Жалпыға бірдей декларациялау еліміз бойынша 2021 жылдан бастап кезең-кезеңімен енгізілуде. Бүгінде жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген адамдар, бюджеттік ұйымдар мен квазимемлекеттік сектор қызметкерлері, сондай-ақ олардың жұбайлары кірді. Бұл – 2,7 миллионнан астам адам.
Биыл декларацияны 2024 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша уәкілетті органдарда тіркелген бизнес өкілдері (заңды тұлғалардың басшылары мен құрылтайшылары (қатысушылары), жеке кәсіпкерлер және олардың жұбайлары тапсыруға тиіс.
2025 жылы жалпыға бірдей декларация бүкіл ел тұрғындарын қамтиды деп жоспарланған. Әркім өзінің жеке кәсіпкер немесе заңды тұлға екенін арнайы сайттардан QR коды арқылы тексеруге болады.
Бұл ретте 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны табыстау міндетінен бейрезиденттер, ал 2024 жылдың 1 қантарынан бастап коммерциялық емес ұйымдардың құрылтайшылары (қатысушылары) және акционерлер босатылды.
Жалпыға бірдей декларациялау жүйесі декларациялардың екі нысанын, алдымен активтер мен міндеттемелер туралы «кіру» декларациясын (250.00-нысан) ұсынудан тұрады, ол белгілі бір күнге, осы жылғы декларанттар үшін 31.12.2023 жылға жеке тұлға жалпыға бірдей декларациялау жүйесіне кіретін мүліктер мен міндеттемелерді тіркеу үшін ұсынылады.
Мемлекеттік кірістер органдары осы декларацияда көрсетілген мәліметтердегі мүлікті сатып алудың (пайда болуының) заңдылығы мәселесі бойынша тексермейді. Алайда бұл жеңілдету мемлекеттік қызметке, президенттікке, депутаттыққа, әкімдікке кандидат тұлғаларға, сондай-ақ олардың жұбайларына қатысты қолданылмайды. Кейіннен жеке тұлғалар күнтізбелік жылға кірістер мен мүлік туралы декларацияны (270.00-нысан) жыл сайын ұсынады. Бұл ретте 2025 жылдан бастап мемлекеттік қызметшілерді оларға теңестірілген адамдарды және олардың жұбайларын қоспағанда, активтердің қозғалысы болмаған және жеке тұлға өз бетінше салық салуға жататын кірістер алмаған жағдайда, жыл сайынғы декларацияны ұсыну бойынша міндеттеме жоқ.
Активтер мен міндеттемелер туралы декларациясында (250.00-нысан) жеке тұлғаларға Қазақстан Республикасында тіркелген жылжымайтын мүлікті (пәтерлер, үйлер және тағы басқа), көлік құралдарын, арнайы техниканы және (немесе) тіркемелерді, әуе және теңіз кемелерін, суда жүзетін кемелерді, Қазақстан Республикасындағы банк шоттарындағы ақшаны, қазақстандық банктерге берешекті (ипотека, несиелер) көрсетудің қажетілігі жоқ.
Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда (250.00-нысан) Қазақстан Республикасынан тыс жерлердегі мүлікті, яғни жылжымайтын мүлікті, жер учаскелерін және (немесе) жер үлестерін, әуе және теңіз кемелерін, ішкі суда жүзу кемелерін, «өзен-теңіз» жүзу кемелерін, көлік құралдарын, арнайы техниканы немесе тіркемелерді және Қазақстан Республикасынан тыс жерде құрылған заңды тұлғаның жарғылық капиталындағы қатысу үлестерін көрсету қажет. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы шегінен тыс орналасқан шетелдік банктердегі банктік шоттарда жиынтығында барлық банктік салым бойынша 1000 еселенген АЕК мөлшерінен немесе 3,45 миллион теңгеден асатын ақша қаражаттары көрсетіледі.
Бұл ретте мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген адамдар банк салымының сомасына қарамастан, Қазақстан Республикасынан тыс жерлердегі шетелдік банктерде ақшаның болуы туралы ақпаратты көрсетеді. Жеке тұлғалар 250.00 нысанындағы декларацияда Қазақстан Республикасында және одан тыс жерлерде тіркелген мүлікті, бұл тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы шарт бойынша тұрғын ғимараттағы үлестерді, бағалы қағаздарды, туынды қаржы құралдарын (орындалуы базалық активті сатып алу немесе өткізу жолымен жүзеге асырылатын туынды қаржы құралдарын қоспағанда), цифрлық активтерді, инвестициялық алтынды, зияткерлік меншік, авторлық құқық объектілерін көрсетеді. 10 000 еселенген АЕК мөлшері шегінен, яғни 34,5 миллион теңгеден аспайтын қолма-қол ақша қаражаттары да көрсетіледі.
Қазақстан банктеріне берешекті қоспағанда, міндеттеменің немесе талаптың туындауына негіз болып табылатын, нотариат куәландырған шарт немесе өзге құжат болған кезде басқа тұлғалардың жеке тұлға алдындағы берешегі және (немесе) жеке тұлғаның басқа тұлғалар алдындағы берешегі (Кт) көрсетіледі. Жеке тұлғаның қалауы бойынша осы мүліктің бірлігі үшін бағасы (құн) 1000 еселенген АЕК мөлшерінен (3,45 миллион теңге) асып кеткен жағдайда, бағалау туралы есепте айқындалған құн болған кезде өзге де мүлік көрсетілуі мүмкін.
2024 жылы декларацияны толтырар алдында тиісті растайтын құжаттарды алдын ала дайындауды ұсынамыз:
– тәуелсіз бағалаушыда бірлігінің құны 31.12.2023 жылғы жағдай бойынша 1000 АЕК-тен (3,45 млн теңге) асатын мүлікті бағалауды. Бұл ретте бағалау декларация тапсырылғанға дейін кез келген күні (2024 жылғы 15 қыркүйекке дейін) және кез келген бағалау компаниясында болуға тиіс;
– нотариустардан қарыз алу шарттарын куәландыру (СК 631-бабының 2-тармағы), (шарттарды куәландыру тәртібі «Нотариат туралы» ҚРЗ 8-тарауымен регламенттеледі, нотариаттық іс-әрекеттер жасау мерзімдері 40-бапта айқындалған).
Бастапқы декларацияны тапсырғанға дейін (2024 жылғы 15 қыркүйекке дейін) нотариалды куәландыру қажет, өйткені қарыздар мен міндеттемелерді көрсету тек бастапқы декларацияда мүмкін және бұл жағдайда толықтырулар көзделмеген (СК 211 бабы 5-тармағы, 7-тармақшасы).
Қазақстанда өз активтері мен міндеттемелерінің бар-жоғын анықтау үшін бағалы қағаздар бойынша тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы шарттар бойынша зияткерлік меншік, авторлық құқық объектілері бойынша сенімгерлік басқаруға берілген мүлік бойынша берешектің Дт/Кт болуы бойынша (қарыз шарты) Doculite жүйесі арқылы Республикалық нотариаттық палатаға сұрау салуға құқылы.
Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны ұсыну мерзімі – 2024 жылғы 15 қыркүйекке дейін. Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны электронды түрде Мемлекеттік кірістер комитетінің «Салық төлеушінің кабинеті», «Электрондық үкімет» порталы, сондай-ақ E-Salyq Azamat, eGov mobile Kaspi.kz, Halyk, Вcc.kz мобильді қосымшалары арқылы қарапайым және оңай ұсынуға болады. Бұдан басқа, декларацияны қағаз жеткізгіште мемлекеттік кіріс органдарына, ХҚКО-на келу тәртібімен немесе пошта арқылы тапсырыс хатпен ұсынуға болады.
2024 жылы активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны ұсынғаннан кейін кірістер мен мүлік туралы декларацияны жыл сайын ұсыну бойынша міндеттеме (270.00-нысан) пайда болады.
Дина Құсайынова,
Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитеті
Жеке тұлғалардың кірістерін әкімшілендіру басқармасының басшысы