– Қазақстанда және әлемде коронавирустың таралуы көктемгі жаңару күнін тойлаудың әдеттегі форматына өзгерту енгізуде. Белгілі себептерге байланысты қонақ қабылдаудан және бұқаралық мерекелік шаралардан бас тарту керек. Кездесу-қауышуды азайтып, құттықтау мен тілекті телефонмен алмасқан жөн. Бұл сүйікті мерекемізді аяқасты етуді, елемеуді білдірмейді. Наурыздың дәстүрлі түрде тойлану тәсілін өз қауіпсіздігіміз үшін сәл өзгерту керек. Мен «Наурызды үйде тойла!» челленджін барлық отандастарға жолдаймын! – дейді блогер.Қазақстанда большевиктер билігі түпкілікті орнаған 1926 жылдан 1988 жылға дейін Наурызды бүкілхалықтық мереке ретінде атап өтуге тыйым салынғаны мәлім. Кеңес Одағы тоқыраған 80-жылдар соңына қарай халқымыз Ұлыстың ұлы күнін еңсесі биік елдіктің, іргесі сөгілмес бірліктің мейрамы ретінде қайта мерекелей бастады. Ақыры 1991 жылы Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың арнайы Жарлығымен әз-Наурыз мемлекеттік мерекеге айналды. Мемлекет және қоғам қайраткері Мырзатай Жолдасбеков Наурыз мерекесін адамдар тіпті сұрапыл соғыс жүріп жатқан кезде де тойлағанын еске түсірді.
– Наурызды тойлау – балалық шағымнан есте қалған жарқын мезет. Сол заманда ел жағдайы нашар, тамақ та жетіспейді. Соғыс жүріп жатқан ауыр шақ. Соның өзінде халық бұл мерекеге ерекше дайындалатын. Қыста мал Мойынқұм даласына жіберіледі. Ұялы телефон деген жоқ. Көлік қатынамайды. Малшылар көктемде бір-ақ қайтатын. Елмен қауышып, арқа-жарқа табысып жататын. Наурыз мерекесі әзіл-қалжыңымен, ұлттық ойындармен есімізде сақталды, – дейді ғалым.
Қайта оралар қазағымның дәстүрлері-ай
Вакцинаның енгізілуімен, індетке қарсы адамзатта иммунитеттің пайда болуымен кез келген эпидемияның дәуірі бітеді. Сонда ЮНЕСКО ай мен күндей әлемге бірдей адамзаттың ортақ қазынасы деп таныған бұл мереке де қазақ еліне қайта оралары сөзсіз. Осы орайда, мемлекет тарапынан Наурыз мейрамын мерекелеудің жаңа тұжырымдамасы әзірленіп отыр. Әйтпесе, бұған дейін әр өңір әртүрлі атап өтетін. Тек тігілген киіз үйлер, құрылған алтыбақан, мерекелік концерт пен ұлттық киімдер оның өзге мейрам емес, әз-Наурыз екенін аңғартатын. Билік бүкілхалықтық думанды бірегейлікке, бір қалыпқа келтіруге ниетті.
Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Ғабидулла Оспанқұлов Ұлыстың ұлы күні көпэтносты қоғамды топтастырушы рөлімен қымбат, құнды екенін баса айтты. Билік осы қырына басымдық бермек.
– Наурызды тойлаудың негізгі мақсаты – бейбітшілік пен достықты нығайту, өзге этностарды қазақ ұлты айналасында ұйыстыру, отбасылық құндылықтарды дәріптеу, қоғамды қоршаған ортаға ұқыпты қарауға тәрбиелеу. Осы жылдары оны атап өтудің түрлі тәжірибесі, сан алуан форматы қалыптасты. Әр өңір әртүрлі шара өткізеді. Енді соны бірізге келтіріп, тәжірибелер мен дәстүрлерді бір арнаға түсіріп, үздік үлгілерін кешенді ұсынып отырмыз, – дейді вице-министр.Жаңа тұжырымдамаға сәйкес, бұл мерекені 14-22 наурыз аралығында өткізудің жаңа тәртібі енгізілмек. Қазақстанның қоғамдық даму институты жанындағы Рухани жаңғыру орталығының басшысы Жанар Бұқанова Наурызды мерекелеудің сахналық, фольклорлық сипаты үстем болып кеткенін, танымал ғалымдар мен этнографтар мейрамның бұл тұрпатын сынға алып жүргенін алға тартты. Сол себепті мереке мазмұны рухани жаңғыру басымдықтарымен толықтырылмақ.
– Сондықтан жаңа тұжырымдама әзірленіп отыр. Ресми мереке және демалыс күндері бұрынғыдай 21-22 наурыз болып қала береді. Ал оған дейінгі 8 күн дайындық күндері болады. Құжат рухани жаңғыру компоненттеріне негізделеді. Сондай-ақ әз-Наурызды отбасында атап өтуге көбірек мән беріледі. Тұжырымдамада ұжымдық жаңажылдық корпоративтерді енді Наурызда өткізу ұсынылады. Әртүрлі марапаттау салтанаттары да осы күндері ұйымдастырылғаны жөн. 9 күндік мерекенің әр күні белгілі бір тақырыпқа арналады, – деді Жанар Бұқанова.Мысалы, қазақстандықтарға 14 наурыз – «Көрісу» күнін туыстарымен және достармен кездесіп, амандық-саулық сұрасуға арнау; 15 наурыз – «Шежіре күнінде» өткенді еске алу, ата-баба мұрасын ұлықтау; 16 наурыз – «Жайлау күнінде» табиғат аясына шығу, елді мекенді қоқыстан тазартып, көшет егу ұсынылады. 17 наурызда – «Игі істер және дарқандық күнінде» әр адамнан мүмкіндігіне қарай ең құрығанда бір жақсы іс жасау сұралады, волонтерлер қатысуымен қайырымдылық шаралар өтеді. 18 наурыз – «Шымырлық пен шеберлік күні» ұлттық спорт ойындарына арналмақ. 19 наурыз – «Зияткерлік күні» балалар арасында мемлекеттік тілде мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш, эпос жырларынан үзінді бойынша байқаулар ұйымдастырылады. 20 наурыз – «Жоралғы күні» қазақы әдет-ғұрып, салт-дәстүрлер өзге этностарға түсіндіріліп, насихатталуы керек. 21 наурыз – «Ұлттық тағамдар күні» аясында қазақ ас мәзіріндегі ұмытылған немесе кең таралмаған тағам түрлерін әзірлеу әдістері жаңғыртылады деп күтілуде. Ал 22 наурыз – «Бұқара күні» барлық жерде ресми және басқа да бұқаралық іс-шаралар өткізіледі. Осы тұжырымдама биыл қоғам талқысынан өтіп, пысықталуы тиіс. Қалай болғанда, Қордай қақтығысы, коронавирус, төтенше жағдай секілді кейінгі кездегі ірі оқиғалар биліктің күн мен түннің теңесуі, жаңа өмірдің басталуы мен жаңару мерекесіне деген көзқарасын өзгерткені байқалады. Ол көзқарастың қандай нәтиже беріп, неге апаратынына халқымыз тек келесі жылы ғана куә бола алатынға ұқсайды.
Елдос СЕНБАЙ