Дуальды білім беру жүйесі – теория мен тәжірибені ұштастыруға мүмкіндік беретін ерекше бағдарлама. АҚШ, Германия, Австрия, Швейцария, Оңтүстік Корея және тағы басқа мемлекеттерде кеңінен қолданыста жүрген бұл бағдарлама бойынша білім алатын студенттер уақытының көп бөлігін мамандықтарына сәйкес кәсіпорынның қабырғасында өткізеді. Ал мұндай білім жүйесі бүгінде ең үлкен сұранысқа ие.
Бүгінде еліміздің алдыңғы қатарлы жоғары дамыған мемлекеттердің қатарына қосылуы үшін алға қойған нақты мақсаттары бар. Сол бағыттардың табысты іске асырылуы, ең алдымен, білімнің сапасымен анықталады. Соңғы жылдары еліміздің білім жүйесін жаңғырту мәселесі үнемі күн тәртібінен түспей, соның ішінде оқытудың мерзімі мәселесі қозғалып, орта білім жүйесін жаңа технологияға негізделген білім беру стандарттары мен жаңа бағдарламалары, оқулықтар жобасы жасалып, олар барлық деңгейде талданып келе жатыр. Орта білім саласындағы бұл өзгерістер педагогикалық білім беру жүйесіне де өз әсерін тигізіп, педагогикалық оқу орындары білім нәтижелерін осы тұрғыдан қарастыруға бағыт алуда. Әсіресе, оқытудың дуальды жүйесі – техникалық және кәсіптік мамандар даярлаудың ең тиімді жолдарының бірі болып отыр. Нақты өндіріс жағдайларына бейімделген, жұмыс орнында дағды мен білімді тікелей игеруге бағытталған, практикалық сағаттардың оқыту бағдарламасына барынша үйлесіммен біріктірілетін білікті мамандарды дайындау қазіргі кезде білім берудің дуальды жүйесі деген атпен мәлім.
Енді оның артықшылықтарына тоқтала кетсек. Ең алдымен, бұл жүйе бойынша сабақ беретін оқытушылар техникалық өндірістің қыр-сырын жетік меңгерген компания қызметкерлері. Жоғары оқу орны, кәсіпорын мен студент арасында жасалатын келісімшарт негізінде жүзеге асатын білім беру бағдарламасын құруға өнеркәсіп жетекшілері өздері атсалысады. Ең жақсысы, өзінде жұмыс істейтін болашақ мамандардың қатарына қабылданған студентке шәкіртақы төлеу, оқу орындарын үйлестіру шығындарын кәсіпорын өз мойнына алады.
Сондықтан дуальды оқыту жүйесі өнеркәсіп саласына қажетті мамандарды даярлау мәселесін толық қанағаттандыратын негізгі жүйенің бірі болып табылады. Сондай-ақ дуальды оқыту жүйесі арқылы, білім беру мен кәсіпорын арасында тығыз байланыстың орнауына да үлкен септігін тигізеді.
Бүгінде дуальды оқыту жүйесіне еліміздің 100-ден астам колледжі енгізілді. Қазіргі кезде қалаларда техникалық және кәсіптік білім беру мекемелері, ал жалпы алғанда, еліміздің 100-ден астам колледжінде ауыл шаруашылығы, көлік, металлургия, машина жасау, мұнай-газ, химиялық және кен өндірісі салаларындағы кадрларды дуальды білім беру жүйесімен дайындау элементтері енгізілу міндеттеліп отыр. Ал республика көлемінде 120-дан астам мамандық бойынша жаңа кадрлардың 70 пайыздық өндірістік тәжірибеден өте жүріп білім алуына жол ашылады. Осылайша, өндіріс орындары техникалық және кәсіптік білім беру мекемелерімен біріге отырып, өздерінің талаптары бойынша білім алып шыққан дайын кадрларды бірден жұмысқа алатын болады. Әлем тәжірибесіне үңілсек, Германияда ірі кәсіпорындардың 90 пайызы, әрбір бесінші шағын өндіріс орны студенттерді оқуға қабылдайды. Білім алушылардың 68 пайызы оқу бітіргеннен кейін өз компаниясында жұмысқа қалады. Италияда кәсіпкерлерге өздері оқытқан студенттердің кем дегенде 50 пайызын қызметке алып қалуды міндеттейтін заң бар. Бразилия кәсіпорындарына арналған мұндай міндеттеме 5-15 пайыз аралығындағы студенттерді қамтиды. Дуальды білім беру жүйесіне ерекше жылы қарайтын Ұлыбританияда 2020 жылға қарай 3 млн студентті қамтитын үлкен жобаның жоспары бекітілген.
Біздің еліміз үшін де техникалық мамандықты игерген студенттер көптеп қажет. Бұл салада бөлінетін мемлекеттік гранттардың жылдан жылға ұлғаюы да – осы мамандардың тапшылығын жою үшін жасалып отырған бірден-бір қадам. Сондықтан 2020 жылға дейін дуальды оқытудың элементтері колледждердің 80 пайыздан астамына енгізіледі деп күтілуде. Расында да, кәсіптік және техникалық білім беруді дамытып, білім беруді дүниежүзілік стандарттарға сәйкестендіру керек. Себебі, ішкі еңбек нарығы жаңа ақпараттық техноло- гиялармен қаруланған кәсіптік және техникалық білімі бар кадрларымызбен толығу керек. Осы тұрғыдан алғанда оқытудың дуальды жүйесі техникалық және кәсіптік мамандар даярлаудың ең тиімді жолдарының бірі болып табылады. Нақты өндіріс жағдайларына бейімделген, жұмыс орнында дағды мен білімді тікелей игеруге бағытталған, практикалық сағаттардың оқыту бағдарламасына барынша үйлесіммен біріктірілетін білікті мамандарды дайындау бағытындағы жүйелі жұмыстар біртіндеп жасалып та келеді.
Қорыта айтқанда, кішігірім кәсіпорындар үшін дуальды оқыту – талантты жастарды қолға түсірудің үлкен мүмкіндігі.
Ләйлә РУСЛАН