Мұғалімнен басталған бетбұрыс
Елімізде біліктілік тестін 2018 жылдан бері педагогтер тапсырып келеді. Алғашында білім саласындағы бұл жаңалыққа біразы тосырқай қарады. Содан кейін көпшіліктің көңілі сабасына түсті. Мұғалімдер бұрынғыдай еңбек өтіліне қарай емес, білімі мен біліктілігіне қарай бағаланды. 4 санаттың бірін алған күні санатта да, жалақыда да айырма болады. Ең бастысы, бұл үрдіс «болдым, толдым» деуге мұрша бермейді. Өмір бойы оқу мен ізденуге үлкен мотивация. Ал өткен жылдан бастап мектепке жұмысқа тұру үшін дипломға қоса біліктілік сертификаты талап етіле бастады. [caption id="attachment_179143" align="alignleft" width="1200"]
© коллаж: Елдар Қаба[/caption]
– Жұмыс істейтін мұғалімдерге біліктілік сертификаты бұрыннан беріліп жүрсе, жоғары оқу орнын бітіре салып, біліктілік тестін тапсыру енді ғана заңмен бекітілді. Біліктілік сертификаты ең алдымен шынайы, сауатты кадрдың білім саласында жұмыс істеуіне мүмкіндік берсе, бейкәсіби адамның жолына тосқауыл қояды. 2019 жылдан бері тест тапсыру «бір компьютер, бір тестілеуші, екі камера» принципі бойынша іске асып жатыр. Сондықтан біліктілік сертификаты сатылады деп ойламаймын. Мұғалімнің портфолиосына байланысты біраз даулы мәселе бар. Мұны да автоматтандыру керек. Қоғамда біліктілігі төмен, дипломын сатып алған адамдар бұл жүйеге қарсы шығып, әртүрлі шу шығарып та жатыр. Сол себепті біліктілік тестілеуіне арнайы мәртебе берілуі қажет, – дейді білім саласының сарапшысы Аятжан Ахметжанұлы.
Мұғалім біліктілігінің сынға түсер жауапты сәтінен сүрінбей шыққандар аз, өте алмағандар баршылық. Мысалы, 2020 жылы 97 мың педагог тестілеуге қатысыпты. Ұлттық біліктілік тестілеу қорытындысы бойынша, шекті деңгейден 41 пайыз педагог өтсе, 59 пайыз педагог нашар нәтиже көрсетіпті. 30 жыл ұстаздық етіп, біліктілік анықтау тестінен құлап, категориясынан мүлде айырылып қалған мұғалімдер де бар. Сынаққа шпаргалка мен ұялы телефон алып кіріп, қасықтап жиған абыройынан бір күнде айырылғандар да жоқ емес. Не істерін білмей, жемқорлардың құрығына түсіп, санат көтеру үшін 100 мыңдап ақша төлепті дегенді де естігенбіз. Сондықтан да шығар, бассыздыққа бұғат салу үшін біліктілікті анықтау тесті электронды форматта өткізіле бастаған. Жалпы, аталған жүйені барлық салаға енгізсек, қай салада білімсіз мамандардың көп екенін нақты анықтай алар едік.
Сертификаттың дипломнан несі артық?
Сертификат та, диплом да білім алу фактісін растайтын құжат. Бірақ Америка мен Еуропада олардың әрқайсысының заңды күші әртүрлі. Диплом маманның оқу орнында теориялық білім алғанын ғана дәлелдейді. Ал оны практикада қаншалықты жүзеге асыра алатынын, біліктілік деңгейінің дәрежесін сертификат көрсетеді. Мысалы, АҚШ-та «медициналық университетті үздік аяқтадым» деп дипломмен кез келген клиникаға барсаңыз, сізді ешбір жер жұмысқа алмайды. Олар ең бірінші сізден Америка Құрама Штаттарының медициналық лицензиялау емтиханының (USMLE) сертификатын сұрайды. Ал лицензия алу оңай емес. Ол үшін 3 кезеңнен тұратын сынақ тапсырасыз. Америкалық клиникалардың 65%-ы USMLE-ді тапсырмаған үміткерлерді жұмысқа қабылдамайды. Лицензия сала мамандарына 5 жылға беріледі. Бес жыл өткеннен кейін біліктілігіңізді қайта анықтауға тура келеді. Ал егер дәрігер қызмет барысында медициналық қателіктерге жол берсе, шығынды сертификат берген кәсіби қауымдастық өтейді. Кеңес Одағының құрамында болған елдерде дәрігерлердің біліктілігін анықтау бұрыннан қалыптасқан. Жас маман оқу орнын бітіргеннен кейін аурухананың сараптаушы тобының алдынан өтіп, біліктілігін дәлелдейді. Кейінгі кездері біз бар жүйені сақтамастан, университетте теориялық емтиханды жақсы тапсырған маманға біліктілікті қоса беріп жатырмыз. – Шетелдегідей барлық саладағы мамандарды біліктілік тестінен өткізсек, кейбір салада мүлдем кадрсыз қалуымыз мүмкін. Сондықтан лицензиялауды ең қажет деген бірнеше сала бойынша жүргізуіміз керек. Оның ішінде білім беру, медицина салалары бірінші орында. Өйткені дәрі-дәрмек пен емдеу жолдары тез өзгеріп отырады. Сондықтан адам өміріне жауап беретін дәрігерлердің білімі заманға сай болуы тиіс. Дипломның құны қалмаған қазіргі нарыққа біліктілік сертификаты ауадай қажет. Дегенмен тәуелсіз бақылау жүргізетін кәсіби қауымдастықтың сертификатты бейберекет таратпауы үшін шетелдегідей қатаң заң керек, – дейді «Болашақ» бағдарламасының түлегі Арнұр Қадылбеков. Біліктілік тестін тапсырып, сертификат алу – әлемдік деңгейде дәлелденген тәжірибе. Бізге де уақыт өткізбей барлық сала бойынша мамандардың білімін тәуелсіз бағалау қажет. Өйткені маман даярлау ісі кері кетсе, ертең экономика да құлдырайды.Көктем ҚАРҚЫН