16 сәуірден бастап Ішкі істер министрінің Қазақстандағы көлік құралдарын тіркеу ережелеріне түзетулер енгізу туралы бұйрығы күшіне енді. Аталған құжатқа сәйкес Қазақстан территориясына кіргізілген көлік құралдарын мемлекеттік тіркеу енді бастапқы тіркеу болып саналмайды.
Енді ЕАЭО елдерінен, нақты айтқанда Армениядан келген машиналарды уақытша тіркеу барысында бастапқы тіркеу алымын төлеудің қажеті жоқ. Бұл көлік иелері үшін айтарлықтай жеңілдік болмақ. Себебі олар осы уақытқа дейін машинасын заңдастырудың қымбатқа түсетінін айтып, ондай жағдайға дайын емес екенін жеткізген. Мәселен, көлік иелерінің уәжіне сүйенсек, ол автокөліктің шыққан жылына қарай 663 теңге мен 1 325 500 теңге аралығында. Ал 2021 жылдың 1 наурызына дейін төленуі керек утилизациялық алым көліктің қозғалтқышының көлеміне байланысты 397 650 теңгеден 3 048 650 теңгеге дейін барады. Оған қоса, шекарадан кіріп қойған машиналардың 70-80%-ы Кедендік одақтың техникалық регламентіне сай емесі анықталған.
13 наурыз күні дәл осы мәселе бойынша сенаторлар сауалына жауап берген Премьер-Министр Асқар Мамин біраз жайдың бетін ашып көрсетті. Асқар Ұзақбайұлының айтуынша, Арменияда тіркеуде тұрған автокөлікті мініп жүрген қазақстандықтар көлігінің техникалық жағдайына қарамастан түгел заңдастырып беруді сұрап отыр. «Бірақ мұндай ұсыныс Қазақстанның заңнамасына ғана емес, ЕАЭО-қа мүше басқа да елдердің мүддесіне әсер етеді. Қазір осы мәселені қолданыстағы заңнаманы, мемлекеттік бюджет пен көлік иелерінің мүдделерін ескере отырып шешу жолдарын қарастырып жатырмыз» деп атап өткен еді А.Мамин.
Иә, ешқандай төлемсіз тегін тіркеу мемлекет бюджеті үшін тиімсіз болары анық. Шекарадан заңсыз кірген автокөліктердің тіркелмеуінен ел Үкіметі кедендік салықтан түсетін 170 млн доллардай қаржыдан қағылып отыр. Ал ресми статистика Армения мен Қырғыз Республикасынан біздің елге 170 мың автокөлік кіргенін растайды. Оған қоса, шетелдік нөмірмен жүрген машиналар жол ережесін бұзса, айыппұл төлеуден жалтарып кететіні де мәлім болған.
Бұл тұрғыда Армения шетелдің мінілген 189 мың машинасын ЕАЭО елдеріне сатып, кедендік рәсімдеу арқылы 200 млн доллар (95 млрд драм) пайда түсірген. Өйткені Армения ЕАЭО-ға кіргенде 2020 жылға дейін автокөлікке салынар кеден салығына байланысты жеңілдік алған болатын. Яғни, бұл сәтті тиімді пайдаланған армян алыпсатарлары түрлі айламен Қазақстан мен Ресей нарығына көлік сатып, ақшаға кенелгені рас.
Еске сала кетейік, ЕАЭО-дағы автокөлік құралдарының кедендік алымы туралы көрсеткіштің әртүрлі болуы Қазақстан мен Армения арасында дау тудыра жаздады. Осы жылдың басында Армения мемлекеттік кіріс комитеті сол елден көлік сатып алып, армениялық азаматтың атына рәсімдеген қазақстандықтардың салық төлеуі қажет екені туралы ескертті. Комитет басшысының орынбасары Шушан Нерсисян ақпарат құралдары арқылы егер аталған салық төленбесе, келесі жылы айыппұл салынатынын хабарлап, қазақстандықтар сатып алған машиналарға қатысты барлық ақпарат Нұр-Сұлтандағы әріптестеріне жолданғанын айтты.
Дегенмен ендігі уақытта мұндай мәселе туындай қоймас. Біріншіден, Армения 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап одақтан тыс, үшінші елден машина импорттау жеңілдігінен айырылды. Екіншіден, Қазақстан мен Армения үкіметі көлік құралдарын өткізуді реттеу бойынша келісімге келді. Біздің Үкімет армениялық тұрғындардың атына тіркеліп, Қазақстан аумағында мініліп жүрген автокөліктер саны жөнінде нақты мәліметке қол жеткізді.
Сонымен, жоғарыда жазғанымыздай, ІІМ-нің көлік құралдарын тіркеу ережелеріне түзету енгізу туралы бұйрығы шықты. 16 сәуірден бастап ЕАЭО елдерінен келген автокөліктерді тіркеу куәлігінде айрықша жазба пайда болады. Мысалы, армениялық көлікте – АР КҚ, ресейлік көлікте – РФ КҚ, Беларусь мемлекетінен келген көлікте – БР КҚ, Қырғыз Республикасынан келген көлікте – ҚР КҚ деген таңба белгіленбек.
Осылайша, армениялық көлік иелеріне машинасын тиімді шарттармен тіркеуге мүмкіндік беретін қаулының күшіне енуін күту ғана қалды. Аталған құжаттың ресми атауымен таныстыра кетейік, «Қазақстан азаматтарының Армения Республикасында тіркелген жекелеген көлік құралдарын Қазақстанға әкелуі мен пайдалануының кейбір мәселелері туралы».
Одан бөлек, қаулыға сәйкес тіркеу ережесіне бірқатар техникалық өзгеріс енгізілмекші. Соның ішінде egov.kz порталы арқылы тіркеу бойынша да қосымша қызметтер қосылады.
Айта кету керек, елімізде сәуір айынан бастап айлық есептік көрсеткіш (АЕК) көлемі ұлғайтылды. Мәселен, 2020 жылдың басында бір АЕК 2651 теңге болса, қазір – 2778 теңге деп бекітілген. Демек, шетелдік нөмірмен жүрген көлік иелерінің қалтасына түсетін шығын көлемі де артатыны сөзсіз еді. Сондықтан көлік құралдарын тиімді шартпен тіркеуге мүмкіндік беретін құжаттың жүзеге асуынан үміт күтуге болатындай.
Еске сала кетейік, ЕАЭО-дағы автокөлік құралдарының кедендік алымы туралы көрсеткіштің әртүрлі болуы Қазақстан мен Армения арасында дау тудыра жаздады. Осы жылдың басында Армения мемлекеттік кіріс комитеті сол елден көлік сатып алып, армениялық азаматтың атына рәсімдеген қазақстандықтардың салық төлеуі қажет екені туралы ескертті. Комитет басшысының орынбасары Шушан Нерсисян ақпарат құралдары арқылы егер аталған салық төленбесе, келесі жылы айыппұл салынатынын хабарлап, қазақстандықтар сатып алған машиналарға қатысты барлық ақпарат Нұр-Сұлтандағы әріптестеріне жолданғанын айтты.
Дегенмен ендігі уақытта мұндай мәселе туындай қоймас. Біріншіден, Армения 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап одақтан тыс, үшінші елден машина импорттау жеңілдігінен айырылды. Екіншіден, Қазақстан мен Армения үкіметі көлік құралдарын өткізуді реттеу бойынша келісімге келді. Біздің Үкімет армениялық тұрғындардың атына тіркеліп, Қазақстан аумағында мініліп жүрген автокөліктер саны жөнінде нақты мәліметке қол жеткізді.
Сонымен, жоғарыда жазғанымыздай, ІІМ-нің көлік құралдарын тіркеу ережелеріне түзету енгізу туралы бұйрығы шықты. 16 сәуірден бастап ЕАЭО елдерінен келген автокөліктерді тіркеу куәлігінде айрықша жазба пайда болады. Мысалы, армениялық көлікте – АР КҚ, ресейлік көлікте – РФ КҚ, Беларусь мемлекетінен келген көлікте – БР КҚ, Қырғыз Республикасынан келген көлікте – ҚР КҚ деген таңба белгіленбек.
Осылайша, армениялық көлік иелеріне машинасын тиімді шарттармен тіркеуге мүмкіндік беретін қаулының күшіне енуін күту ғана қалды. Аталған құжаттың ресми атауымен таныстыра кетейік, «Қазақстан азаматтарының Армения Республикасында тіркелген жекелеген көлік құралдарын Қазақстанға әкелуі мен пайдалануының кейбір мәселелері туралы».
Одан бөлек, қаулыға сәйкес тіркеу ережесіне бірқатар техникалық өзгеріс енгізілмекші. Соның ішінде egov.kz порталы арқылы тіркеу бойынша да қосымша қызметтер қосылады.
Айта кету керек, елімізде сәуір айынан бастап айлық есептік көрсеткіш (АЕК) көлемі ұлғайтылды. Мәселен, 2020 жылдың басында бір АЕК 2651 теңге болса, қазір – 2778 теңге деп бекітілген. Демек, шетелдік нөмірмен жүрген көлік иелерінің қалтасына түсетін шығын көлемі де артатыны сөзсіз еді. Сондықтан көлік құралдарын тиімді шартпен тіркеуге мүмкіндік беретін құжаттың жүзеге асуынан үміт күтуге болатындай.
Бауыржан БАЗАР