Жаңашылдығымен келген қойылым
Роза Мұқанованың «Мәңгілік бала бейне» шығармасы жылдар бойы бірнеше театр сахнасында қойылып, маңызын жоғалтпаған өткір туынды. Семей полигонынан мүгедек болып, дене-бітімі өспей қалған қыз тағдыры арқылы қазақтың бойына біткен мінезін, ұлттың басындағы қасіретін бере алған ұлы шығарма. Қойылым қазақтың басындағы шешілмейтін қасірет, жарты ғасыр алдынғы құндылықтың құнын жоғалтқанын, адамгершіліктің қай дәуірде де адам жанының жауhары екені жайлы айтады. «Qanattylar» сахналаған «Қызжылаған» осыдан 25 жыл бұрын қойылған «Мәңгілік бала бейнеден» жаңашыл режиссерлік шешіммен ерекшеленді. Ядроның кесірінен қазақтың тұтас ауданы ауру болып, әйелдері мүгедек бала туады. «Қанаттылар» инклюзивті театрының артистері тек Ләйлә ғана емес, тұтас ауылдың полигонның зардабын көргенін, тауқыметін, ұлы арманы мен үкілі үмітін көрсете алды. Сахнада арбаға таңылған, қос жанарынан айырылған, дене-бітімінде ерекшелігі бар кейіпкерлер көп болды әрі олардың әрқайсысы өз кейіпкерін жоғары деңгейде сомдай алды. Сол арқылы осыдан жарты ғасыр бұрынғы ауылдың қайғы-қасіретін сезінгендей болдық. Театр ұжымына алғысымыз шексіз. Біз әртүрлі кейіпкер, әрқилы тағдыр көре алдық.
Бас кейіпкерді сомдаған Мәлика Мұхтрованы ерекше атап өтпесек болмас. Осыдан жиырма шақты жыл бұрын Әуезов театрының сахнасында қойылған «Мәңгілік бала бейнедегі» Ләйләнің өміріне бұл Ләйләнің тағдыры ұқсамайтындай. Данагүл Темірсұлтанованың актерлік шеберлігіне еш таласымыз жоқ, Ләйләнің періште кейпіне, пәк махаббатына, қайсар мінезіне сендіре алған еді. Алайда бұл жолы Мәлика Мұхтрованың «Ләйләсінің» жан азабын, ашығандағы ащы даусын, соңғы демі қалғанға дейін өмірге құштар болғанын сезіне алдық. Браво!
Қойылым режиссері Абзалбек Асхатұлы бұл туындыны сахналауға жиырма жылдық дайындықпен келгенін айтты.
«Бұл театрда мүгедектігі бар жандар өнер көрсетеді. Артистер өз кейіпкерін тапқандай. Автор Роза Мұқанова оқылым кезінде бізбен бірге отырып, пьеасаны бірге өзгерттік. Бас кейіпкерді сомдаған Малика Мұхтарова – рухы биік қыз. Ол пьесаны оқыған кезден-ақ «бұл – менің тағдырым» деген еді. Бұл – Маликаның ғана емес, барша қазақтың тағдыры. Мағынасы, тарихы терең «Мәңгілік бала бейне» спектаклін сахналауға үлкен дайындықпен келдім», – дейді режиссер.
Санадағы таршылық
Бас кейіпкер Ләйлә бала күнінен Құмар есімді досына ғашық болады. Құмар – дене-бітімі толық жетілген, келбеті келіскен жігіт. Екеуінің бала күнінен басталған бейкүнә достығы Ләйләның біржақты махаббатына ұласады. Өспей қалған бойынан, ұзын саусақтарынан қымсынған бейкүнә бойжеткен «Қаттылық бер жаныма. Сақта... Сақта мені. Ессіз ғашықтықтан, жүйрік сезімнен сақта. Махаббатымды да үзіп алып, мүгедек етіп жарала. Кейіпім де мазақ, махаббатым да мазақ. Аямаңдар мені!» деп жарық Айға мұңын шағады. Құмар оқу іздеп, қалаға кеткенде, Ләйлә жарық аймен өзінің жан тербірентерлік сезімі туралы түн ұзаққа сырласады, асыл махабаттын үкілі үмітімен көп күтеді. Бірақ... Бірақ ауыл халқы, оның ішінде Ләйләнің апатайы мүгедек жанға тек мүгедектігі бар азаматты – ауылдағы екі аяғы жүрмейтін, Семей ядролық полигонының зардабын көрген Шөкішті тең көреді. Бұл бір жағы Шөкіш пен Ләйләнің жақындарының екі жарымжан жанды бір-біріне қосып, бақытты қыламыз деген эгоистік арманы болса, енді бір жағынан бүтін ауылдың, тіпті, бүкіл адамзаттың санадағы таршылығы – тәніне баға беріп, жанның қалауын ұмыт қалдыруы, Тәңірдің орнына шешім шығарып, өз білуінше адамдарды теңестіруі арқылы бүгінгі қазақ болмысы сипаттағандай әсер қалдырды. Бұдан өзге ауыл адамдарының тұрмыс, тіршілік үшін жанталасы, шенеунікті шен мен ақша үшін адамгершіліктен аттайтыны, Құмардың пәк махаббатқа сатқындығы және тағысын тағылары да ойландырмай қоймады. Спектакльдің мазмұны көп жаңарған, заманауи техникалық жаңашылдығы да басым. Көрерменге айтары көп.