Нағашыбай Шәйкенов – Ресейде туып, Қазақстанда еңбек еткен заң саласының білгірі. Ол Орынбор облысы Новороссийск ауданында дүниеге келген. Заң ғылымының докторы, профессор, мемлекет қайраткері дәрежесіне дейін көтерілген тұлға. Мемлекеттік жоғары лауазымдармен қатар Қазақ мемлекеттік заң университетінің ректоры болып қызмет атқарды. Шәйкенов Қазақстандағы құқықтық реформаның авторы ретінде танылды. Ол әр жылдары Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың кеңесшісі, Әділет министрі, Премьер-Министрдің орынбасары қызметтерін атқарған. Сондықтан Тәуелсіз Қазақстан тарихында Нағашыбай Шәйкеновтің де алатын орны бөлек.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Ғасырлар тоғысында» атты кітабында Ата Заңды дайындау кезіне қатысты: «Жоғарғы Кеңес таратылған соң Конституция жобасы жөніндегі жұмыспен мен нақты және шұғыл айналыса бастадым. Ондай жауапты қызметті ойдағыдай атқаруда маған көмектескен адамдарға ризашылығымды айта кеткен жөн. Олар: Нағашыбай Шәйкенов – заң ғылымдарының докторы, профессор, Бауыржан Мұхамеджанов, Константин Колпаков – заң ғылымдарының кандидаттары. Заңның әртүрлі саласының мамандары. Әрқайсысы өз тарауларын зор жігермен жазып шықты» деп жазады. Еліміздің заң жүйесінің дамуының бастауларында Қазақстан Республикасының бірінші Әділет министрі Нағашыбай Шәйкенов тұр. Ата Заңмен жұмыс басталардан бір жыл бұрын оның басшылығымен құқықтық реформа бағдарламасы қабылданды. Ол сонымен қатар Қазақстанда заң мектебін құрды.Свердловск заң институтының түлегі
Нағашыбай Шәйкеновтің жұбайы Лидия Шәйкенованың айтуынша, Свердловск заң институтында ағайынды Нағашыбай мен Жарасқан Шәйкеновтер қатар оқыған. Кейінірек олардың қатарына қарындасы Айсұлу қосылады. Айсұлу екеуі жақсы дос болады. Қазақстаннан келген орыс қызы болса да, қазақ тіліне жетік. Өзі Қытайда туып, қазақ балаларының арасында өскен. Нағашыбай Аманғалиұлының қазақшасы оған қарағанда әлдеқайда нашар болыпты. Қазақстанға келгеннен кейін ғана ана тілін үйренуге кіріскен. «Ол басқалардай емес, қателессе де сөйлеуге ұялған жоқ», – дейді Лидия Шәйкенова. Шәйкеновті жақсы білетіндер оның ғажайып адам болғанын айтады. «Ол кез келген істі шебер меңгерген, өз идеясын, көзқарасын қорғай білетін, табанды жан бола тұра, романтик, сезімтал, нәзіктігі бар еді», – дейді заңгердің жұбайы. Әрдайым жан мен ойдың тазалығымен, адалдығымен, қарапайымдылығымен, шынайы дос бола алатын қабілетімен ерекшеленді. Өте білімді, кез келген тақырыпта еркін сөйлесе алатын, білім көкжиегі кең, білікті азамат болды. Ол заң, әдебиет, тарих, философия, психология, физика, химия, астрономия, өнер саласын тереңірек меңгерген. «Шешен сөйлейтін, жас кезінде өлең жазғаны бар, философиялық ой-түйіндер жазатын. Отбасы да оған ерекше қарады. Үйде бәрі Нағашыбайды жақсы көретін. Оның отбасындағы беделі де жоғары болды», – дейді Лидия Шәйкенова. 2000 жылы Санкт-Петерборға кетіп бара жатып, отбасымен қоштасқанда: «Мен сіздерге көмектеспегенім үшін кешіріңіздер. Сіздерге материалдық байлық қалдыра алмадым, есесіне өзімнің адал есімімді қалдырып барамын» деген екен. «Нағашыбай Аманғалиұлы Ата Заңды құру бойынша жұмыс атқаратын топты басқарған және мәтіннің негізгі авторы болған кезең жақсы есімде. Тоғыз адамнан тұратын топ бір ай бойы тынымсыз еңбек етті. Олар тіпті тамақ ішуді ұмытты. Тамақ әзірлеп, қызымнан беріп жіберемін. Күндіз-түні жұмыс істеді. Президентпен тікелей байланысып, әрбір тарауын талқылап отырды. Қысқа мерзімде осындай керемет Конституция әзірленді», – дейді Лидия Шәйкенова. Ол мемлекеттік қызметті басты жұмысы деп санамаған. Өзі үшін маңыздысы өзінің білімі мен білігін мемлекет жолында әдемі ұштастыра білді. Оның ең басты артықшылығы – ұстаздығы. Оның болашақ заңгерлерге айтатын ең басты қағидасы – олар Қазақстандағы құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуі керек.Заңгерлер дайындайтын мектеп
Елге келгеннен кейін заң саласында беріліп жатқан білімді көріп, қарны ашады. Оның: «Кейбір институттар үшін заң факультетін ашу мәртебе сияқты. Менің есебім бойынша, тек Алматының өзінде (сол уақытта) тоғызға жуық заң факультеті жұмыс істейді. Бүкіл факультетте бір ғана кафедра, онда бес оқытушы бар, ал меңгерушісі – экономист. Ондай оқу орнынан қандай заңгер шығуы мүмкін? Сондықтан министрлік заң білімін, заңгерлер дайындауды өз бақылауына алуды жөн көріп отыр. Бұл – жеке дара билік жүргізу деген сөз емес. Мақсат – ғалымдардың, мамандардың күшін біріктіріп, заң мамандарын даярлайтын бір қуатты орталық құру. Заң оқулықтарын, оқыту бағдарламасын әзірлеу керек. Тек сонда ғана жоғары білікті заңгерлерді дайындауға болады...» дегені бар. Ол бұл сөзді Әділет министрінің тізгінін ұстап отырған кезінде айтқан екен. Кейінірек ол бұл сөзін іске асырып, заңгерлер дайындайтын мектептің іргетасын қалады. Заң институтын ашу – идея ғана емес, қажеттіліктен туғаны анық еді. Ол өзінің бір сұхбатында: «Екатеринбург халқы саны жағынан Алматыға қарағанда бір жарым есеге көп. Мен жұмыс істеген бір ғана заң институты кафедрасының өзінде одақ көлемінде кеңінен танымал бес профессор қызмет атқаратын. Азаматтық құқық, қылмыстық құқық және мемлекеттік құқық кафедралары жоғары санатты профессорлық-ұстаздық құрамымен мақтан тұтылатын. Осыған қарамастан Екатеринбургте тек қана доценттер емес, көптеген мықты профессор болды» деген екен. Осылайша, ғалым-заңгерлердің аздығын айтып, жоғары білікті ұстаздарды бір жерге жинап, институт ашу керек екенін алға тартты. Әрі оны жүзеге асырды да. Шәкірттері Шәйкеновтің талантты педагог болғанын жиі айтады. Студенттері де оны жақсы көрді. Жыл сайын 1-курс студенттеріне «Мемлекет және құқық теориясы» пәнінен лекция оқыған. Лекцияны оқыр алдында бірнеше оқиғаларды алдын ала таратады екен, сосын лекция барысында әлгі оқиғаларды мысалға алып, түсіндіреді. Бұл әдіс студенттердің дәрісті тез ұғуына мүмкіндік беретін. Үлкенмен де, кішімен де бірдей пікір алысып, сөйлесетін, сабақтан бос уақытының көбін университеттің ішкі жұмысына және Қазақстан көлемінде өтетін рухани істердің барысына арнайтын. Үнемі қасында студенттер жүретін. Жастарға көп үміт артты. Ол саналы ғұмырын елдің келешегі болатын, адамның көңілі толатын жастарды тәрбиелеуге арнады. Өзгеге тәрбие беру үшін өзі тәрбиелі болу қажет деген ұстанымды берік ұстанды. Құқықтық реформа бағдарламасының негізін түзген тұлға: «Заңды барлық жағынан бағалап, дамытыңыз! Тек заң қақтығысты диалогке айналдыра алады. Әлсіздерді күштілермен теңестіріп, оларға тең мүмкіндік беруге тек заң ғана қабілетті. Тек құқық қана бостандықты қолдайды. Себебі заң – бұл қоғам өркениетінің өлшемі және Алексей ІІ-нің «Заңға Махаббат қана үстемдік ете алады. Махаббаттан жоғары рақым тұр. Әділдіктен мықты кешірім ғана» деген қанатты сөзі бар», – дейді. 2017 жылы Ақтөбеде бірінші Әділет министріне арнап, ескерткіш қойылды. Ескерткіштің ашылуына мемлекет қайраткерінің тума-туыстары қатысты. Бұл қазақ халқының қайраткер ұлына көрсеткен ерекше құрметі болса керек.Айым БЕКТҰР