Бір жобаның игілігін көру үшін жұрт пайдасын бұрыннан көріп келе жатқан басқа дүниені тас-талқан ету немесе жоққа шығару оп-оңай. Осыдан біраз жыл бұрын Кербұлақ ауданының аумағында, халықаралық маңызы бар Сарыөзек – Көктал – Жаркент – Қорғас автожолының жанында сингапурлық инвесторлардың қатысуымен алып цемент зауыты тұрғызыла бастағанда, жұрт қуанып, екі қолға күрек таппай жүрген жүздеген жан еңбекпен қамтылатын болды деп алақайлаған еді. Алғашында түсінбестіктер болып, шеттен келген мамандар мен жергілікті тұрғындар арасында кішігірім қақтығыстардың болғаны да рас. Алайда билік органдарының дер кезінде араласып, түсіндіру жұмыстарын уақытында жүзеге асыруының арқасында өзара келіспеушіліктер шектен шықпады, шиеленіскен жоқ.
Алайда цемент зауыты іске қосылған соң жаңа әрі тым күрделі проблеманың шеті көрінді. Ол кезде Жетісу өңірі Алматы облысына қарайтын. Облыс орталығы Талдықорған мен сол аймақта тұратындар Панфилов, Ұйғыр, Кеген, Райымбек аудандары мен сол жақтағы саудасы қызып тұратын шекаралық кедендерге, көрші ел – Қытайға жоғарыда айтылған Сарыөзек – Қорғас жолымен қатынайтын. Бұл республикалық дәрежеде дегенімен, халықаралық маңызы бар автожол табиғаттың қазаққа тарту еткен кереметінің бірі – Алтынемел таулары арқылы өтетін. Жылдар бойы бірнеше ауданның халқына қалтқысыз қызмет етіп келе жатқан тақтайдай тегіс тас жолдың Алтынемел асуы арқылы өтетін 68 шақырымдық бөлігінің бірер айда түте-түтесі шықты. Одан бері де үш жылға жуық уақыт өтті. Қазір автожолдың цемент зауыты жанынан басталып, Алтынемелдің Жаркент өңіріне шығатын тұсына дейінгі бөлігі мүлде істен шықты десек, артық айтқандық бола қоймас. Наурыздың басында Панфилов ауданына іссапарға барамыз деп жетпіс шақырымға жуықтайтын бөлік арқылы батпаққа белшеден батып, ой-шұңқырды айналып өтумен жарты күнімізді жоғалттық. Сонда барып, кейінгі жылдар барысында бірнеше рет күре жолды жауып, биліктегілерді шақырып, талаптарын қойған жергілікті халықтың назын түбегейлі түсінгендей болдық.
Үш жылда облыста бірнеше әкім ауысты. Осыдан екі жыл бұрын жолды жауып тастағандарға А.Баталовтың өзі зауыт басшылығын ерте барып, «бір айда бәрі реттеледі» деген болатын. Одан кейін де бірнеше рет арнайы сапарлап, жұрт алдында сол жаттанды сөзін қайталаған. Алматы облысын жарты жыл басқарған Қ.Бозымбаев та «барлығын қатырам» деген еді. Жаңадан құрылған Жетісу облысының тізгінін ұстаған Б.Исабаев та аудандағы жұртшылықпен жүздесулерінде «бәрі жөнделеді» деп отыр. Ал аудан әкімдерінің үйіп-төккен құрғақ уәделеріне сан жетпейді. Бірақ мәселе ушықпаса, шешілген жоқ. Бүгінде жолдың жоғарыда айтылған бөлігі мүлде жоқ деуге болады.
Жылдар бойы жұрт қызығын көрген күре жолға аяқасты не болды деген сауалға жауап іздесек, тағы да алдымыздан сол жауапсыздық, жоспарсыздық пен талаптың тұрақсыздығы, қадағалаудың нашарлығы шығады. Алып кәсіпорынды іске қосқанда, Алтынемел асуының Жаркент жақтағы бөлігінен Сарыөзектің жанындағы зауытқа шикізат таситын ауыр жүк көліктеріне арналып, қосалқы жол жасалмаған. Ал бұрынғы трасса аса ауыр жүк таситын көліктерге шыдас бермесі айдан анық. Жолмен ары кеткенде 30 тоннаға дейін жүк тиелген көліктер жүре алады. Ал зауытқа Алтынемел тауларынан қопарып алынған әктасты таситын алып көліктер бір тиегенде 50-53 тонна жүкті алып жүрген. Жергілікті халық бірден дабыл қағып, жолдың жағдайы нашарлайтынын айтқанымен, естір құлақ табылмаған. Жоғары жаққа Кербұлақ ауданында жүздеген жанды жұмыспен қамтитын, өз еліміздегі шикізаттан жылына мыңдаған тонна сапалы цемент шығаратын зауыт ашылды деп мақтанып қойғандар, шетелдік кәсіпкерлердің өз пайдалары үшін асыра сілтеуіне, ауыр жүк тасымалдауға арнайы қосалқы жол салуға құлшыныс танытпауына назар аудармаған.
Былтыр жаздан бастап Алматы облысы екіге бөлініп, Ұйғыр, Райымбек, Кеген аудандарының халқы облыс орталығы Қонаев қаласына Еңбекшіқазақ ауданы мен Алматы қаласы арқылы қатынау қиындығынан құтылды. Оның есесіне, Жетісу облысындағы ең ірі Панфилов ауданының тұрғындары мен өңірдің кәсіпорындары мен кәсіпкерлері, шаруа адамдары, тұрғындары Қытайға, екі арадағы шекаралық кеденге, онда орналасқан халықаралық сауда орталығына бару үшін Алтынемелді асып өте алмай, Алматы арқылы сапарлап, 300 шақырымның орнына, 600 шақырымға сабылып жүр. Кейде азапты жолға айналған жетпіс шақырымға тәуекел жасайды. Жолда қалып жатқандар жетерлік. Ал Кербұлақ ауданының асудың арғы жағында орналасқан ауылдары мен Жаркенттік шаруалар жол азабынан әбден қажығандарын айтады. Әсіресе, нағыз науқан басталатын, көктемгі егіс пен күзгі жиын-терім кездерінде қарға адым жерге қатынай алмай, тірліктен түңіліп кетеді.
Болат АБАҒАН, Жетісу облысы