Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өткен жылғы Жолдауында берілген тапсырма бойынша тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемінің жаңа үлгісі және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесіндегі медициналық көмек пакеті әзірленген болатын. Енді бұл жүйе 2020 жылдың қаңтарынан бастап қолданысқа енеді. Журналистермен болған жүздесуде Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов медицина саласындағы өзекті мәселелерге және медициналық сақтандыру жүйесінің тиімді тұстарына тоқталды.
2017 жылы халық қаржысын қайда жұмсайтынына талдау жүргізілген. Нәтижесінде, оның көбі диагностикалық, базалық медициналық қызмет түрлеріне және дәрі-дәрмекке жұмсалатыны белгілі болды. Осыған орай, Денсаулық сақтау министрі алдағы жылы енгізейін деп отырған медициналық сақтандыру жүйесі халықтың емделуге кететін шығындарын азайтып, медициналық қызметпен жаппай қамтуға мүмкіндік беретінін айтты.
Салаға бөлінетін қаржы жыл сайын өсіп келеді. Мысалы, бір жылда денсаулық сақтау саласына 1 трлн теңге жаратамыз. Адамдар «қаншама қаржы бөлініп жатыр, ол қайда кетіп жатыр, денсаулық неге жақсармайды?» дейді. Бөлінген қаржыны адамға шаққанда, бір адамға жылына 130 доллар болады. Доллар не үшін маңызды? Өйткені дәрі-дәрмек, құрал-жабдықтар долларға байлаулы. Жыл сайын баға өсіп жатыр. Өкінішке қарай, құлдырау да болады. Бұл неге әкеліп соғады? Біз қаржының көп бөлігін медицина саласына қалтамыздан төлейтін боламыз, 2017 жылы Экономика министрлігімен бірге талдау жасаған болатынбыз. Зерттеуімізге сәйкес, жұрттың қырық пайыз шығыны осы денсаулық саласына қалтасынан шыққан. Қазақстан үшін 40 пайыз өте көп. Мұндай көп қаржы жұмсамауымыз керек. Бұл, әсіресе, кірісі аз және орташа адамдардың қалтасына салмақ түсіреді, – дейді Елжан Біртанов.
Министрдің айтуынша, биыл денсаулық сақтау саласына 1 трлн теңге жұмсалса, 2020 жылы – 1,6 трлн, ал 2025 жылға қарай бұл көрсеткіш 3 трлн болады. Сонда жаңағы 40 пайызымыз 5 жылдың ішінде 30 пайызға дейін қысқарады екен.
Елімізде денсаулық сақтау саласына мемлекеттік бюджеттің 11 пайызы жұмсалады. Өзге мемлекеттермен салыстырмалы түрде қарайтын болсақ, бұл – аз емес. Дамыған мемлекеттерде бұл салаға шамамен бюджеттің 15 пайыз қаржысы жұмсалады. Ал бізге діттеген межеге жету үшін бюджеттің шамамен 22 пайызы жұмсалу керек.
Мамандар түрлі мемлекеттің тәжірибесін, еліміздегі адамдардың табысын ескеріп, бізге бірыңғай әлеуметтік жүйенің оңтайлы екенін айтады, яғни сақтандыру тиімді. Өйткені қаржы алдын ала жиналады. Екі түрлі тәсілді айтуға болады. Біріншісі – әркім өзі жинайды. Бұл – жекеменшік сақтандыру, АҚШ-тағыдай. Екіншісі – ұжымдық сақтандыру. Қазір бізде қолданылып жатқан жүйе осы. Бәрі қаржысын белгілі бір жүйе бойынша жинайды.
– Елімізді алатын болсақ, адамдардың кірісі әртүрлі. Сондықтан қорға жүгінудің қажеті жоқ. Мысалы, олар әскерилер мен зейнеткерлерді сапалы қызметпен қамтамасыз ете алмайды. Өйткені қызмет бағасы қымбат.
Қаңтардан бастап еңбекақымыздың 1 пайызын, одан соң 2 пайызын төлейміз. Бірыңғай жүйе бойынша жұмыс істейміз. Қажет болғанда жиналған қаржыны медициналық қызметке жұмсайтын боламыз. Қызметті көбіне балалар мен егде адамдар алатынын айтып өту керек. Осы арқылы 2025, 2030, 2050 жылдары қанша қаржы жиналатынын білеміз, денсаулық саласы да жақсаратын болады. Қаржылық тұрақтылық дегеніміз – осы. Мысалы, ертең аяқастынан төтенше жағдай, экономикада қандай да бір қиындық болып, бюджет қаржысы күрт азайса, бюджетке тәуелсіз боламыз. Жауапкершілік те артады. Мәселен, мен сақтандырылсам, талап ете аламын. Медицина мен адам арасындағы байланыс тікелей жүреді, – дейді министр.
Елімізде тегін медициналық қызмет түрлері, емханалар бар. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, оған бюджет қаржысы жетпей жатады. Енді медициналық сақтандыру арқылы оның да орны толтырылмақ. Сонымен қатар консультациялық-диагностикалық қызмет 5 есе, тегін берілетін дәрі-дәрмек екі есе көбейеді. Мысалы, қазір жылына 100 млрд тегін дәрі-дәрмекке жұмсалса, келесі жылы оны 200 миллиардқа көбейту жоспарланып отыр. Олар алдымен балаларға, мүгедек жандарға және аяғы ауыр әйелдерге беріледі. Тағы бір айта кететін жайт, дәріханаға кіргенде алған дәріңіздің сапасын сол жерде тұрып арнайы құралдар арқылы жан-жақты тексеріп ала аласыз. Осы тұрғыда жұмыстар жүргізіліп жатқанын Денсаулық сақтау министрі жеткізді.
Эльмира ЖАҚСЫБАЙҚЫЗЫ