Ақыры жүгері дауының дүмпуі Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаровты жылы орнынан қозғап, Жетісуға жолға шығуға мәжбүр еткен сыңайлы. Астанадан Талдықорғанға жеткен министр облыс әкімі Бейбіт Исабаевпен бірге агроөнеркәсіп кешені саласының мамандарымен жиын өткізіп, дәл қазір қалыптасып отырған өзекті мәселелер жайлы талқылады.
Облыс әкімінің жиын кіріспесінде:
– Жетісу облысында халықтың басым бөлігі ауылдық жерлерде тұрады. Соған сай тұрғылықты халықтың әл-ауқатының жақсаруына ықпал ететін бағыттардың бірі әрі бірегейі ауыл шаруашылығы екені айдан анық. Сондықтан қазір агроөнеркәсіптік кешеннің дамуына айрықша назар аударып отырмыз. Өздеріңіз білетіндей, өткен жылды ойдағыдай қорытындыладық. Бірақ азды-көпті мәселелердің бар екені де жасырын емес. Бүгін облысқа Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров арнайы жұмыс сапарымен келді. Аймақтағы халықпен кездесуге шыққан Парламент депутаттары да осы кездесуге қатысып отыр. Аудан-қалалардағы шаруа қожалықтарының басшылары да осында. Осы жиында өңірдегі бірқатар мәселені еркін форматта бірге талқылап алайық, – деді Б. Исабаев.
Облыс әкімінің орынбасары Әлібек Жақанбаев қысқаша баяндама жасап, облыстағы АӨК-ның даму барысымен таныстырды. Оның баяндағанына қарағанда, Жетісу өңірі үшін ауыл шаруашылығы саласын дамытудың маңызы зор және бұл бағытта ауыз толтырып айтарлықтай алға ілгерілеу бар. Мәселен, былтырғы 11 айдың қорытындысында өңірде ауыл шаруашылығы өнімін өндіру 1,8%-ға ұлғайған. Аймақта ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін 120 кәсіпорын жұмыс істесе, олар 78 млн теңгенің азық-түлік өнімін шығарған. Оның айтуынша, өңдеуге өткізілетін қант қызылшасына берілетін субсидия көлемінің арттырылуы аймақтағы шаруашылықтардың ісіне оң серпін берген.
Осылайша, бар дүние асырыла, кемшін тұстар тұспалдап айтылған жиында сөз алған шаруа қожалықтарының басшылары министрге көпшіліктің көкейіндегі сұрақтарын қойып, кейбір күрмеуі күрделі мәселелерді шешуге қатысты ұсыныстарын жеткізді. Талдықорғандық «Самай» ШҚ төрағасы Еркінбек Сіләмов ауыл шаруашылығы техникаларын жаңарту, ауыл шаруашылығы субъектілеріне салынатын салықты өтеудің кейбір әкімшілік процедураларын жеңілдету, ауылдық жерлерде, атап айтқанда шаруа қожалықтарына қажетті бухгалтер мамандардың жетіспеушілігі сияқты бірқатар өзекті мәселе көтерді. Ал Ескелді ауданындағы «Санжар» ШҚ басшысы Жанатбек Сарғалдақов шаруа қожалықтарын жеңілдікпен несиелендіру, оларды сапалы техника алуға ынталандыру, былтыр күзден бері жұрттың мазасын алып тұрған жүгері өнімін өткізу мәселелеріне тоқталды. Бұл жағдайға тағы да басқа фермерлер де тоқталып, өз ойларын ортаға салды. Шаруалар «Жүгері егетін шаруашылықтарға субсидия егістіктің гектарына есептелсе, тыңайтқышты субсидиялау талаптары қайта қарастырылса» деген ұсыныстарын білдірді.
Жетісулықтарды толғандыратын жағдайларды мұқият тыңдаған Айдарбек Сапаров сұрақтарға жауап бере отырып, министрлік тарапынан аталған бағыттарда жүргізіліп жатқан жұмыстарға тоқталды. Қазір тыңайтқышты дақыл түріне деп емес, тек багара және суармалы жерге деген бөлініспен субсидиялау туралы өзгеріс әзірленіп жатқан көрінеді. Сонымен қатар министр жүгері өсіруді субсидиялауды гектарына есептеу форматына қайта оралмайтынын жеткізді, өйткені бұрын мұндай есептеу өзінің тиімсіздігін көрсеткен болатын.
– Жалпы, 2023 жыл ауа райының қолайсыздығына байланысты ауыл шаруашылығы үшін ауыр соқты. Дегенмен мемлекет қол қусырып қарап отырған жоқ. Президенттің тапсырмасына сәйкес, Үкімет тарапынан бірқатар мемлекеттік қолдау көрсетілуде. Атап айтқанда, өсімдік шаруашылығына 30 млрд теңге, мал шаруашылығына 30 млрд теңге, «Азық-түлік» корпорациясына шаруашылықтардан өнім сатып алуға 31 млрд теңге қаржы бөлінді. Жауын-шашын шамадан тыс көп түскендіктен, шаруалар өнімді кептіруге арзандатылған дизель отынын беруді сұраған еді. Оған 65 мың тонна дизель отыны берілді. Биылдан бастап жұмысты жаңаша ұйымдастырамыз. Нақтырақ айтқанда, дәнді дақылдарды әртараптандыруға көшуіміз керек. Яғни, бидайды, жүгеріні азайтып, бүгінде үлкен сұранысқа ие болып отырған, тиімділігі дәлелденген күнбағыс, мақсары, рапс сияқты майлы дақылдарға, сол сияқты қант қызылшасын өсіруге ден қойып, соларға қарай бейімделуіміз керек. Бүгінгі жиында біраз мәселе көтерілді. Шынында да, жүгері өнімін өткізуде аса күрделі жағдай туындады. Мәселелер түбегейлі шешілді деуге де болмайды. Елімізге жүгері Ресейден арзан бағада әкелініп жатыр, жалпы әлемдік нарықта баға түсіп кетті. Соған қарамастан біз шаруашылықтарға көмектесу жағын қарастырудамыз. Құс шаруашылығымен айналысатын кәсіпкерлермен, оған қоса «АзияАгроФут» зауытымен де келіссөздер жүргізудеміз. Бұл кәсіпорындарға шамамен кемінде 40 мың тоннадай жүгері өнімі өткізіледі. Зардап шеккен шағын шаруашылықтарға бірінші кезекте көмек көрсетіледі, – деді министр.
Шаруалар айтқан проблемалардың кейбірі жергілікті жерде қарастырылатын мәселелер болғандықтан, облыс әкімі солардың қатарындағы ауыл шаруашылығы субъектілерінің салық төлеу процестеріне қатысты проблемалар жергілікті мемлекеттік кіріс органдарымен бірге талқыланатынын айтты. Ал ауылдық жерлерге бухгалтер мамандарды дайындауды тиісті басқармалар бірлесіп қолға алып, маман тапшылығын реттейді. Сол сияқты жүгері өсірушілерге берілетін субсидияның мөлшері қазір зауытқа өткізілген әр тонна үшін 6 мың теңге болса, биылдан бастап жергілікті бюджет есебінен 10 мың теңгеге көтерілетін болды. Сонымен, министр мен облыс әкімі қатысқан жиында өзара ашық әңгіме болды. Облыста жиналған 380 мың тонна дәндік жүгерінің бүгінде өткізілмей қалып отырған 100 мың тоннасына қатысты мәселе реттелетіндей. Министрлік 40-50 мың тоннаны өткізуге ықпал етіп, көмек етсе, қалған 50 мыңдайын өткізуді облыстағылар өзіміз шешуге күш саламыз деп отыр. Қазір ол үшін «Іргетас Трейд», «Жетісу Мажико» сияқты бірқатар кәсіпорынмен келіссөздер жүргізіліп жатыр.
Болат АБАҒАН,
Жетісу облысы