Әлемдік діндер көшбасшыларының келесі саммиті Қазақстанның үлкен мерейтойында – ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығы аясында 2021 жылы өтпек. Оған дейін діни көшбасшылар құрылтайының төл әнұраны да пайда болуы мүмкін. Осы және басқа да жаңалықтар елордадағы Бейбітшілік және келісім сарайында, Сенат төрағасы, съезд хатшылығының басшысы Дариға Назарбаеваның төрағалығымен өткен діни форум хатшылығының XVIII отырысында жария етілді.
Жиынға қатысушыларға қайырылған Дариға Нұрсұлтанқызы діни көшбасшылардың жаһандық деңгейдегі съезін жию туралы идеяның авторы Тұңғыш Президентіміз Н.Назарбаев екенін еске салды. Елбасы төрағалығымен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің І жиыны өткелі бері 16 жыл артта қалыпты.
– Сол сәтте қонақжай қазақ жері алғаш рет бейбітшіл, достық пейілді және жемісті конфессияаралық диалогты жүргізуге арналған ашық алаңға айналды. Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезін өткізу идеясының авторы атанды. Қазақстанның орасан зор ядролық арсеналдан бас тартуына бастамашы болған, бүкіл әлем мойындаған бітімгер, тәуелсіздік жылдарында өңірлік қауіпсіздік пен тұрақтылықтың тірегіне айналған елдің басшысы Н.Назарбаевтың бастамасын ең ірі әлемдік діндер мен конфессиялардың басшылары қолдады. Оның конфессияаралық ашық диалог өткізу туралы идеясын барша әлем қызу қолдады, – деді Сенат төрағасы.
Жалпы, сол тұстағы күрделі кезеңде, жаңа мыңжылдық басында ең жоғары деңгейде конфессияаралық ашық диалог өткізудің өзі нағыз ерлікке барабар іс еді. Содан бері Елбасының стратегиялық салмақты әрі сарабдал бастамасы өз өзектілігін жоғалтқан емес. Бүгінде ірі әлемдік конфессиялар басшыларының Еуразия кіндігінде кездесуі ізгі дәстүрге айналды.
– Өкінішке қарай, экстремизм, терроризм және зорлық-зомбылықтың өзге де түрлері әзірге күн тәртібінен түскен жоқ. Осы жылдар ішінде ғибадатханалары мен діндарларына жалған табынушылар мен экстремистер қастандық жасамаған конфессия жоқ. Алайда қазір мұндай зорлық-зомбылық актілері қоғамға іріткі салуды көздеген мақсатына ешқашан жете алмайды деп сенімді түрде айта аламыз. Керісінше, олар планетамыздың барша тұрғындарының бейбіт өмір мен қауіпсіздік үшін ынтымақтасуына ықпал ете отырып, адамзатты біріктіретініне күмәніміз жоқ. Әлемдік және дәстүрлі діндер съезі Жер бетіндегі бітім процесіне, адамдарды төзім мен сыйластық рухында тәрбиелеуге өлшеусіз үлес қосты деп санаймын, – деді Дариға Назарбаева.
Ол Қазақстанның көрсетіп отырған үлгісі және әлемдік діни және саяси лидерлердің съезі декларациясының бағытын жер-жерде ұстану – қақтығыстар орын алған аймақтарда шиеленісті әлсіретуге, өркениеттерді жақындастыруға және адамзаттың ортақ үйі, сайып келгенде, шағын әрі осал, бірақ аса көркем ғаламшарымызда бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға айтарлықтай ықпал етеріне сенімді екенін жеткізді.
– Адамзаттың бүкіл тарихында діндер руханияттың, төзімділік пен сүйіспеншіліктің қайнар көзі бола білді. Бүгінде өздеріңіздің конфессияларыңыз жинақтаған көпғасырлық тәжірибені бітімгершілік мақсаттарға пайдалану міндеті тұр. Бізді 2021 жылы өтеді деп жоспарланған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің келесі VII съезінің негізгі бағыттарын айқындап, күн тәртібіндегі негізгі тақырыптарды тұжырымдау және діни форумды ұйымдастыру жөніндегі үлкен әрі жауапты жұмыс күтіп тұр. Сондықтан хатшылық отырысына сындарлы және табысты жұмыс тілеймін! – деп түйді Дариға Назарбаева.
Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің мақсаттары мен міндеттерін ілгерілету жөніндегі уәкіл Марат Әзілханов алдыңғы діни саммит бастамалары қалай жүзеге асырылып жатқанына тоқталды. «Бейбітшілік және келісім музейі» ашылып, іске қосылыпты. Оның экспозицияларымен хатшылық отырысына қатысушылар танысып шықты.
Бұдан бөлек, «Н.Назарбаевтың конфессияаралық және өркениетаралық диалогты дамыту орталығын» құру ұсынылған болатын. Ол да жұмысқа кірісіпті. Осы аптаның сейсенбісінде орталық Пәкістандағы «Исламабад Халықаралық ислам университетінің Ислам зерттеу институтымен» меморандумға қол қойды.
Діни форумның төл марапаттары – «Дінаралық диалогқа қосқан үлесі үшін Астана халықаралық сыйлығы» және съездің «Құрмет медалі» тағайындалды. Бірақ діни көшбасшылар мұнымен тоқтап қалмақ емес.
– Жұмыс тобында съездің ары қарайғы жұмысын жетілдіруге бағытталған жаңа ұсыныстар талқыланды. Олардың кейбіріне тоқтала кеткенді жөн көрдік. Мәселен, жұмыс тобында хатшылық мүшелеріне «Съездің Ізгі ниет елшісі» титулын беру бастамасы қызу пікірталас тудырды. Ізгі ниет елшілері съезд атынан және оның тапсырмасымен әртүрлі дүниежүзілік диалог алаңдарында сөз сөйлеу, съездің идеялары мен тұжырымдамаларын ұсыну құқығына ие болуы керек. Сонымен қатар жаһандық дәстүрлі діндер съезінің гимнін жасау туралы қызықты, шығармашылық ұсыныс ортаға салынды. Авторы – «Сомайя Бхаратия Санскрити Питам» үнді мәдениеті орталығының директоры Кала Дхананджей Ачария. Егер идея қолдау тапса, біз осы бағытта жұмыс істейтін боламыз, – деді М.Әзілханов.
Ал Дүниежүзілік Ислам лигасының өкілі, Көмек көрсету, күтімге алу және даму мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымының бас хатшысы Әбдул Әзіз ибн Ахмад Сархан Жер бетіндегі елдердің бір-бірімен бейбіт және тату тұруының маңызына екпін түсірді.
– Зорлық-зомбылықтың кез келген түрімен күрес – бүкіл әлемдегі бітімнің басты жолы. Бұл күрес біздің ортақ күш-жігерімізбен жүргізілуі керек. Дінаралық диалог әділетке, тағат-төзімге, қанағатшылдыққа, өзара құрметке негізделуі тиіс. Және бұл сұхбаттастық баршаға өз ұстанымын ашық айтуына теңдей мүмкіндік туғызуы, қандай да бір дінді қаралауға тосқауыл қоюы қажет. Сонда бұл әлем халықтарының өнімді ынтымақтастығына бастайды, – деді ол.
Мәскеу дінаралық қатынастар патриархатының Сыртқы шіркеу байланысы бөлімінің хатшысы Дмитрий Сафонов қазақстандық діни саммиттің баламасыз рөліне тоқталды.
– Бұл съезд – дүниежүзіндегі бірегей алаң. Ол миллиондаған жақтаушылары бар ірі әрі дәстүрлі діндер жетекшілеріне бір үстел басында жиналып, бетпе-бет жүздесуге, мәселелері мен ұсыныстарын, проблемалары мен шешімдерін ашық айтуға және өзгелерге тыңдатуға мүмкіндік береді, – деді ол.
Отырысқа қатысушылар Сауд Арабиясы, Пәкістан, Қытай, Оңтүстік Корея, Тайланд, Ресей, Мысыр, Ватикан, Ұлыбритания және тағы да басқа 19 елден келген түрлі діндер өкілдері мен көшбасшылары алдағы жаңа съездің және хатшылықтың келесі XIX отырысының күн тәртібін қарады, съезаралық кезеңдегі жұмыс жоспарын әзірледі.