Жалақыларын көтеруді талап еткен «Аралтұз» акционерлік қоғамының жұмысшылары 6 күннен бері жұмысқа шықпады. Олар «компания басшылығы еңбекақымызды 100 пайыз көтерсін» дейді. «Зиян жерде күндіз-түні тынбай еңбек етудеміз» деген тұзшылар табысымыз бейнетімізге татымайды дегенді айтады. Жалпы, Арал ауданының тұрғындарына экологиялық аймақ болғандықтан, жалақысына 50 пайыз мемлекет тарапынан үстемақы қосылады. Қазір айына 70-80 мың теңге ғана жалақы алып жүрген қызметкерлер «Ауыр еңбегіміз үшін «Аралтұз» компаниясы әр жұмысшыға 35-40 мың теңге төлеп отыр» деп ашынады.
– Менің осы өндіріс орнында жұмыс істеп жатқаныма 20 жылдан асты. Осы уақытқа дейін компания қызметкерлері жарытып жалақы алған емес. Біз еңбекақымызды өсіруді жыл сайын басшылық назарына салып келеміз. Бірақ ондағылар алдаусыратып азын-аулақ қана ақша қосады. Қазір барлық зат қымбат. Бала-шағамызға айлығымыздың көлемін айтуға ұяламыз. Оның үстіне мұнда жұмысшыларға жағдай да жасалмайды. Мен мысалы тұз шахтасында қызмет атқарамын. Бізге ауызсуды тасымал арқылы жеткізеді. Бір бөшкеге аптасына бір құйып кетеді. Күн ыстығында ол су құрттаған күндері болған. Бірақ соны ішуге мәжбүрміз, – дейді «Аралтұз» АҚ-ның өндіру цехының бригадирі Бауыржан Сәрсенбеков. Жалақысы аздығымен қоса жағдайдың жоғын да жеткізген өндіріс орнының жұмысшылары «басшылардың әділетсіздігі де жанымызға батты» дейді. Олардың айтуынша, компания басшылығы қызметкерлеріне менсінбей қарап, қызметтік киімдерді жөнді үлестірмейтін көрінеді. – Бізге талап бойынша қызмет орнында ақ түсті халат пен етік киіңдер дейді. Ал өздері халатымызды сапасыз тауардан тігіп таратады. Ешкімнің киімінің өлшемін сұрамайды. Барлық халат үлкен кісілерге арналған, кең. Жұмыс істеуге ыңғайсыз. Әрі тауары сапасыз болғандықтан ауа өткізбейді. Сондықтан біз дәріханалардан ақ халатты өз қаржымызға сатып аламыз. Сондай-ақ бұл компания басшылығы қызметтік киімді қысқы-жазғы деп те бөлмейді. Қысқы етікті күннің ыстығында да киіп жүреміз. Мұнан бөлек, түскі ас ішуге 20 минут уақыт береді. Жуынатын жеріміз – асханадағы бір су ағар. Сонда жаппай жуынамыз. Намазхандар ол жерде аяқтарын да жуып жатады. Бір сөзбен айтқанда, санитарлық талаптар да сақталмайды. Осының бәрін басшылыққа айтсақ, «ұнамаса жұмыстан кет» деп жауап қайтарады. Біз өлім-жітім, құдайы-тойға да сұрана алмаймыз. Түрмедегі жазасын өтеушілердің күніндей күніміз, – дейді тасымалдау цехының операторы Сандуғаш Исмаилова. Тұзшылар наразылығын білдірген тұста компания басшылығы жұмысшылардың жалақысын 12,5 пайызға өсіру туралы ұсыныс айтқан. Бірақ қызметкерлер қосқалы отырған бұл қаржы бір қап ұнның бағасынан да аз деп, келісімге келуден бас тартыпты. «Аралтұз» АҚ-ның Кәсіподақ ұйымының төрағасы Төлеген Жайназаров «жұмысшылар бір ай бұрынғы арызында жалақыны тек 50 пайызға көтеруді сұрап еді. Басшылықтың әрекетсіздігіне ашынған халық енді 100 пайыз қосылмаса жұмысқа шықпаймыз дегенді айтып отыр» дейді. – Мені «Аралтұз» АҚ-ның Кәсіподақ ұйымының төрағасы етіп сайлағанына бір жылдан асты. Осы уақыт аралығында жалақыны көтеру мәселесін бірнеше рет көтердім. Бірақ басшылық біздің талабымызды орындаудан бас тартып келеді. Осыдан 25 күн бұрынғы арызында жұмысшылар еңбекақысына 50 пайыз қосуды сұраған. Ашынған жұрт енді 100 пайызға көтеруді талап етіп отыр. Айналамыздың бәрі – тұзды шаң. Денсаулыққа өте зиын десек те болады. Сол себепті қызметкерлерге сүт-айран сияқты сусындар берілуі тиіс. Бірақ кеңседе отырған директорлар мен орынбасарлар онымен шаруасы жоқ. Түскі асқа 20 минут берілгендіктен жұмысшыларды түскі аспен қамтамасыз етіңдер дейміз. Оны да орындап отырған басшылық жоқ. Қысқасы, бізді құл секілді жұмсап отыр. Кеше облыстан прокурорлар, әкімдік қызметкерлері келді. Бірақ компания иелері оларды көзге де іліп жатқан жоқ, – дейді Кәсіподақ ұйымының төрағасы Төлеген Жайназаров. Өндіріс басындағы жұмысшылардың талабына байланысты «Аралтұз» АҚ-нан ресми мәлімдеме сұратқан болатынбыз. Компания басшылары жұмысшылардың жалақысы аз деген кейбір бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде жарияланған ақпарды теріске шығарды. Олардың айтуынша, жалақы жеті жыл ішінде 125 пайызға артқан. – «Аралтұз» АҚ – Арал өңіріндегі 1 200-ден астам жергілікті халықты жұмыс орындарымен қамтамасыз ететін қала құраушы кәсіпорын. 2014 жылдан бастап қызметкерлердің жалақысы 6 есе өсті. 2021 жылғы 1 наурыздан бастап өндіріс қызметкерлерінің еңбекақысының өсуі бір қолға 12,5%-ды құрады. Сондай-ақ пандемия кезінде компания жұмыс орындарын қысқартпағанын және қызметкерлерді ақысыз демалысқа жібермегенін атап өткен жөн. Бүгінде Жақсықылыш кентіндегі «Аралтұз» АҚ өндіріс қызметкерлерінің орташа жалақысы бір қолға орташа есеппен 96 мың теңге. Компания басшылығы ереуілге шыққан қызметкерлердің талаптарын тыңдап, өз қызметкерлерін қолдауға ниет білдіре отырып, 2021 жылғы 1 қыркүйектен бастап жалақыны 12,5%-ға және 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап тағы 10% - ға көтеру туралы шешім қабылдады. Барлығы күнтізбелік жыл ішінде жалақыны шамамен 40%-ға арттыру жоспарда бар. Бұдан басқа, басшылық жыл соңына дейін қойылған жоспарды орындау шартымен Жақсықылыш кентінде жұмыс істейтін компанияның әрбір қызметкеріне 42 500 теңге мөлшерінде сыйлықақы төлеуге дайын. Алайда компания қызметкерлерінің бір бөлігі ұсынылған талаптар бойынша бірыңғай келісілген позицияға ие болмай, өндіріс жұмысының басталуына кедергі келтіреді, бұл жұмысқа шыққысы келетін қалған ұжымның көпшілігіне теріс әсер етеді. Компания өз кезегінде Қызылорда облысы Арал ауданының прокуратурасына заңсыз ереуілді тоқтата тұру, сондай-ақ ереуілді жарамсыз деп тану туралы өтініш білдірді, – дейді «Аралтұз» АҚ вице-президенті Ғалымжан Сержанов. Еліміздегі ірі өндіріс орындарының бірі «Аралтұз» АҚ 1925 жылдан бастап ас тұзын өндірумен айналысады. Компания өнімі тек Қазақстан аумағында ғана емес, ТМД елдерінде де жоғарғы сұранысқа ие. Өндірген өнімінің 75 пайызын өзге елдерге экспорттайды. Жылына 500 тоннаға жуық тұз өндіретін «Аралтұз» акционерлік қоғамы өткен 2020 жылы салық пен өзге де шығындарын қоса есептегенде 9,9 млрд теңге табыс тапқан.Ерқанат СӘРСЕНБАЙҰЛЫ, Қызылорда облысы