Жарықпен жарылқай алмай отыр
Жарықпен жарылқай алмай отыр
595
оқылды
Еліміздің бірқатар аймағында электр желілерінің тозығы жетіп тұр. Бұл бүгінгі өте өзекті мәселенің бірі. Соның ішінде Қызылорда облысында да бұл проблема шешімін таппай келеді. Бұған нөсер жауын жауса, қатты жел соқса жарықтың жиі өшетіні айқын дәлел. Жыл басталған күннен елі­міздің барлық аймағында күн райы айтарлықтай құбылып тұр. Қызылорда облысында күн күрт жылынып, қаңтар жаңбырмен бас­­талды. Толассыз жауған жауын­­­нан көшелерді су басып, көп­қабатты үйлерді су шайып кетті. Соның салдарынан облысқа қарасты бірқатар аудандар мен қала кейбір аумағы жарықсыз қалып, келеңсіздік көрініс тапты. Бұл бірінші кезекте тұрғындардың наразылығын туғызды. Себебі, жарықпен бірге жылу жүйесі де ажы­рап, зардап шеккендер қара­сы көбейді. Негізінен облыстың электр желілерінің тозып тұрғаны бұған дейін де айтылып келеді. Бұл мәселе күн тәртібінен түскен емес. Алайда жыл сайын құрғақ сөз күйінде қалып отыр. Оны қал­пына келтіруге асығар емес. Басты себеп, қаржы тапшылығы қол­байлау болып тұрғанымен шек­теледі. Ала жаздай қыстың қытымыр мінезіне сақадай сай екендігін айтқан құзырлы орындардың сөзі құр дақпырт екені осы ахуалдан-ақ байқалды. Төтенше жағдайға төтеп бере алмайтын күйде екені өздігінен дәлелденді. Төтенше жағдайдан кейін Қызылорда облысы әкімдігінде шұғыл жиын өткізілді. Халықты үздіксіз электр энергиясымен қам­тамасыз ете алмаған бірқатар тұлғаларға облыс әкімі сөгіс жа­риялады. Соның ішінде облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаев халыққа қолайсыздық тудырып, ақауларға жол берген басшылардың жұмысы көңіл көншітпейтінін еске салып, орынбасары Мархабат Жайым­бетов пен қала әкімі Асылбек Шәменовке ауызша қатаң ескерту берлі. Сонымен қатар энергетика және ТКШ басқарма басшысы мен «Қызылорда электр тарату компаниясының» директорына және қала әкімінің орынбасары мен жауапты бөлім басшысына қатаң сөгіс жариялады. Кезінде қаладағы үлкен транс­форматорлардың күрделі жөндеу жұмыстарына республикалық және облыстық бюджеттен 4 млрд теңге қаржы қаралған. Алайда бөлінген қаржы уақтылы игеріл­мей, кері қайтарылған. Яғни 2021 жылы бөлінген қаржыға межелі жұмыстар дұрыс жүргізілмеген. Кейіннен шұғыл жөндеу жұмыс­тарына 500 млн теңгені қаржы қа­ралғанымен, одан да көңіл көн­шітерлік нәтиже жоқ. Жыл ба­сында болған ахуал әлі де атқары­латын жұмыстардың ауқымды­лығын аңғартып отыр. Бұл тұрғыда «Қызылорда Электр Тарату тораптары компа­ниясы» АҚ тарапынан келеңсіз жағдайдың болу себебін сұраға­нымызда, ахуалдың әлі де ушығып тұрғанын аңғардық.
«Расында жыл басында болған күрделі ахуал бәріне оңай тиген жоқ. Бүгінде облыста электр же­лілері мен қосалқы стансалардың 70 пайызының тозығы жетіп тұр. Ал мұны қалпына келтіру үшін үлкен көлемде инвестиция қажет. Әрі бұл қысқа мерзімде атқарыла­тын жұмыс емес. Бұл жұмыстарға жұмсалатын шығынды 15 пайызға азайтқанның өзінде шамамен 73 млрд теңге қаржы қажет екен. Дәл қазіргі уақытта мұндай қаржыға мүмкіндік болар емес. Бір кездері бұл мекеме жекенің қолына өтіп, жөндеу жұмыстарына көңіл бө­лінбеген. Соның салдарынан осын­дай жағдайға жетіп отыр­мыз», – деп түсіндірді бұл жайын­да «Қызылорда Электр Тарату тораптары компаниясы» акцио­нерлік қоғамының басқарма тө­рағасы Батыржан Қаракөзов.
Жалпы облыста электр жүйе­лерінің тозу деңгейін 68 пайыздан 30 пайызға төмендету үшін 153 млрд теңге қажет. Үкімет бас­шысының өңірге жұмыс сапары барысында да осы мәселе кө­терілді. Оның ішінде мамандардың қаржы мәселесі де қамтылған. Дей тұрғанмен, бұл бір күнде шешілетін мәселе емес.
«Жыл сайын біз 330-350 ша­қырым болатын электр желілері мен подстанцияларды ағымдағы және күрделі жөндеуден өткізуіміз керек. Негізінен балансымызда 10 мың 121 шақырым электр желілері бар. Одан бөлек 2000-ға жуық жоғары кернеуден төменгі кер­неуге түсіретін қосалқы станция­лары бар. Кеңес кезеңінен келе жатқан бұл қондырғылар да жөн­деуді қажет етеді. Осы орайда, айта кету керек, біздің облыста кернеулік айналым 35 киловатты құрайды. Ал өзге аймақтарда кернеулік айналым 110 киловатқа тең. Яғни, екі есе үлкен. Сон­дық­тан да Үкіметтен осы кернеулік айналымға сәйкес қаржы бөлінеді. Бұл арнайы ережеде бекітілген. Нақты айтқанда, 35 киловаттан төмен болса облыстық бюджеттен, бұл көрсеткіштен жоғары болса республикалық бюджеттен қаржы қаралады. Сондықтан көп қаржы ала алмаймыз. Соның салдарынан дәл қазіргі уақытта тек ақауларды жамап қана күн көріп келеміз», – деді Батыржан Көмекбайұлы.
Басқарма төрағасының ай­туынша, тариф мәселесін көтеру де өзектілігін жоғалтқан емес. Тарифтың төмен болуы қаржылық қиындықтарды туғызып тұр. Қазірдің өзінде мекемеде орташа жалақы мөлшері 113 мыңды құ­райды екен. Ал ауа райының қолайсыздығына қарамастан бағана басында жұмыс жасайтын электр монтерлерге 80 мың теңге айлық төленеді. Айлықтың тым төмен мөлшерде болуынан жұ­мысшылар да тұрақтамайды. Соның салдарынан білікті маман тапшылығы да сезіледі. Осы мә­селе де шемімін таппай отырғанын алға тартты. Қалай дегенде де жыл бастал­май жатып, күрделі ахуалға тап болған облыс тұрғындарының талабы бүгін-ертең орындал­майтыны белгілі. Құзырлы орын­дар тарапынан қажетті қаржы көздерін іздеп, ахуалды тұрақ­тандыруға күш салып жатқанын мәлімдеп отыр. Алайда тозығы жеткен электр желілері әлі де бол­са табиғаттың кез келген тосын мінезіне тосқауыл бере алмайтын­дай күйде екені ащы да болса шындық.

Қызылорда облысы