Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяоның пайымдауынша, Қытай дипломатиясы әлем үшін тәуелсіз сыртқы саясатты табанды түрде жүргізіп, жаһандық серіктестіктерді кеңейтіп, дүниежүзіндегі барлық елдермен ынтымақтасуға ұмтылды.
Бейбіт өмір сүрудің бес қағидасынан үш жаһандық бастамаға (Жаһандық даму бастамасы, жаһандық қауіпсіздік бастамасы және жаһандық өркениет бастамасы) және адамзаттың ортақ болашағы бар қоғамдастық құру тұжырымдамасына дейін қытай даналығы мен қытайлық жаһандық басқару нұсқасын ұсынып келеді.
Бейбіт өмір сүрудің бес қағидасы Қытай үкіметі ұсынған және Үндістан мен Мьянма үкіметтері бірлесіп қолдайтын негізгі қағидалар болып саналады. Оны елдер арасында қалыпты қарым-қатынас орнату және ынтымақтастық жүргізуде ұстануға тиіс. 1953 жылы желтоқсанда премьер-министр Чжоу Эньлай Бейжіңде үнді делегациясымен кездескенде алдымен бейбіт өмір сүрудің бес принципін алға тартты. 1954 жылы сәуірде Қытай мен Үндістан үкіметтері Бейжіңде «Қытай мен Үндістанның Тибет аймағы арасындағы сауда және өзара қарым-қатынас туралы келісімге» қол қойып, екі ел арасындағы қарым-қатынас туралы келісімге бейбіт өмір сүрудің бес негізін қосуға бірауыздан келісті.
1954 жылы маусымда премьер-министр Чжоу Эньлай Үндістан мен Мьянмаға шақырылды. Қытай-Үндістан және Қытай-Мьянма сәйкесінше, бірлескен мәлімдеме жасап, бейбіт өмір сүрудің бес негізін екі ел арасындағы қарым-қатынасты реттейтін қағидалар ретінде ресми түрде қолдап, бұл қағидалардың екі ел арасында ғана емес, жалпы халықаралық қатынастарда да қолданылатынын мәлімдеді. 1955 жылы сәуірде Бандунг конференциясында премьер-министр Чжоу Эньлай бес қағидатты – бір-бірінің егемендігі мен аумақтық тұтастығын құрметтеу, өзара шабуыл жасамау, ішкі істерге араласпау, теңдік пен өзара тиімділік, бейбіт қатар өмір сүруді ұсынды. Бұл негізгі нормаларға айналды. Қытайдың сыртқы байланыстары мен Азия мен Африка халықтары арасындағы бірлік пен ынтымақтастықты дамытуда маңызды тарихи рөл атқарды.
Қытай бейбіт өмір сүрудің бес негізіне сүйене отырып, әлемнің көптеген елімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Өткен 70 жылда «Бейбіт өмір сүрудің бес қағидасы» Қытайдың әлемге тәуелсіз сыртқы саясатының негізіне айналып қана қоймай, басқа елдер де қабылдады. Іс жүзінде олар халықаралық қатынастар мен халықаралық құқықтың негізгі нормаларына айналды. Олар бүкіл әлемде бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтап отыр. Сондай-ақ елдер арасындағы достық ынтымақтастықты дамытуда маңызды рөл атқарды және мемлекетаралық қатынастарды дұрыс реттеуге шығыс даналығын енгізді.
Соңғы жылдары халықаралық жағдай ғасырда бұрын-соңды болмаған күрделі және терең өзгерістерге ұшырады, көптеген үдеріс жеделдеді. Қытай өз кезегінде әрқашан бейбіт даму жолын ұстанып, заман ағымына ілесіп, жаһандық басқаруға қытайлық шешімдерді ұсынады. Осылайша адамзат тағдырына ортақ қоғам құру идеясы қалыптасты. Оның түпкі мақсаты – тұрақты бейбітшілік, ортақ қауіпсіздік, ортақ гүлдену, ашықтық және инклюзивтілік және әдемі әлемді құру. Бұл кеңесу, ортақ үлес және ортақ пайда принциптеріне негізделген жаһандық басқаруды ілгерілетуді талап етеді. Бұл ретте жалпы адамзаттық құндылықтарды ұстану, халықаралық қатынастардың жаңа түрін қалыптастыруға жәрдемдесу, жаһандық даму бастамасын, жаһандық қауіпсіздік бастамасын және жаһандық өркениет бастамасын іске асыру, халықаралық қатынастар аясында жоғары сапалы ынтымақтастықты жүзеге асыру маңызды. Сонымен қатар «Бір белдеу, бір жол» бастамасының шеңберінде және барлық елдің қиындықтарға қарсы тұру және ортақ гүлденуге қол жеткізу үшін күш-жігерін біріктіру. Адамзат үшін ортақ тағдыры бар қоғамдастық құру барлық ел адамдарының жақсы әлем құруға деген ұмтылысының ең үлкен ортақ белгісін біріктіреді. Ол барлық ел халқының жақсырақ әлем құруға деген ұмтылысының ең үлкен ортақ белгісін білдіреді. Сонымен бірге Қытайдың әлем және оны қалай құру туралы жоспарын көрсетеді.
Адамзат тағдырына ортақ қауымдастық құру тұжырымдамасы бейбіт өмір сүрудің бес принципінің мұрасы, дамуы және сублимациясы болып саналады.
Бейбіт даму жолын таңдаудан бастап, адамзатқа ортақ болашағы бар қоғамдастық құруға дейін Қытай дипломатиялық концепциялары дамып келеді. Бірақ оның негізгі қағидалары мен құндылық бағдарлары бір бастаудан шыққан, олар мұрагерлік арқылы дамып, даму арқылы жаңартылады. Бейбіт өмір сүрудің және адамзатқа ортақ болашағы бар қауымдастық құрудың бес қағидасы қытайдың сүйіспеншілік пен бейбітшілікке ұмтылудың әдемі дәстүрлі мәдениетіне негізделген. Олар қазіргі әлемнің ең маңызды мәселелерін шешеді және көптеген ел мен халықтың бейбітшілік, дамуға және ынтымақтастыққа деген ортақ ұмтылысына сәйкес келеді. Олар бүкіл адамзаттың ортақ құндылықтарын қолдайды және ілгерілетеді. Халықаралық байланыс, жаһандық басқару және өркениет алмасу құрылымына бірегей Шығыс даналығын әкеледі және күшті әсерге, өміршеңдік пен шабытқа ие.
Қытай мен Қазақстан – тату көрші, дос және серіктес. Дипломатиялық қарым-қатынастың отыз жылдан астам уақытында Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасы ілгері дамып, мәңгілік жан-жақты стратегиялық әріптестік ретінде тарихтағы ең жоғары деңгейге жетті.
Биыл бейбіт өмір сүрудің бес қағидасы жарияланғанына 70 жыл толады және адамзатқа ортақ болашағы бар қоғамдастық құрудың «екінші онжылдықтың» бірінші жылы. Қытай әлемнің барлық елімен, соның ішінде Қазақстанмен бірге бейбіт қатар өмір сүрудің бес қағидатын ұстануға және ілгерілетуге, бүкіл адамзаттың ортақ құндылықтарын белсенді түрде жүзеге асыруға, жаһандық даму бастамасын, жаһандық қауіпсіздік бастамасын іске асыруға дайын. Сонымен қатар жаһандық даму, жаһандық қауіпсіздік, жаһандық өркениет бастамасын жүзеге асыруға, тең және реттелген көпполярлы әлемді бірге құруға, әмбебап және инклюзивті экономикалық жаһандануды ілгерілетуге, адамзат тағдырына ортақ қоғамдастық құруға бірлесіп әрекет етуге, әлемдегі бейбітшілікті, қауіпсіздікті, өркендеу мен прогресті ілгерілетуге үлес қосуға ниетті.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» Telegram арнасынан таба аласыз.