Былтыр Жамбыл облысында балық шаруашылығына айрықша көңіл бөлінді. Осыған орай су айдындарына зерделеу жұмыстары жүргізіліп, форель сынды ерекше балық түрлерін өсіретін орындар айқындалды. Сондай-ақ өзендердің бойынан тоған салу мәселесі көтеріліп, балық шаруашылығын субсидиялау қолға алынуда. Мұндай бастамалар балық шаруашылығының тынысын ашып, көкжиегін кеңейтетіні даусыз.
Тоған салсақ, су тапшылығынан арыламыз
Жалпы, бүгінде облыс аумағында 122 жергілікті маңызы бар балық шаруашылығындағы су айдыны болса, Балқаш көлінде республикалық маңыздағы 18 учаске орналасқан. Оның 85-і кәсіптен нәсіп табам деген 74 табиғат пайдаланушыға берілсе, қалған 37-і – әзірге бос. – Өткен жылдың тамыз айында резервтік қордағы 13 балық шаруашылығы су айдындарын бекітіп беру конкурсы өткізілді. Оған 18 кәсіпкерден 20 өтінім түсіп, нәтижесінде 5 кәсіпкерге 5 балық шаруашылығы су айдыны берілді. Алдағы уақытта қалған су айдынына конкурс жарияланатын болады. 2019 жылы балық шаруашылығы су айдынында 15 ақпан мен 1 шілде аралығында балық аулау үшін 673,3 тонна лимит берілді. Нәтижесінде, 666 тонна балық ауланып, жергілікті бюджетке 11 миллион 943 мың теңге түсті. Ал өткен жылдың 1 шілдесінен 2021 жылдың 1 шілдесіне дейінгі мерзім аралығында балық аулауға 1150,7 тонна лимит қаралса, қазір оның 915,3 тоннасы ауланды. Қазынаға түскен қаржы – 16,3 миллион теңге. Осылайша, балықтан да келер байлық көп екеніне көзіміз жетті, – дейді облыстық Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының жануарлар дүниесін қорғау және балық шаруашылығы бөлімінің бас маманы Руслан Балтаев. Десе де, бүгінде су айдынын ағын сумен қамтуда өзіндік кедергілер бар. Мамандар осы жағына алаңдаулы. – Басқарма облыстағы барлық су айдынын сумен қамтамасыз етілуін зерделеп шықты. Нәтижесінде, 121 су айдынының тек 17-де ғана су деңгейі тұрақты екені анықталды. Өңіріміздегі балық шаруашылығы су айдынын сумен тұрақты қамтамасыз етпесек, келешекте балық шаруашылығын дамыту қиынға соғады. Бұл табиғи су қоймаларында өсірілген балықты аулау квотасын көтеруде де қиындықтар туғызады, – дейді Р.Балтаев. Сол себепті басқарма былтырдан бастап жеке тоғанда интенсивті балық өсіру шаруашылығын дамыту тәжірибесін қолға алды. Бұл әдістің ерекшелігі – кәсіпкер өз жеріне тоған салып, балық өсіреді. Жем, шабақ, аналық балық пен құрал-жабдық сатып алу мемлекет тарапынан субсидияланады. Сондай-ақ кәсіпкерден тоғанды алып қою қаупі де туындамайды.
Мәселен, Жамбыл ауданы Жасөркен ауылындағы жеке кәсіпкер Р.Сауранбаев өзінің жекеменшік жеріне тоған салып, жылына 30 тоннаға дейін балық өндіріп отыр. Оның үстіне, тоған жағалауына демалатын орын салып, кәсібін де дөңгелетуде. Осы үрдіс негізінде өткен жылы облыс әкімінің тапсырмасына сай тауарлы балық өсіру кәсібін өрістету жолға қойылуда. Арнайы құрылған топ Қордай, Шу және Мойынқұм аудандары арқылы өтетін Шу өзені мен Жамбыл, Байзақ аудандарын бойлай ағатын Талас өзенінің арнасына зерделеу жұмыстарын жүргізіп, тоған жасауға жарамды 24 жер учаскесін анықтаған. Мұндағы жұмыстар жолға қойылса, тоғандардан 262,8 тонна тауарлы балық өсіруге мүмкіндік тумақ.
Жамбылда форель өсіруге мүмкіндік мол
Сондай-ақ былтыр тау бөктеріндегі салқын суларда форель балығын өсіру бойынша да қарқынды жұмыстар қолға алынды. Форель балығын өсіруге қолайлы өзендерді анықтау және резервтік қордағы балық шаруашылығы су айдынына ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге облыстық бюджеттен 29,5 миллион теңге бөлініп, конкурс жеңімпазы «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС бұл жұмысқа мықтап кірісуде. Серіктестік Қордай, Меркі, Т.Рысқұлов және Жуалы аудандарының тау бөктеріндегі 22 тау өзеніне және 36 балық шаруашылығы су айдынына ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізіп, тау өзендерінің 17-сі, балық шаруашылығы су айдындарының 32-сі форель балығын өсіруге қолайлы екенін анықтап отыр. Бұйыртса, бұл жұмыстардың жемісін көретін күн алыс емес. Су айдынында балық санын көбейту үшін бірінші балықтандыру жұмыстарын жүйелі жүргізу керегі де түсінікті. Бұл бағытта күзгі балықтандыру қарқынды іске асқан. Әрбір балық шаруашылығы су айдынындағы балықтандыру жұмысы Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы мен облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының бақылауына алынып, жылына 10 миллион шабақ өсіруге қауқарлы «Сандель» шаруа қожалығынан шабақтар алынып жатыр. Осы арқылы өткен жылдан бері жергілікті маңызы бар 41 су айдынына 325 мың тұқы және ақ амур тұқымдас балық жіберілді. Ал республикалық су айдынына 290 мың дана шабақ босатылған.Сала мамандарын оқыту да қолға алынды
Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы балық шаруашылығымен айналысып отырған мекемелерді білікті мамандармен қамту мәселесіне баса көңіл аударып отыр. Ол үшін жастар Т.Рысқұлов ауданы Құлан ауылшаруашылық колледжіне балық өсіру саласы бойынша қысқамерзімді оқыту курстарына жолданады. Аталған қысқамерзімді курста оқуға 15 адам өтінім берсе, оларды жұмыспен қамтуға Brilliance Company ЖШС мен «Боранды», «Сандель», «Қойшыбай-Ата», «Абылай», «Өрлеу» және «Хе В.» шаруа қожалықтары ниетті. Міне, осылайша Жамбыл облысы балық шаруашылығын дамытуға баса көңіл аударып, азаматтардың бұл бағытта кәсіп ашуына да жол көрсетіп отыр. Енді тек мемлекет тарапынан беріліп отырған субсидияны тиімді пайдаланып, балық шаруашылығын жаңа белеске шығару қажет. Сонда облыс әкімі Бердібек Машбекұлы межелеген 2030 жылға қарай балық өндірісін екі-үш есеге арттыруға мүмкіндік туады.Саятхан САТЫЛҒАН, Жамбыл облысы