Қазір мегаполис тұрғындары үшін көлік кептелісі – өзекті әрі түйіні тарқамай келе жатқан мәселелердің бірі. Тіпті, ондаған жыл бойы шаһарды мекен еткен тұрғындар бүгінде Алматыны кептеліссіз елестету мүмкін емес екенін айтады. Әлеуметтік желілерде желдей ескен түрлі фото-видео, мемдер, әзіл-қалжың аралас контент сөзімізді айғақтай түседі. Десек те, қаладағы кептеліс деңгейінің артуына белгілі бір әсер етуші фактор бар екенін атап өткен жөн. Ең біріншіден, кейінгі уақытта Алматы халқының саны айтарлықтай өсті. Бұл өз кезегінде көлік санының артуына да біршама ықпал етіп отыр. Онымен қоса, жыл сайын қалаға сыртқы аймақтар мен елді мекендерден келетін көлік санында да өсу деңгейі байқалады. Ал олардың қалада қай уақытқа дейін жүретіні белгісіз. Мәселен, соңғы екі жылда қалада тіркелген автокөліктердің саны 24 пайызға өскен. Мамандардың болжамына сүйенсек, бұл көрсеткіш 2030 жылға қарай 40 пайызға дейін жетуі ықтимал. Екіншіден, қаладағы қоғамдық көлік инфрақұрылымының шектеулілігі тұрғындардың жеке көлікті пайдалануына әкеледі. Алып шаһарда метро мен автобус жүйесі дамығанына қарамастан, бұл жыл сайын мыңдаған турист ағылып келетін Алматы тұрғындарының қажеттілігін қанағаттандыра бермейді. Сондай-ақ автотұрақ орындарының жетіспеушілігі жүргізушілердің ережені бұзып, көліктерін жол бойына қоюға мәжбүр етеді. Бұл сәйкесінше, жолды тарылтып, қаладағы көлік қозғалысын одан сайын қиындата түседі. Көлік кептелісін тудыруға негіз болатын кезекті екі маңызы фактор – ауа райы қолайсыздығы мен сапасыз жолдарға жүргізілетін жөндеу жұмыстары тағы бар.
Қалада жүріп-тұру қиын
Бүгінде қала тұрғындары қарбалас уақыт кірген бойда адамдар кептелісі басталатын Алматыда жүріп-тұру қиындағанын айтып наразы. Әсіресе, таңғы және кешкі уақытта қаладағы аялдамаларда қоғамдық көліктің келуін сарыла күткен нөпір халықтың көрінісіне жиі тап боласыз. Бұл ретте кептеліс уақытында жолаушыларды тасымалдайтын қоғамдық көлік қызметі мәселесі туындайды. Қалада қоғамдық көліктің жай-күйі қалай шешіліп жатыр? Алдағы уақытта қоғамдық көлік саны арта ма? Осы және өзге де сұрақтарымызға жауап алу мақсатында «Алматыбасжоспар» ҒЗИ бас директоры Асхат Садуовқа сауалдарымызды жолдаған едік. Оның сөзінше, Алматыда күн сайын таңғы және кешкі уақытта кептеліс деңгейі 9-10 балға жетеді. Қазір мегаполистің әрбір төртінші тұрғынының жеке көлігі бар. Сондықтан қала ішінде көлікпен қозғалу жылдан-жылға қиындап барады.
– Үлкен қалаларда көлік кептелісінің болуы заңды құбылыс. Қалалардың қарқынды дамуы, халық санының өсуі және экономикалық белсенділіктің артуы жолдағы жүктемені еселей түседі. «Алматыбасжоспар» ҒЗИ жанындағы Q-lab қалалық зерттеулер зертханасының дерегіне сәйкес, «Қала тұрғыны анкетасында» көлік кептелісі ең күрделі мәселе ретінде көрсетілген. Бұл мәселені шешу үшін қала әкімдігі қоғамдық көліктің дамуына, қолданысын кеңейтуге басымдық беріп отыр, – деді ол.
Қоғамдық көлікті пайдалану 64 пайызға артады
Биыл қаңтар айында шаһарда көлік қозғалысы қаңқасының мастер-жоспары бекітілген еді. Мастер-жоспарды әзірлеген – «Алматыбасжоспар» ҒЗИ және кешенді көлік жобаларын іске асыру саласындағы сарапшылар, оның ішінде Future of Mobility компаниясы да бар. Аталған жоспар қаладағы көлік инфрақұрылымын жетілдірудің негізгі бағыттарын айқындайтын стратегиялық құжат саналады.
Асхат Садуовтың айтуынша, мастер-жоспардың негізгі міндеті – халықты жеке көліктен қоғамдық көлікке ауыстыру. Мамандар тұрғындардың қоғамдық көлікті пайдалану бойынша негізгі көрсеткішін 2030 жылға дейін 64 пайызға арттыруды көздеп отыр.
– Көлік қозғалысының қаңқасы Алматы көшелеріндегі жағдайды түбегейлі өзгертеді. Басты идея – жоғары жылдамдықты магистралдар мен дәліздер желісін құру. Жауапты мамандар Алматы халқының қоғамдық көлікке жаппай көшуіне басымдық береді», – деді Асхат Садуов.
Тәулігіне 100 мың адамға жеткен
Одан бөлек, Асхат Садуов метрополитен жүйесі тұрғындар үшін ең тиімді қоғамдық көлік екенін және қала ішіндегі метро қозғалысын реттеуде қаланың батыс бөлігіне қарай жаңа стансалар салынып жатқанын мәлімдеді. Соның ішінде «Қалқаман» стансасын ашудың жоспарланған мерзімі – 2025-2026 жыл. Қазір мұнда құрылыс-монтаж жұмыстары жүргізілуде. Сондай-ақ жоспарда кезекті 3 стансаны салу мәселесі қарастырылған. Желінің жалпы ұзындығы – 5,3 шақырым. 1-станса – Алатау даңғылы, Абай даңғылының солтүстігі, Сәбденов көшесінің оңтүстігі, Наурызбай ауданы әкімдігінің жанында болады. 2-станса – Алатау даңғылының бойында, Төле би көшесінің қиылысында, ал 3-станса «Барлық» базарының аумағында салынады. Жоғарыда аталған стансаларды 2030 жылға дейін ашу жоспарланған. Әкімдіктің мәліметінше, қазір жобалық-сметалық құжаттама әзірленуде.
– Көлік қозғалысының қаңқасы қаладағы көлік жүйесінің жалпы көрінісін және Алматы жолдарының жағдайын түбегейлі өзгертуге ықпал етеді. Көлік құрылымы қоғамдық көлік желісі арқылы қаланың бес полиорталығын, сондай-ақ қала орталығын және Алматы агломерациясын байланыстырады. Осылайша, тиімді жол-көлік кешені «тұрғындарға арналған жайлы қала» қалыптастыруға елеулі үлес қосады», – деп сөзін түйіндеді «Алматыбасжоспар» ҒЗИ бас директоры А.Садуов.
2023 жылы қалада метромен жүретін жолаушылар саны тәулігіне 100 мың адамды құраған. Былтырғы жылдың соңында сұранысқа сәйкес метрода вагон саны 11 құрамға дейін артты. Әр құрам 4 вагоннан тұрады. Қазір 11 стансадан тұратын метромен Райымбек стансасынан Бауыржан Момышұлы стансасына дейін 13,22 шақырымды небәрі 25 минутта жүріп өтуге болады.
Осыдан бірер күн бұрын шаһарда қалың қар жауып, нәтижесінде жол кептелісінің көрсеткіші 11 балға жеткен еді. Қоғамдық көлікті пайдаланушылардың көптігі мен осы сәтті пайдаланған такси жүргізушілерінің жолақы құнын көкке шарықтатуы тұрғындарды межелі жеріне жаяу жетуге мәжбүр етті.
Алтынай БАУЫРЖАНҚЫЗЫ,
Алматы қаласы