Өткен жылы Елбасы Н.Назарбаевтың Жарлығымен Түркістан облысы құрылып, оның орталығы болып Түркістан қаласы бекітілді. Сол сәттен бастап Түркістанды дамыту мақсатында Мемлекет басшысы тарапынан түрлі тапсырмалар беріліп, Үкіметтік деңгейде жеделдетілген бағдарламалар қолға алынды. Осы тұста бұрын Түркістан қаласына қарап келген 12 ауыл округ тездетіп қамсыз жатқан Кентау қаласына қосылды да кетті. Қазір жылдан асты, Түркістан қарқын алған құрылыс алаңына айналды. Түркітектес елдердің жұрты кие санайтын шаһар бүгінде елдің көз алдында өсіп жатыр. Қуантарлығы сол, құрылысы былтыр басталған нысандардың бірқатары өте тез арада пайдалануға берілгелі де жатыр. Ал Түркістанмен бірге қатар дамиды деген кеншілер қаласы Кентаудың және оған қосылған ауылдық округтердің жағдайы қалай, саралап көрелік.
Жақында ғана 64 жылдығын тойлаған қарт Қаратаудың тәжі атанған Кентау қаласына ат басын бұрдық. Көкейіміздегі білгіміз келген сауалдар сан алуан. Айталық жедел түрде қалаға қосылған ауылдық округтер Кентаудың өсіп-өркендеуіне кері әсерін тигізіп жатқан жоқ па? Тұрғындардың мәселелерін шешіп беруде Кентау қаласы әкімдігіне қарасты мемлекеттік мекемелер тиісті қызметтерін көрсетуде үлгеріп жүр ме? Әкімшілік құрылымның мекемелері орналасқан ғимараттар талапқа сай ма? Әкімшілік мамандары жеткілікті ме? Өндіріс орындары мен кәсіпкерлік және Кентау қаласынан шалғай жатқан ауылдар үшін қаламен арадағы қоғамдық көлік қатынасы, жол жүру мәселесі қалай екен? Емхана, мәдениет пен білім ошақтары, жұмыссыздық, қала қауіпсіздігі мен ішкі тәртіп сынды тағысын тағылар...
Сонымен, Кентауға бара жатып, жолай қалаға қарасты ауылдарды бағамдай жүрдік және қаладағы бірқатар мекемеге де бас сұқтық.
Осы орайда, Түркістан облысы құрылғалы бері бірқатар ауыс-түйістер болды. Нәтижесінде, Кентау қаласының үшінші әкімі атанған, қала басшысы қызметіне келгеніне жарты жылдан асқан Дәурен Махажановты сөзге тарттық. Оған жоғарыда атап көрсеткендей, тұрғындар тарапынан айтылып, назарымызда жүрген сұрақтарды қойдық. Осы орайда, қала әкімдігіне қарасты мемлекеттік мекемелер мен бөлімдер де атқарып жатқан жұмыстарды мәлім етті.
«Шынымен де Кентау қаласы аймағына 12 ауыл қосылған соң халықтың саны екі есеге ұлғайды. Соңғы санақ бойынша халық саны 206 мыңға жуық адамға жетіп отыр. Ал қаланың өзінде бұрын 100 мыңға жуық тұрғын бар еді. Қала аумағына қосылған 12 ауылдың тыныс-тіршілігімен танысып көріп жүрмін. Барлық ауылдың проблемалық мәселелері бірдей. Нақтырақ айтқанда, жолдардың сапасы, көшелерді жарықтандыру, оқу орындарының жетіспеушілігі, жеке үй құрылысы үшін инфрақұрылым, медицина саласы және мамандардың жетіспеушілігі. Мұның барлығы да қаламызға айтарлықтай әсер туғызып жатыр. Халық саны өсіп, атқаратын жұмыстар көбейіп отыр. Алайда Кентау қаласының экономикасы мен құрылымы өзгерді. Бұрынғы құрылымды алып қарасақ, басым бөлігі сауда мен өнеркәсіпке бөлінген. Ал қазір 50 %-дан астамы ауыл шаруашылығының әлеуетіне бағытталған. Бұл мақсатпен біз жұмыс істей отырып, Түркістан қаласының тұрғындарын азық-түлікпен қамтамасыз етіп отыратын боламыз» деген Дәурен Сәбитұлы заманауи техникалармен жабдықталатын 1 200 бастық сүт тауарлы фирмасын салуды да жоспарлап отырғанын айтты.
Осы жерде ескере кетуіміз керек, Кентаудан шалғайда жатқан ауылдар да бар. Атап айтсақ, қалаға жаңадан қосылған Майдантал, Қаражон, Ынталы деген ауылдар. Бүгінде бұл ауылдар көбінде айналма жолдармен жүруге мәжбүр. Айталық алыстағы ауылдықтар қалаға келу үшін 100 шақырымнан астам жол жүріп жетеді екен.
«Жаңа жоспарларыңызда жол салып беру қарастырылып отыр ма?» деген сауалға, әкім: «Қазір транспорт өте күрделі мәселеге айналып отыр. Себебі Кентауға қарасты ауылдардың ортасында Түркістан қаласы орналасқан. Ескі Иқаннан, Үшқайықтан бері қатынау үшін жолаушы Түркістан арқылы сапар шегеді. Біз бұл туындап жатқан мәселені шешу үшін бөлек бір «транспорт және автожолдар» бөлімін ашып отырмыз. Тек жол мәселесіне ғана емес, ауыл тұрғындары қатынайтын қоғамдық көліктер жүйесін ретке келтіруді де қолға алудамыз. Сонымен қатар жаңа көлемі үлкен, ауылдарға қатынайтын көліктерге арнап автовокзал салу құрылысы да жоспарға алынып отыр» деді.
Оның айтуынша, сондай-ақ Түркістан-Кентау бағытындағы автокөлік жолын кеңейту жоспарланып отыр. Бұл бойынша қазір құжаттар әзірленуде екен. Ал екінші жоспарда, Шаға ауылында бой көтеріп жатқан әуежай жолының жұмысы және Ибата, Майдантал, Бабайқорған сынды алыс орналасқан ауылдардың жолдары тұр.
Тағы бір проблема – ауылдардан қатынайтын тұрғындарға қызмет көрсету мәселесі. Әсіресе, Халыққа қызмет көрсету орталығында адам аяғының саны өсіп, түрлі келеңсіздіктер туындап отыратыны бар. Дегенмен әкімдік осы жағдайды шешу мақсатында ғимарат аумағын кеңейткенмен мәселе шешіле салмайды және орталыққа келу үшін 100-150 шақырым жол жүріп, көп уақыт жоғалтпас үшін Ескі Иқан және Шорнақ ауылдарынан екі филиал ашылған. Біреуі бұрыннан қалада орналасқан, сонда жалпы 3 Халыққа қызмет көрсету орталығы жұмыс істеп отыр.
Ал ауылдардағы тұрғындарды емдеу жұмыстарына келсек, заманауи техникалар арқылы ауылдарда орналасқан емханалар жұмысын ретке келтірмек екен.
Қалаға 12 ауыл қосылған соң ауыл шаруашылығы жұмыстарына қаншалықты көңіл бөлініп жатыр деген сұрақтың туындары заңдылық. Бұл тұрғыда, республикадан бөлінген субсидиялар бойынша ауылдарға мемлекет деңгейіндегі жұмыстар облыс тарапынан бөлінеді екен. Алайда туындайтын проблемалар да аз емес. Айталық құжатта сәйкес келмеушілік бар. Яғни, жер иеленушілер мен пайдаланушылардың ауқымды жер аумақтары цифрландыруға қосылғанда кейбір ауылдардың жері базадан табылмай қалып жатқан жағдайлар көптеп кездесіп жатыр екен. Жалпы, қала бойынша ауыл шаруашылығы саласында жалпы өнім көлемі жыл басынан бері 8 айда 24 125,2 млн теңгені құрап, нақты көлем индексі 103,2% құрайды.
«Түркістан қаласын көркейту үшін мемлекет тарапынан қаржы көп бөлініп, кішігірім Кентау және оған қарасты ауылдарға қаржы аз бөлініп жатқан жоқ па?» – деген сұрақ көтерілді.
«Жоқ, мүлде олай емес. Қаржы бәріне бірдей бөлініп жатыр. Тұрғын үйлер салу және жөндеуден өткізу бойынша 44 үйге қаржы бөлінді. Бірақ оны бастау бойынша мердігер тарапынан 17 үйге қаржы бөлінді. Осылайша, ол үйлер толықтай модернизациядан өткізіледі» дейді.
Былтыр көпқабатты 3 үй, биыл 5 үй қолданысқа берілген. Келер жылы 10 үйді қолданысқа беру жоспарда. Ал үй кезегінде тұрған адамдардың саны 4 мыңнан астам. Бұл осы санмен қалып қоймайды. Себебі ауыл тұрғындары тағы бар.
Әкім қаланың Түркістанмен қатар бірге дами беретінін және Кентауға қосылған ауылдық округтердің кеншілер қаласының дамуына ешқандай кедергі келтірмейтінін, жоспарланған бағдармалар тиісті межеде жүзеге асырыла бастағанда, керісінше серпінді түрде өркендейтінін жеткізді. Себебі қала бұрын сауда-саттық, өнеркәсіп бойынша тіршілік жасап келген болса, енді қатарға қосылған ауылдық округтер ауылшаруашылық саласын дамыту арқылы қаланың өркендеуіне мүмкіндік береді.
Кентау қаласы бойынша ішкі туризмді дамытуға бағытталған жобалар бар. Айталық «Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы» республикалық мемлекеттік мекемесі, қалалық музейі, Қарнақ ауылындағы Шаммат Ишан мешіті, 1 000 жылдық тарихы бар Тұт ағашы, Бабайқорған ауылдық округіндегі Укаш ата, Жылаған ата және Жібек жолы ауылдық округіндегі Сауран қалашығы сынды тарихи жерлерді атауға болады.
Қазіргі таңда 1 туристік маршрут дайындалған. Бұл маршрутта «Хантағы Кемпіртас», «Қаратау табиғаты» ғылыми-танымдық кешені, Ханның тағы, Жасарбұлақ, Күлжабай сайы, Тастын бауы, Кемпіртас экскурсиялық соқпақты тамашалау қарастырылған. Қарнақ елді мекеніндегі «Шаммат Ишан» мешіті және «Имам Бахли» мазарындағы 1 000 жылдық тарихы бар Тұт ағашын тарихи-танымдық «Түркістан-Укаш ата» туристік маршруты облыстың туристік маршрутына енгізілді.
Кентау қаласын және оған қарасты ауылдарды табиғи газбен қамтамасыз ету мемлекеттік бағдарламасы орындалып жатыр. Кентау қаласын және оған қарасты ауылдарды табиғи газбен қамтамасыз ету мақсатында бюджеттен қажетті қаржы бөлініп, қазіргі таңда құрылыс монтаждау жұмыстары жүргізілуде. Жүргізіліп жатқан жұмыстар барысында төмендегі жұмыстардың өзектілігі бойынша мердігерлер тарапынан ретке келтірілу жоспарда бар. Осы кезге дейін, жалпы қала мен ауылдарды газдандыру 5 бағыт бойынша жүргізілген.
Кентау қаласы