Азаматтардың электронды төлемдеріне салық салу туралы мәселе елді дүрліктірген болатын. «Бұл жауапты шенеуніктердің сауатсыз мәлімдемесі ме, әлде шынымен өмірге жолдама алғалы тұрған жаңалық па?» деп қазақстандықтар екіұдай күй кешті. Министрліктен шыққан бастамаға Мемлекет басшысы тоқтау салғаны анықталды.
– Президент Ақмола облысын дамытуға арналған кеңесте қолма-қол ақшасыз аударымдардан салық ұстау мүмкіндігі туралы мәселеге қатысты өз пікірін білдірді. Соңғы күндері бұл сұрақ қоғамда қызу талқыланып жатыр. Ыңғайлы болғандықтан кейбір банктердің тез арада аударым жасау жүйесі тұрғындар арасында танымал. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев мемлекеттік органдар бұл мәселені тыңғылықты зерттеу керегін атап өтті. Сол себепті Президент сауалды күн тәртібінен алып тастау туралы тапсырма берді, – деді Президенттің көмекшісі Мәулен Әшімбаев өзінің facebook-тегі парақшасында.
Жалпы, пікірталас бірінші қаржы вице-министрі Берік Шолпанқұловтың мәлімдемесінен кейін басталды. Ол 7 қарашада салықтан жалтарып жүрген көлеңкедегі кәсіпкерлерді анықтау үшін қазақстандықтардың ақша аударымдарын тексеру көзделіп отырғанын жариялады. Оның айтуынша, жұрт банк арқылы бір-біріне жолдайтын аударымның бір бөлігіне салық салынуы тиіс.
– Бұл барлық төлемге қатысты емес. Сіз жақыныңызға ақша аударып тұрсаңыз, оған ілікпейсіз. Егер ұялы телефоныңыздың балансын толтырсаңыз, коммуналдық төлемдерді төлесеңіз, оған да қатысы жоқ. Өйткені оларға онсыз да салық есептелген. Әр жағдай жеке қаралады. Ал егер адам әр көзден жиі аударымдар алып тұрса, мұндай жағдайға салық қызметі мониторинг жасайды, – деген еді Б.Шолпанқұлов.
Сарапшылар бұл жерде жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген, бірақ Қытайдан зат алғызып, оны Instagram, OLX және басқа да хабарландыру сервисі арқылы сататын жандар туралы сөз болып отырғанын айтады.
– Мұны анықтау қиын емес. Егер азамат өз туыстарына ақша жіберіп тұрса, күн сайын қайталана бермейді. Қолданыстағы тұрмыстық техниканы не басқа затын сатып жіберетіндер де күн сайын ақша алмайды. Егер жеке тұлғаға өзге жеке тұлғалардан ұдайы әрі жаппай аударымдар түсіп жатса, бұған салық қызметі қызығушылық танытады. Бұл барлық банктерге қатысты, – деп нықтады ол.
Жаңалық, әсіресе сырқат баласы бар және оны емдеу үшін халықтан қайырымдылық қаржы жинайтын отбасыларды шошытты. Көп ұзамай қоғам белсенділері, мысалы, заңгер Жангелді Сүлейменов Қаржы министрлігіне шағым жолдағанын және электронды төлемдерге салық енгізушілермен соттасуға әзір екенін жария етті. Ол бірінші вице-министрдің әр жағдайға жеке қараймыз дегеніне сенбейді.
– Асығыс қисық заң қабылдайды. Соның негізінде банктерге арналған бағдарламалық қамтылым әзірлеу туралы кесірлі техникалық тапсырма құрылады. Программистер идеяны ары қарай нашарлатады да, ақыр соңында халық зар қақсайды. Банк бөліп-жармай, кез келген электронды төлемнен автоматты түрде бюджетке 10 не 20% салық ұстап отырады. Яғни, халық үшін барлығы 11–25%-ға қымбаттап шыға келеді, – дейді заңгер Ж.Сүлейменов.
Осы аптаның сәрсенбісінде Мәжілістің жалпы отырысында депутат Азат Перуашев Премьер-Министрдің бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайыловқа депутаттық сауал жолдады. Ол ұсақ кәсіпкерлерден салық жинағысы келетін шенеуніктерге Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев өз Жолдауында 2020 жылдың 1 қаңтарынан шағын бизнесті 3 жылға салықтан босатқанын, ШОБ тексеруге мораторий енгізгенін еске салды.
– Азаматтар банктік карталармен миллиондық мәмілелерді төлемейді, көбісінде ондай ақша мүлдем болған да емес. Адамдар тамақ, дәрі-дәрмек, балалар тауарларын алғанда немесе шаш алғызғанда картамен есептеседі. Әрине, осылай бизнес жүргізетіндер де бар шығар. Бірақ олар аз. Соларға бола қалған азаматтарды үрейге бөлеудің еш қажеті жоқ, – деген депутат құзырлы органдарға оның орнына миллиондап пара алушылар мен миллиардтап ақшаны оффшорға әкететіндерді іздеуге кеңес берді.
Осыдан кейін Премьер-Министрдің бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайылов мәселенің мәнін егжей-тегжейлі түсіндіріп берді. Бас қаржыгер халықты алыпқашпа әңгімелерге сенбеуге шақырды, өйткені жеке тұлғалар үшін алаңдауға негіз жоқ көрінеді.
– Соңғы уақытта Kaspi секілді жедел аударым жүйелері халық пен бизнес арасында үлкен сұранысқа ие. Аударым үшін комиссияның болмауы, пайдаланудың жеңілдігі мен қолайлылығы бұл қызмет түрінің танымалдығын арттырды. Әрине, Қаржы министрлігі қолма-қол ақшасыз төлемдердің өсуі көлеңкелі экономиканың төмендеуіне ықпал ететінін түсінеді. Сол себепті министрлік мұндай аударымдардан қандай да бір қосымша төлемдер немесе салық жинауды жоспарламайды. Бұған қоса, жеке тұлғалардың қолма-қол ақшасыз аударымдарына тексеру жүргізу де көзделмейді, – деді Ә.Смайылов.