Доллар бағамы мен коронавирус індеті Қазақстандағы тұрғын үй құнына қалай әсер етті? Сарапшылар жылжымайтын мүлік нарығында мүлгіген тыныштық орнағанын айтады. Сатушылардың да, сатып алушылардың да әліптің артын бағудан басқа амалы жоқ.
Сұраныстан ұсыныс туады. Кейбір мамандардың пікірінше, қандай да бір валюта дәл бүгінгідей құрдымға құлдырап, аумалы-төкпелі кезеңді бастан кешіп жатқанда тыныштық орнайды екен. Өйткені халық өзіне не пайдалы, не зиян екеніне бас қатыра бастаған.
Алайда Қазақстан құрылыс одағының төрағасы Талғат Ерғалиевтің пайымынша, нарықтағы соңғы өзгерістерге байланысты жазда пәтер құны көтеріледі. Баспана 20 пайызға дейін қымбаттауы әбден мүмкін. Себебі құрылыс заттарының 60 пайызы сырттан әкелінеді. Атап айтқанда, лифт, керамика мен өңдеу жұмыстарына қажетті бояулардың өзі шетелден тасымалданады. Әрине, отандық құрылыс өнімдері де бар. Бағасы да қолжетімді. Бірақ олардың сапасы көңіл көншітпейтін көрінеді. Сондықтан құрылыс компаниялары қажетті құрал-жабдықты шеттен алады. Ал доллардың қымбаттауы құрылыс заттарының қымбаттауына ұласады. Өз кезегінде пәтердің құны өседі.
Мәселен, Ұлттық банк базалық мөлшерлемені 9,25 пайыздан 12 пайызға көтергенде «Баспана хит» тұрғын үй бағдарламасының жылдық сыйақы мөлшерлемесіне бірден +1,75 пайыз қосылды. Сәйкесінше, бұған дейін 11 пайызбен рәсімделген ипотеканың жылдық сыйақы мөлшерлемесі 2020 жылдың 10 наурызынан бастап 13,75 пайызға артты.
Әсіресе, 2021 жылы пайдалануға берілетін тұрғын үй кешендерінің бағасы да қайта қаралады. Қайталап айтайық, бұл өзгеріс құрылыс материалдарының қымбаттауына тікелей байланысты. Ал екінші қолданыстағы, кеңес заманынан қалған үйлердің бағасы түспесе, өспейтіні анық. Неге десеңіз, қазір бұл салада келісімшарттар тоқтап тұр, сатылым мүлдем дерлік жоқ.
Қазақстан риэлторлар қауымдастығының вице-президенті Нина Лукьяненконың ойынша, жылжымайтын мүліктің бағасы көтеріледі деуге негіз жоқ. Халықтың сатып алу қабілеті төмендеген. Яғни, алдағы бірнеше айда баспана біршама арзандайды.
Тұрғын үйдің жайы осындай. Ал коммерциялық мақсаттағы жылжымайтын мүлік нарығының көпке дейін оңалуы қиын сияқты. Бизнес орталықтар мен іскерлік кеңселер мәжбүрлі түрде жұмысын тоқтатқан. Карантин аяқталған соң көптеген шағын және орта бизнес өкілдері өз қызметін доғарып, кәсіпорнын жабуы ықтимал. Ондай жағдайда жалға алған кеңселерінен көшеді. Демек, жалға берушілердің бизнесі де тоқырауға ұшырайды.
– Жасыратыны жоқ, халық үшін үй сатып алу немесе баспанаға иелік ету екінші немесе үшінші орынға сырғып кетті. Нарық қалай құбылатынын уақыт көрсетеді. Баспана бағасы көтерілуі мүмкін дегендер қателеседі. Керісінше баға төмендейді. Азаматтар басқа да тұрмыстық мәселелерге бас қатырып отырғанда, үйін сатушылар жағдайды бағамдап, баға саясатын да оңтайландыруға міндетті. Әдетте, доллар көтерілсе, бағаға да өзгеріс еніп, нарық өзін-өзі реттеп отыратын. Ал қазір жағдай мүлдем басқа. Баспанаға жақын арада сұраныс болмайды. Тұтынушылық сұраныс та біршама ұйқыға кетеді, – дейді Біріккен риэлторлар қауымдастығының басшысы Лариса Степаненко.
Дегенмен қиын-қыстау шақта қол қусырып қарап отырмай, әрекет етуге кіріскен Үкіметтің ісі үміт ұялатады. Жуырда Премьер-Министр Асқар Мамин «Қарапайым заттар экономикасы» жеңілдікті несиелеу бағдарламасы аясында отандық құрылыс индустриясы бойынша 178 млрд теңгені құрайтын 33 жоба іске асырылып жатқанын (шыны, арматура, санфаянс, керамика тақташалары, лак бояуларын шығару) хабарлады. Оларды іске қосу тұрғын үй құрылысындағы Қазақстан үлесін 95 пайызға дейін арттыруға және 8 мыңдай жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік туғызбақ.
– Құрылыс саласы – экономиканың негізгі драйверлерінің бірі. Қазіргі жағдайдағы Үкіметтің ең маңызды міндеті – құрылыс қарқынын ұлғайту, халықты тұрғын үймен қамту, жұмыс орындарын сақтау және жаңа жұмыс орындарын құру. Бүгінде құрылыс саласында шамамен 700 мың адам жұмыс істейді, – деді Асқар Мамин.
Ірі қалаларда жалдамалы пәтер арзандайды. Карантин болғандықтан, студенттер, келісімшартпен жұмыс істейтін шетелдік мамандар, өзге аймақтардан келіп еңбек ететін отандастардың дені өңір-өңірге кетіп қалды. Мұндайда жалға алу бағасының түсетіні – заңдылық. Тиісінше, баспанасын жалға беріп, пайда табатын адамдардың жағдайы нашарлады. Халық үшін де жағдай қиындады.
Қысқасы, мәселенің мәні осылай. Карантин мерзімі аяқталған соң нарық стагнация хәлінде қала береді. Бағаның көтерілуі немесе арзандауы экономиканың тез аяққа тұруына да тәуелді. Жағдайдың бұрынғы қалыпқа түсуі үшін ең кемі 3-4 ай уақыт қажет дейді мамандар. Әлемдегі жағдай қарапайым жұрттың қалтасын қақпаса, қалыңдатпайтыны айдан анық. Бір білетініміз – өмір жалғасады. Сабыр сақтап, алдағы күндерге сеніммен қарайық.
Еркебұлан НҰРЕКЕШ 
