезегінде заңсыз миграцияға біршама тосқауыл болды.
Биік қорғанның арғы жағында жақсы өмір күтіп тұрғанын адамға кедергі жоқ: Президент Байденнің тұсында саясат өзгерді. Депортациялар азайды және мигранттарды Мексикаға тез қуып жіберу және шекара қабырғасын салу сияқты саясат жұмсара бастады.
Заңсыз мигранттарға сот шешімдерін күту кезінде АҚШ-та қалуға рұқсат етілді, олар шартты түрде босатылды, бұл процесс бірнеше жылдарға созылатын болды. Заңсыз мигранттар үшін қолайлы жағдай туды.
Осы уақыт ішінде шекараны кесіп өтпек болған адамдар енді «АҚШ-қа кіру және онда қалып қалу оңайырақ болатынын» сезіне бастады. Шекараны заңсыз кесіп өтуге болатынын байқаған мигранттар ағыны өсті, олар АҚШ-та тұрақтап қалуға болатын жолды тапты.
АҚШ-тағы көші-қон жүйесінің соңғы күрделі реформасы 30 жылдан астам уақыт бұрын болған.
Мұндай жағдайда алдағы президенттік сайлауда көші-қон заңын қаталдату Байденнің қарсыласына қосымша ұпай беретіні анық.