Нарық заманында, ең алдымен, бизнеске көңіл бөлінеді. Бұл мемлекетті алға жылжытатын тетіктердің бірі жасалып келеді. Өйткені жеке кәсібін ашқандар мемлекетке кіріс түсіріп отырса, ел бюджеті де толыға береді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің халыққа Жолдауында бизнесті қолдауға ерекше мән берілетінін айтты.
Иә, Президент Қазақстан халқына Жолдауында: «Микро және шағын бизнес компанияларын негізгі қызметіне қатысты салықтан үш жыл мерзімге босатудың заңды негізін әзірлеуді тапсырамын. 2020 жылдың қаңтар айынан бастап микро және шағын бизнес субъектілерін тексеруге үш жылға тыйым салу туралы шешімім күшіне енеді» деген болатын.
Міне, осыдан кейін Үкімет өз жұмысына кірісіп кетті. Премьер-министрдің орынбасары Бердібек Сапарбаев: «Бүгінде бизнес үшін көптеген жеңілдіктер қарастырылған. Бірақ соған қарамастан, Президент бізге шағын бизнесті келесі жылдан бастап 3 жылға салық төлеуден босату туралы бұйрық берді. Қазір Қаржы министрлігі қанша қаржы жоғалтатынымызды есептеп жатыр. Сондай-ақ бұл салықтардың орнын қалай толтыратынымызды ойластырып жатырмыз. Салық – бұл біздің әлеуметтік төлемдеріміз», – деп денсаулық сақтау, мәдениет, спорт, бизнес, азаматтық қоғам салаларының өкілдерімен кездесу барысында айтты.
Әрине, бұл бірден атқарыла салатын жұмыс емес екені анық. Оны толық есептеп барып енгізеді. Ал шағын және микро бизнесті алдағы үш жылда салықтан босатса, республикалық бюджетке түсетін түсім 200 миллиард теңгеге азаяды. Бұл – Қаржы министрі Әлихан Смайыловтың есебі. «Алайда Үкімет бұл шығынды салықтық және кедендік әкімшілендіруді жақсарту есебінен толтырамыз деп отыр. Бүгінде елімізде 700 мың кәсіпкер өз ісін дөңгелетіп отыр. Оның 200 мыңы – шағын бизнес», – дейді министр. Оның айтуынша, табыс салығынан босатылып отырған микробизнеске 15 адам жұмыс істейтін және жылдық табысы 30 мың АЕК-ке дейін немесе 76 миллион теңгені құрайтын жеке кәсіпкерлер, заңды тұлғалар кіреді. Ал 100 адамға дейін жұмысшысы бар, жылдық табысы 300 АЕК-ке дейін немесе жылына 757 миллион теңгені құрайтын ұйымдар шағын бизнес болып есептеледі.
Ал Кәсіпкерлік кодексінде есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорлардың айналымына байланысты әрекетті; акцизделетін өнімді өндіруді және (немесе) көтерме саудада өткізуді; астық қабылдау пункттерінде астық сақтау жөніндегі қызметті; лотереялар өткізуді; ойын бизнесі саласындағы қызметті; радиоактивті материалдардың айналымына байланысты қызметті; банк қызметін (не банк операцияларының жекелеген түрлерін) және сақтандыру нарығындағы қызметті (сақтандыру агенті қызметінен басқа); аудиторлық қызметті; бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызметті; кредиттік бюролар қызметін; күзет қызметін; азаматтық және қызметтік қару мен оның патрондарының айналымына байланысты қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар шағын кәсіпкерлік, оның ішінде микрокәсіпкерлік субъектілері деп танылмайтынын айта кету керек.
Егер үш жылға шағын бизнеске салық салынбаса, сырттан өз нәпақасын табамыз деген шаруа қожалықтары да елге қайтар еді. Өйткені Өзбекстанда тіркеліп, өз жұмысын дөңгелентіп отырған қазақстандық фирмалар да бар. Бір ғана ұн өндірушілер Өзбекстанда жұмыс істеудің алты артықшылығын айтады. Бірінші – қосымша құн салығынсыз өнім кіргізеді. Екінші – біз үшін Өзбекстаннан Ауғанстан елі арасындағы дәлізде өтетін ұнның құны 47 доллар болса, олар 22 доллармен шектеледі. Үшінші – Өзбекстанның жаңа президенті салықтың бірнеше түрінен кәсіпкерлерді бес жылға босатқан. Төртінші – бізде несие орта бағаммен 14 процентпен берілсе, Өзбекстанда 4 процентке және он бес жылға беріледі. Бесінші – электроэнергияның бір киловаты бізде 20 теңге болса, оларда 10 теңгеден жоғары емес. Алтыншы – бізде жұмысшылардың орташа айлығы 140 мың теңге болса, Өзбекстанға 80 мың теңгеге жұмыс істейді. Бұл – Қарағанды қаласындағы «Мутлу» ұн тарту комбинатының директоры Дос-Мұқасан Тәукебаевтың айтқаны.
Әрине, шағын бизнесті кейбір салық түрлерінен босату кәсіпкерлер үшін жаңа мүмкіндіктерге жол ашпақ. Кішігірім компанияларды салықтан босату, тауар бағасын төмендетуге жағдай жасайды. Ал баға арзандаса, өнім тез өтеді. Осылайша, отандық өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігі күшеймек. Оған қоса, қосымша жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік пайда болады.
«Міне, былай есептеп шығаруға болады. Мәселен, бір жылда 60 млн теңге табыс табатын болсам, ол сол кірістің 3% салық ретінде төлеуім керек. Бұл дегеніңіз – 1 млн 800 мың теңге. Енді мұны төлемейміз. Осы арқылы қосымша жұмысшыларды да ала аламыз. Бұл да бір көмек болар еді», – дейді жеке кәсіпкер Гүлдариға Даңғылқызы.
Айта кету керек, қазір мемлекеттік органдар – Ұлттық экономика министрлігі, Қаржы министрлігі кімдер салықтан босатылатыны туралы нақты шешімін айту үшін жұмыс атқарып жатыр.