Қытайда анықталмаған этиологиядағы пневмонияның белең алуы жайлы ақпарат елді дүрліктірді. Көпшілігі егу мен алдын алу шаралары туралы толыққанды жауап алғысы келді. Осы орайда, Қазақстанның Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы Жұқпалы аурулардың алдын алу департаментінің маманы Нұрбала Бақтиярқызымен сұхбаттастық.
– Бәрімізге белгілі қазір Қытайда пневмония дертіне шалдыққандар көп. Осы ретте пневмония жайлы түсінік берсеңіз?
– Пневмония – өкпенің қабынуы. Бұл кезде зақымдану өкпе тінінің барлық құрамдас бөлігіне таралады. Ауру қақырықпен, қатты жөтелмен, кеуде қуысының ауруымен, әлсіздікпен, температураның күрт жоғарылауымен және тершеңдікпен сипатталады.
Пневмонияның басты белгілері – жөтел және кеуде қуысындағы ауырсыну. Олар аурудың этиологиясына және оның түріне байланысты қандай да бір симптомдармен қатар жүруі мүмкін.
– Ал пневмококкты қоздыруға сыртқы фактор әсер ете ме?
– Жалпы, пневмококк – бұл стрептококк түрінің қысқартылған атауы. Бұл қоздырғыш адамда бірқатар ауру тудыруы мүмкін. Өкпеге түскен кезде ол пневмонияға (өкпенің қабынуы) айналады. Қанға түсіп, бактериемия (сепсис) немесе ағзаның тіндері мен сұйықтықтарына еніп, мысалы, ми қабықтарында пневмококкты менингит тудыруы мүмкін. Сондай-ақ пневмококк орта құлақтың іріңді қабынуының (орта отит) және мұрын қуыстарының қабынуының (синусит) негізгі себебінің бірі.
Ал пневмонияға, яғни өкпе қабынуына әсер ететін бірнеше сыртқы фактор бар. Атап айтсақ, созылмалы аурулар (қант диабеті, тыныс алу органдарының аурулары, жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары, онкологиялық аурулар, ЖИТС), қатты тоңазу, темекі шегу, маскүнемдік, нашақорлық, нашар желдетілетін үй-жайларда (кеңселер және т. б.), сондай-ақ өндірісте жұмыс гигиена ережелерін сақтамау және тағы басқалар себеп бола алады.
– Вакцинация жайына тоқталсаңыз. Елімізде екпе салу жиілігі жүйелі ме?
– Қазақстан Республикасының бекіткен Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес пневмонияға қарсы екпені балаларға 2-4 айлығында және 12-15 айлық аралығында егеді. Пневмококк жұқпасына қарсы екпе егу көрсеткіші 2019 жылдың 11 айына республика бойынша 87,5 пайызды құрап отыр. Елімізде кең таралған ауруларға қарсы барлық белгілі вакциналар жинақталған. Соның ішінде ең озық деген 13-валентті пневмококкты инфекцияға қарсы вакцина бар. Ол 13 аса патогенді серотиптерді, яғни пневмококкты қамтиды. Жалпы, әр елдің өзінің бекітілген профилактикалық егу күнтізбесі болады. Еліміздің өмір сүру деңгейі жоғары болған сайын, егу жүргізілетін жұқпалы аурулардың тізімі толығады.
– Алдын алу шаралары қандай сатыдан тұрады?
– Пневмониядан сақ болу үшін бірнеше ережелерді ұстану қажет. Үй-жайды үнемі желдетіп отыру, әсіресе балалар бөлмесінде қалыпты температура мен ылғалдылықты сақтау маңызды. Қозғалыс режимін сақтап, таза ауада серуендеумен бірге қалыпты физикалық жүктемелер ауырып қалудан сақтайды. Жалпы, нығайту іс-шараларын жүргізген жөн. Мәселен, профилактикалық массаж, шынығу мен су процедураларын қабылдау қажет. Салауатты өмір салтын ұстану – сау жүрудің кепілі. Зиянды әдеттерден бас тартсаңыз игі. Қалыпты дене жүктемелерімен толыққанды демалысты ауыстыру керек. Қатты салқын тигізіп алмаңыз. Медициналық тексерістен жиі өтуді ұмытпаңыз. Тыныс алу органдарының созылмалы ауруларын емдеу курсына уақытылы барыңыз. Сонда ғана аурудан іргеңізді аулақ саласыз.
– Қазір Қазақстанда қанша адам пневмониямен ауырады. Нақты саны белгілі ме?
– Жалпы, Жұқпалы аурулардың алдын алу департаменті жұқпалы аурулар бойынша мониторинг жүргізеді. Пневмония бойынша нақты ақпарат бере алмайды. Пневмониямен ауырғандар санын өңірлік денсаулық сақтау басқармаларынан білуге болады.
– Аталған ауру балалар өліміне басты себеп екен. Сәби өміріне араша түсе аламыз ба?
– Балалардағы пневмонияның алдын алу ерекшеліктері бар. Балаларда аурудың алдын алу үшін иммунитетті барынша нығайтудың маңызы зор. Ол үшін елімізде бекітілген күнтізбеге сәйкес екпелерді уақытылы алу керек. Өйткені ауыр ауруларға қарсы уақытылы вакцинациялау ағзаға қоздырғыштарымен күресуге күш береді. Осы орайда, дене белсенділігін ескерген дұрыс. Себебі физикалық жүктемелер денені тонуста ұстайды, бұлшық ет жүйесін дамытады. Сондықтан балалармен таза ауада жиі серуендеу қажет. Ата-анаға берер кеңесім, баласымен күніне екі рет далада серуен құрсын, бірақ салқын тигізіп алудан абай болыңыз. Ал массаждың ұшан-теңіз пайдасы бар? Массаждың арқасында балаларда қан айналымы дұрысталады, иммунитет нығаяды. Иммунитеті мықты бала кез келген ауруға тосқауыл қояды. Дегенмен кез келген ем-шара, массаж қабылдау алдында дәрігердің кеңесі міндетті түрде қажет.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ