Бізге бәрі ыңғайсыз

Алматыдан үй алғанша талай табалдырық тоздырған, астынан сыз, үстінен мұз өткен кісі есігін мейлінше күзеткен; «Тұрғын үй – 91» бағдарламасымен пәтер алып, төрт бөлмелі даңғарадай баспана­сына қоныстанады; төрт баласы үрпиісіп бір бөлмеге қайта-қайта тығыла беріпті; «әй, анау бөл­мелерге барсаңдаршы, ойнаңдар асыр салып» десе, балалары жәу­теңдеп «қожайын ұрыспай ма?» дейтін көрінеді… Тәуелсіздіктің жиырма се­гі­зін­ші жылына ойыссақ та, бәріміз сол Қалидың балалары секілдіміз. Біреу ұрысып тастайтындай өмір сүріп жатырмыз. Бізге бәрі ыңғайсыз: қатты күле алмаймыз, дауыстап жүре алмаймыз; демімізді ішімізден ала­мыз, іштен тынамыз; ел менікі, жер менікі деп кеуде керуге ең­кейген еңсеміз мұрша бермейді; қатты сөйлеуге қорқамыз, қатулы қабақ, тұнжыраған түр, арп еткен айқай естіп қаламыз ба деп елең-алаң күй кешеміз. Бір мекемеде жалғыз радио болғанды да көргенбіз. Қазақтар қазақшаға қойса, орыстілділер орысшаға ауыстырады: терезе алдына барған болып біреуі бір ауыстырып кетеді, гүлге су құйған болып қайтадан қазақшаға бұрай­мыз; сегіз сағат жұмыс күнінде бай­ғұс радионың құлағы осылай­ша мың бұралады. Нағыз үнсіз майдан. Бұл – кеңестік кезеңдегі көрініс. Өз алдымызға ел болдық, ер­кін болдық, азатпыз деген мына заманда сол көрініс аса көп өзгере қойған жоқ. Құлдық санадан құ­тылған жоқпыз. Заман өзгерге­ні­мен, қалып өзгермеді. Бізге бәрі ыңғайсыз: мейлінше шаттана алмаймыз, шарықтата ән сала алмаймыз, қысылып, қымты­рылып отырамыз; тық-тық еткен туфли даусынан қорқамыз, тар­сылдаған дыбыстан, арсылдаған дауыстан қараптан-қарап секем аламыз, селк ете қаламыз; қанға сіңген үрей әбден үркек етіп тас­таған. Бізге бәрі ыңғайсыз: қазақ болу ыңғайсыз, азат болу ың­ғай­сыз, еркін болу ыңғайсыз, жарқын болу ыңғайсыз, жүру де ыңғайсыз, тұру да ыңғайсыз; жалпы өмір сүру ыңғайсыз… Осыны жазу да ыңғайсыз… Қашан ыңғайлы болады екен?!.