Үкіметтің негізгі міндеті – жұмысты үйлестіру

– Қордаланған мәселелер аз емес. 11 айда эко­номиканың өсімі 4,6 пайыздан 2,7 пайызға дейін төмендеді. Инфляция соңғы 14 жылда бол­­маған деңгейге жетті. Қазір бұл көрсеткіш – 19,6 пайыз. Мұндай ахуал жұрттың табысына жә­н­е әл-ауқатына кері әсерін тигізіп отыр. Жуыр­­да өткен Президент сайлауы – бұл ха­лық­т­ың бізге артқан зор сенімі және қолдауы. Аза­маттарымыз нақты оң өзгерістер бүгін және қа­­зір болады деп үміттеніп отыр. Осы үміт пен се­­німді ақтау – алдымызда тұрған ең басты мін­­дет әрі қастерлі парыз, – деді Мемлекет бас­шысы.

– Жақында Екібастұзда болған төтенше жағ­­дай бұл саладағы ахуалдың қаншалықты күр­делі екенін айқын көрсетті. Қызмет­кер­лер­дің жауапсыздығы, бақылау жүйесінің қау­қар­сыздығы мыңдаған адамды жылусыз қалдырды. Жауапты қызметкерлер қысты қалыпты ре­жим­де, аман-есен өткіземіз деп есеп берген. Бір­ақ іс жүзінде жағдайдың қалай болып жат­қа­нын көріп отырсыздар. Ал құзырлы мемле­кет­тік орган – Энергетика министрлігінің еш­­­­қандай әрекетін көрген жоқпыз, бұл мекеме апатқа селқос қарап, бейтараптық танытты. Сон­дай-ақ төтенше жағдай қызметтерінің жұ­мы­сы дұрыс жолға қойылмаған. Олар баяу қи­мылдап, салғырттық танытты, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

– Менің тапсырмам бойынша Президент Әкімшілігі жанынан құрылған арнайы комиссия ке­шенді шаралар әзірледі. Комиссия дұрыс жұмыс істемей тұрған 19 жылу электр орталығын анықтады. Оларды шұғыл жаңғырту қажет. Алдын ала есеп бойынша, оған шамамен 90 миллиард теңге керек. Бұл қаражат, әрине энергетикалық кәсіпорындардың тарифтік сме­тасында ескерілгені жөн. Мем­лекет меншігіндегі энергетикалық ны­сандар бюджет есебінен жөн­делуге тиіс. Ал жекеменшік ны­сандарды «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасы ая­сында өз қаражаты есебінен жаң­ғырту керек. Үкімет осы міндетті шешуге шұғыл кірісуі тиіс, – деді Мемлекет басшысы.

– Негізгі тағам өнімдерінің қым­баттауы инфляцияның өсуіне себеп болып жатыр. Азық-түлік инфляциясы 24 пайыздан асты.Тұрғындардың ақшалай табы­сының өсу қарқыны соңғы бес жылдағы ең төмен деңгейде тұр. Елімізде қағаз жүзінде жұмыс іс­тейтін, уақытша жұмыс істемейтін, өзін-өзі нәтижесіз жұмыспен қам­тыған және жұмыссыз деп көр­сетілген 900 мыңға жуық адам бар. Негізгі құжат – Халық табысын арттыру бағдарламасы. Осы құ­жатты қазіргі жағдайлармен сәй­кестендірген жөн, – деді Мемлекет басшысы.

– Мемлекеттік органдар мен қоғамдық ұйымдардың есебіне қарасақ, компания еңбек, эколо­гия және салық заңнамасын бел­ден басып отыр. Инвестициялық міндеттемелерін де орындамайды. Қоғам әділ, қатаң және шұғыл шаралар қабылдауды талап етіп жатыр. Бұл мәселені Үкімет бас­шысы тікелей бақылауда ұстай­ды, – деді Президент.

– Сыртқы істер министрлігі шетелден инвестор тарту үшін тиім­ді жұмыс атқарып жатқанын атап өткен жөн. Елшілер шетел­дерде түрлі кездесу өткізіп, елімізге инвесторларды жетелеп әкеледі деуге болады. Бірақ жобаны жүзеге асыратын кезде жергілікті жерде түрлі мәселе туындайды. Бір сөз­бен айтсақ, біз дайын инвестор­лардан айырылып қалып жа­тыр­мыз. Тағы да қайталап айтамын, инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға жағдай жасау, яғни жер бөлу, рұқсатнама беру, инфра­құрылыммен қамту – әкімдердің міндеті, – деді Мемлекет басшысы.

– Былтыр 83 мың тонна өнім сақтайтын қойма салу жоспар­ланғанмен, оның 64 мыңы ғана пайдалануға берілді немесе жоспар 77 пайызға орындалды. Биыл жұмыс біршама жандана түсті: 98 мың тонналық қойма салу ­жос­парланып, соның 87 мың тон­насы қазірдің өзінде іске қосылды. Дегенмен бұл бағыттағы шаруаны әлі де ширата түсу керек, – деді Президент.

– Үкімет бюджет тұрақтылығын қамтамасыз етуі керек. Ұлттық қордың трансфертіне тәуелділіктен біртіндеп құтылуымыз қажет. Бір жылдан кейін Ұлттық қордың ин­вестициялық табысының жар­тысын балалардың есепшотына аудара бастаймыз. Сол кезде барша азамат Ұлттық қордағы ахуалды жіті қадағалап отыратын болады. «Әрбір азамат – ұлттық байлықтың иесі» деген сөз жай ұран емес. Бұл нағыз халықтық, қоғамдық бақы­лаудың басталғанын білдіреді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

– Бас прокуратура Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігімен бірлесіп, жер қой­науын пайдалану ісінің барлық сатысында заң бұзылатынын анық­тады. Мемлекеттік жер қой­науын басқару бағдарламасында бұрмаланған немесе ескірген мә­ліметтер бар. Қоры нақтыланған және игеруге дайын тұрған кен орындарына барлау жұмысын жүргізуге 143 лицензия мен келі­сімшарт заңсыз берілген. Елімізде құнды пайдалы қазбасы бар кен орындары аз емес. Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар осын­дай 87 кенішті заңсыз алған. Олар байқау өткізу рәсімдерін айналып өтіп, кеніштерді жеке компа­ния­ларға сутегін берген. Үкіметке Бас прокуратурамен бірлесіп, заңсыз берілген кен орындарын мемлекет меншігіне қайтару үшін тиісті шаралар қабылдауды тапсырамын, – деді Мемлекет басшысы.

– Ауыл жұртының көпшілігінде жер үлесі бар. Бірақ халық оның игілігін көре алмай отыр. Азық-түлік қауіпсіздігі бүкіл әлем бо­йынша басты мәселеге айналды. Биыл біздің елде астық мол шық­ты. Бірақ егіннің орташа шығымы әлі де төмен. Бұл салада заманауи технологияны қолдану өте маңыз­ды. Шаруаларды осыған ынталан­дыру керек. Сондай-ақ тыңайт­қыштың қолжетімді болуын қам­тамасыз еткен жөн. Ауыл шаруа­шылығы өнімін өңдеу ісін жақ­сартуға баса назар аудару қажет. Мемлекет жыл сайын агроөнер­кәсіп кешенін дамытуға 350 мил­лиард теңгеден астам субсидия бөледі. Соған қарамастан, терең өңдеу өндірісі дамып жатқан жоқ. Агроөнеркәсіп кешенін дамыту­дың ұлттық жобасындағы жос­парлар орындалмай жатыр, – деді Мемлекет басшысы.

– Нақты экономиканы кре­диттеу ісін кеңейту қажет екенін бірнеше рет айттым. Бизнес қол­жетімді қаржыландыруға зәру. Менің тапсырмаммен шұғыл шешімдер топтамасы әзірленді. Ол осы сектордағы қордаланған мә­селелерді шешуге бағытталды. Атап айтқанда, зейнетақы жина­ғының 50 пайызына дейін жеке басқаруға беру үшін БЖЗҚ салым­шыларының құқықтары кеңей­тіледі. Бұл бизнесті кредиттеуге қажетті «ұзақмерзімді қаржы» қо­рын қалыптастырады. Агроөнер­кәсіп кешеніне берілетін кредитті арттыру үшін астық қолхаты инс­титуты толықтай цифрланды­рылып, қайтадан іске қосылады. Бұл агроөнеркәсіп кешені кәсіп­орындары үшін сенімді кепіл бо­лады. Экономиканың осы секто­рын әлдеқайда белсенді кредиттеу үшін жер қойнауын пайдалану құқығына да осындай өзгерістер енгізіледі. Бұған қоса, Үкімет пен қаржы саласын реттеу органдары «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы аясында пайыз мөлшерлемесін субсидиялау мер­зімін 7 жылға дейін созу мүмкін­дігін қарастырған жөн деп са­наймын. Әрине, бұл экономи­ка­ның тек анағұрлым басым бағыт­тарын қамтуға тиіс, – деді Мем­лекет басшысы.

– 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Жеке тұлғалардың төлем қабілетін қалпына келтіру және олардың банкроттығы туралы» заң күшіне енуге тиіс. Сонымен қатар кепілсіз онлайн микрокредиттеуді қатаң реттеу қажет. Кейбір елдерде оған толықтай тыйым салған. Осы тәжірибені зерттеген жөн, – деді Президент.

– Қолданыстағы заңдар мем­лекеттік органдарға толық дер­бестік беріп отырған жоқ. Мы­салы, өз саласында норматив­тік-құ­қықтық актілер қабылдау үшін олардың құзыреті заң жү­зінде бекітілуі керек. Тап­сыр­малар уа­қытылы орындалмай­ды. Шешім дер кезінде қабыл­данбайды. Сол себепті өзектілігін тез жоғалтады. Осындай түйткілді шешу үшін заңдарға мемлекеттік органдарға өз саласындағы құ­зыреті шегінде қажетті шара­лар­ды қабылдауға мүмкіндік беретін түзетулер ен­гізіліп жатыр, – деді Президент.

– Үкіметтің негізгі міндеті – жұмысты үйлестіру және оған басшылық ету. Жаңа әкімшілік реформа аясында заң шығару тәжірибесін жаңғырту қажет. Түрлі деңгейдегі мемлекеттік басқару органдарының орталыққа ба­ғыныштылығын барынша азайт­қан жөн. Осыған орай Үкіметке заңнамалық актілерді түгендеуді тапсырамын. Мемлекеттік орган­дардың негізгі міндеттері мен құ­зыреттері ғана заң жүзінде бекітілуі керек. Әр саладағы саясатты әзір­леу, оны жүргізу және бақылау құзыреті Үкіметтен орталық мем­лекеттік органдарға берілуге тиіс. Орталық пен аймақтар арасындағы құзыреттерді бөлу ісін келесі жылы аяқтау қажет, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ш.АТЫХАНҰЛЫ