Ковидтен қайтыс болғандардың қарасы көбейіп барады. Ауыр індеттен ауырып жатқандарды жатқызатын орын таппай жатқанда антиваксерлермен бірігіп, әлеуметтік желі арқылы танымал адамдар да жұрт арасында теріс түсінік қалыптастырып, вакцинаға қарсы үгіт-насихат жүргізіп әлек. Алайда олардың мыңдаған қаралым жинаған жазбаларын растайтын ғылыми дерек табу қиын.
Мемлекет басшысы жауапкершілікті түсінбейтін антиваксерлер үшін отбасын асырап отырған өзге азаматтарымыздың денсаулығына қауіп төндіруге болмайтынын, сол үшін вакцинациялағысы келмейтін адамдармен жұмыс жасауда сараланған тәсіл қолдану қажеттігін айтқан. Әсіресе, ативаксерлерге қарсы өз қаруын қолданып, әлеуметтік желіде екпе алу туралы үгіт-насихат жүргізіп, сендіру керектігін жеткізді. Президент сендірудің соңы ірі еңбек ұжымдарының қызметіне байланысты ерекше жағдайларды қоспағанда батыстағыдай мәжбүрлеу шарасына ұласып кетпеу керектігін қадап айтты.Әлеуметтік желілер антиваксерлерге қолайлы
Антиваксерлердің ақпараты аурудың өршуіне себеп болуда. Facebook-тің 100 миллионнан астам пайдаланушысының хабарламасын талдаған американдық ғалымдар осындай қорытындыға келді. Сарапшылар антиваксерлердің саны әлдеқайда аз болғанымен, олардың әлеуметтік желідегі белсенділігі өте жоғары деп отыр. Мәселен, соңғы жылдары әлеуметтік желіде блогерлердің әр сөзін айнадай қайталайтын миллион жазылушыға ақ пен қараны ажырату маңызды емес. Сондықтан танымал адамдар вакциналардың пайдасы туралы ғасырлар бойы дәлелденген ғылыми фактілерді жоққа шығару арқылы да жазылушылар санын көбейтуге жұмыс істей бастады. Бұдан біраз жыл бұрын да дәлелденбеген ақпараттарды желіге шығарудың соңы көптеген елдерде құс тұмауы мен қызылша ауруының асқынуына әкелді. Американдық антрополог және вакциналарға сенім жобасының негізін қалаушы Хайди Ларсон ковид таралмай тұрған кезде індеттің таралуы алдын-алу технологиясының жетіспеушілігінен емес, әлеуметтік желілер мен цифрлық технологиялардың тоқтаусыз жүруінен туындайтынын айтқан болатын. Шындығында дәл қазіргі жағдайда коронавирустың өршуіне теріс ақпараттың салдары көп.Танымал адамдар жауапқа тартылған жоқ
Пандемия басталғалы бері жалған ақпарат таратқан танымал адамдардың жауапкершілікке тартылғанын естіген жоқпыз. Есесіне екпеге қарсы жазба қалдыратындардың қатарында елге белгілі азаматтар бар. Әзілкеш Қайрат Әділгерей екпе салдырғандар ауру болып қалды дегенге саятын бейне жазба түсірген. Айтыскер-ақын Балғынбек Имашев екпе салдырмағандар арасында ұтыс ойынын ұйымдастырып, 500 баспана сыйлайтынын айтты. «Маған екпе егу керек емес. Керек болса да екпес едім. Тағдырымды вакцинаға емес, Аллаға тапсырдым», – дейді айтыскер. Сайып келгенде бұл екпе алуға шақырып жатқан мемлекеттің саясатына көпе-көрнеу қарсы шығуға жатпайды ма? Ал желіде миллионнан астам жазылушысы бар әзілкеш Нұрболхан Шарапов екпе алып, көз жұмғандар бар екенін айта келіп: «Ендi, осындай жағдай көрсеңiздер бiрден телефонға түсiрiп жiберiңiздершi маған. Күнiн, мекеннiң атын видеоға айтып. Әр нәрсеге ертең дәлел керек. Себебi, соттың не екенiн жақсы бiлем мен», – деген. Оның жазбасында айтылғандардың негізсіз екені сөзінен дәлел. Өйткені екпе салдырғаннан көз жұмғандар туралы ақпарат ешбір жерде жоқ екенін өзі айтып тұр. Екіншіден, вакцина жасаушылардың айтқан деректерін емес, бұған дейін бірнеше жыл бұрын келтірген ескі пікірлерді жинақтап, фейк ақпарат таратады. Екпе салдырмау керектігін айтып жүрген Балғынбек Имашев пен Нұрболхан Шараповтан желіде жарияланған жазбаларының дұрыстығын білмекке қоңырау соқтық. Дегенмен бірнеше рет хабарласқанымызбен, жауап берген ешкім болмады. Ал Нұрболхан Шараповтың көмекшісі: «Әлеуметтік желіде кім не айтқысы келсе, өз еркі. Өзінің жеке парақшасы болғандықтан, азаматтық ойын білдіруге құқысы бар. Ол кісі ешқандай газет, телеарналарға сұхбат бермейміз деп айтқан», – деп қысқа қайырды. Елімізде соңғы тәуліктің өзінде ғана 7479 адамнан ковид анықталды. Ал 1573 адамның жағдайы ауыр. Олардың 90 пайыздан астамы екпе алдырмағандар. Сол үшін денсаулық саласының мамандары уақыт өткізбей елді екпе салдыруға шақырады. Алайда вакцинаның «қауіп-қатері» жайлы фейк ақпаратқа құлақ түретіндер көп.Жалған ақпарат таратқандарға жаза бар
Бізде қолданыстағы заңнамада көрінеу жалған ақпарат таратқаны үшін қылмыстық жауапкершілік бар. Фейк ақпарат таратқандарға Қылмыстық кодекстің 274-ші бабы бойынша қылмыстық жауапкершілік те қарастырылған. Қоғамдық тәртіпті бұзу, азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне не қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне елеулі зиян келтіру қаупін төндіретін көрінеу жалған ақпарат таратқандарға 1000 айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салынады. Не болмаса түзеу жұмыстарына, 400 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартылуы тиіс. Сондай-ақ бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге немесе сол мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қолданылады. ІІМ Баспасөз қызметінің дерегінше, биыл алты айда 43 қылмыстық іс тіркелген. Соның ішінде 11 қылмыстық іс вакцинация туралы. Оның алтауы қылмыс құрамының болмауына байланысты тоқтатылған. Қазіргі уақытта жалған ақпарат тарату бойынша үш қылмыстық іс тергеліп жатыр.Антиваксерлер халықтың 5 пайызынан аспайды
Американдық Денсаулық сақтау қауымдастығының мүшесі, иммунолог-профессор Алмаз Шарман күмәнді ақпарат көздерге сену арқылы адамдар өздеріне және жақын адамдарына өлім қаупін төндіріп қана қоймай, ұжымдық қорғаныстың нашарлауына, ауру мен өлімнің өсуіне, әсіресе коронавирустың дельта нұсқасының пайда болуына әкеліп соқтырғанын айтып отыр. «Негізі антиваксерлердің саны халықтың 5 пайызынан аспайды. Алайда олардың шамадан тыс белсенділігі мен агрессивті әрекеттері екі ойда жүрген халықты өз жағына тез тартып жатыр. Өздерінше қамқор болғысы келген кейіп танытқанымен, ашық диалог жасауға асықпайды. Бірақ сөздерін дәлелдеуге тырысады. Келтірген болжамдарының дені әлемдік ақпараттар, Гейтстің чиптерін алға тартады. Әлемдік тұлғаны айту бір қарағанда сенімді көрінеді. Бірақ оның айтқаны ешқандай ғылыми сынға жауап бермейді», – дейді Алмаз Шарман. Антиваксерлердің әрекетіне тосқауыл қою тек Қазақстанда ғана емес, дамыған елдердегі басты мәселеге айналып отыр. АҚШ-тың 46 штатында соңғы апталарда коронавирус ауруы өршіп кеткен. Пандемиядан қайтыс болғандар саны айтарлықтай азайғанымен, вакцинация қарқыны күрт баяулаған. Өйткені бұл елде де антиваксерлер әлеуметтік желілерде белсенді үгіт-насихат жүргізуде. Ақ үй тарапынан екпеге қарсы ақпарат таратқандарға түрлі шаралар қолдана бастады. Бүгіннің өзінде бұл елде Facebook және Twitter желісіндегі антиваксерлердің хабарламаларына шектеу жасалып, YouTube арнасындағы вакцинаға қарсы бейнежазбаларды жойдырған. Facebook желісін сынға алған АҚШ президенті Джо Байден коронавирустық вакциналар туралы жалған ақпаратпен күресуде қауқарсыздық танытқандарға жауапкершілік жетіспейтінін мәлімдеді. БАҚ өкілдерінің сауалына жауап берген АҚШ президенті: «Халықтың қырылуына ковид емес, антиваксерлер кінәлі. Олар ақпарат арқылы адамдарды өлтіреді», –деп жауап берді. Осы елде он жылдан бері тұрып жатқан Динара Идаялова сөз бостандығына шектеу қойылмағандықтан, антиваксерлер күні-түні жұмыс істеп жатқанын айтады. «Жақында Джо Байден «екпе салдырмайынша бетперде киесіңдер» деді. Осы сөздің өзі елдегі көптеген танымал адамдардың наразылығын тудырды. Тіпті, Президенттің өзін үш әріпке апарып тастады. Елдегі саясаткерлер мен Конгресс депутаттары «Елде екпеден басқа маңызды мәселе жетеді. Ковид дегендерің далбаса» деп ашық пікір білдіріп, Конгреске бетпердесіз келді. Бірақ олардың ешқайсысы жауапкершілікке тартылған жоқ», – дейді Динара Идаялова. Бүгінде әлеуметтік желіге тіркелмеген адам аз. Кейбіреулер бір емес, бірнеше желіні пайдаланып, күн сайын түрлі жазабалар қалдырады. Азаматтық қоғамның ойын ашық айтып, билік тарапынан көңіл аударылмай жатқан мәселеге жұрттың көзқарасын білдіруі құптарлық. Дегенмен әлеуметтік желінің әлегі аз болмай тұр. Жауапкершілік жоқтығын жақсы біліп алдық па, жазу еркіндігін өздігімізше түсініп жүрміз. Бірақ азаматтық қоғамның бейнесі әлеуметтік желіге байланысты болып тұрған шақта адамдардың басын қауіпке тігу азаматтыққа сын болмас па екен?!Жадыра МҮСІЛІМ