Әлемде мұнай өндірісі мен бағасын реттеп отыратын әйгілі ОПЕК ұйымы бар. «Қара алтынның» нарықтағы құны мен өндіріс көлемінің тағдырын аталған ұйымға мүше мұнайға бай мемлекеттер шешеді. Таяуда Ресей осыған балама астық өніміне қатысты ОПЕК құруды ұсынды.
Ресей тарапынан жасалған бұл ұсыныс Ресей вице-премьері Алексей Гордеев Германияның Ауыл шаруашылығы және азық-түлік министрі Юлия Клекнермен кездесуінде айтылды. А.Гордеевтің ойынша, «Астық ОПЕК»-ке әлемдік өндіруші әрі экспорттаушы Ресей, ЕО елдері, Канада, Аргентина және басқа да мемлекеттер кіре алады. Мақсат – әлемдік астық бағасы мен азық-түлік қауіпсіздігін реттеу әрі сұранысты қамтамасыз ету.
Бұл бастаманың басқа жақтан емес Мәскеуден шығатын да жөні бар. Себебі соңғы жылдары Ресей агроөнеркәсіп өнімдерін экспорттауда көшбасшы рольді иеленіп келеді. Ресми дерек бойынша, кейінгі екі-үш жылда әлемдік нарықта астық экспорты 190 миллион тоннаға жетсе, оның 23,1% Ресейдің еншісінде болды.
2015 жылы АҚШ Ауылшаруашылығы мнистрлігі жариялаған дерекке сүйенсек, бидайдың әлемдік экспортының 22% қамтамасыз еткен Ресей алдыға шыққан, одан кейінгі орынды ЕО (14%) мен АҚШ (13%) бөлісіпті. Ресей астық одағы 2020 жылы астық дақылдарының жеткізілімін 47 млн тоннаға жеткізу жоспарда барын мәлімдеп отыр.
Десек те, Мәскеу тарапынан ұсынылған «екінші ОПЕК» құру идеясын Вашингтон қолдай ма, әзірге белгісіз. Өйткені Америка да астық дақылдары мен ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттауда алдыңғы қатардағы мемлекеттер сапында тұр. Сарапшылар әдетте АҚШ-тың өзі көшбасшылық ететін ұйымдарға ғана қатысатын өзіндік мүддесін алға қоятын принципі барын айтуда. Ал алпауыт АҚШ қолдамаса, халықаралық ұйымның бірден ың-шыңсыз құрылып, жасақтала қоюы да екіталай.
Оның үстіне, дүниежүзілік астық нарығын мұнайдың нарығымен салыстыруға болмайтыны тағы бар. Мәселен, мұнай саудасынан жылына 1-1,5 триллион доллар түсіп отырса, әлемдік нарықтағы астықтың ақшасы 100-120 миллиард доллар көлемінде ғана.
Одан бөлек, Ресейдің астық өндірісіндегі көрсеткіші де тұрақты емес. Яғни, Ресей де біздің ел секілді егістік алқабының көлемі үлкен болғанымен, ауа райына тәуелді. Ауылшаруашылығы техникасы тозған, егін шаруашылығындағы технология ескірген. Жаңбыр аз болып, қуаңшылық болған жылдары экспортты былай қойғанда, ішкі нарықты қамтамасыз етудің өзі едәуір шаруа.
Дегенмен «ОПЕК-2» ұйымын астық өндіруші алпауыттар бірауыздан қолдап, әлемдік азық-түлік нарығын бірлесе игеретін уақыт жетсе, ол біздің елге де теріс болмасы анық. Халықаралық Астық кеңесінің (IGC) соңғы болжамына сәйкес, 2019/20 маркетингтік маусымда дүниежүзілік астық өндірісі 2 159 млн тонна болады, оның 370 млн тоннасы әлемдік нарықта саудаланады деп күтілуде. Айта кетейік, ол көлемнің 165 млн тоннасы Аргентина, Австралия, Канада, Еуропалық одақ, Ресей, АҚШ, Украина және Қазақстанға тиесілі. Десе де, ұсыныс ортаға тасталды, «ОПЕК-2»-нің тағдырын уақыт шешеді.