Іс-шараға Ұлттық комиссия атынан әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың барлық түрлерімен күрес секторын басқаратын құқық қорғаушы және заңгер Айман Умарова қатысты.
Сондай-ақ Алматы қаласының Балалар құқықтары жөніндегі уәкілі Халида Әжіғұлова, адвокаттар Раджан Берсінбаев, Кәмшат Шынтекова, Мақсат Қали, Айжан Дәрібаева, Алматы қаласы әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссияның бас инспектор-хатшысы Гүлнар Әмірова сөз сөйледі.
Спикерлер өз тәжірибесіндегі келеңсіз жағдайлармен бөлісті, мәселелерді шешудің мүмкін жолдарын айтты, құзырлы мемлекеттік органдарға ұсыныстарын жеткізді. Журналистер аты-жөнін атамау шартымен зорлық көрген жәбірленушілердің ата-аналарымен сөйлесе алады.
Ұлттық комиссия ұсынған мәселені шешу бойынша ұсыныстарды Айман Умарова мәлімдеді.
«Ең үлкен мәселе – бізде жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстық істерді тергейтін полиция бөлімшелерінің жоқтығы. Ішкі істер министрлігіндегі департаменттер негізінен адамға қатысты қылмыстық істерді тергейді, оның ішінде кісі өлтіру, зорлау және т.б. бар. Соның салдарынан бізде заттай дәлелдемелерді заңсыз алу, кәсіби емес тергеу әрекеттері жүргізіліп жатқан жағдайлар жеткілікті. Көбінесе бұл істер зорлық-зомбылықтың жоқтығынан емес, дәлелдемелердің дұрыс емес уақытта алынуынан, сараптама уақытында тағайындалмауынан және осыған ұқсас себептермен тоқтатылады. Сондықтан біз сексуалдық зорлық-зомбылыққа қатысты істерді тергейтін жеке департаменттер құруды ұсынамыз», – деді спикер.
Сондай-ақ заңгер мұндай істерді осы салада тәжірибесі бар мамандар тексеруі керектігін де баса айтты. Құқық қорғаушының сөзінше, тергеуге 5-10 жыл тәжірибесі бар тәжірибелі полицейлер жиі тартылады, бірақ қылмыстың басқа түрлері бойынша. Яғни, олар мұндай мәселелерде «жаңадан келген» болып саналады.
Екінші ұсыныс осы саладағы мамандарды дайындау және кәсіби білім беруге қатысты.
«Сіз бірде-бір университет жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстық құқықбұзушылықтарды арнайы тергеуді үйретпейтінімен келісуіңіз керек», – деп қосты спикер.
Айман Умарова Қазақстанда сот психологтерінің пайда болуы маңызды деп санайды. Ол Ұлттық комиссия өкілдері сот-психологтерді даярлау үшін оқу курсын дайындайтынын түсіндірді.
Тағы бір маңызды ұсыныс – кәмелетке толмағандарды жауапқа алу әдістемесін әзірлеу.
«Құжатты теоретиктер емес, оны іс жүзінде жасайтын адамдар әзірлеуі керек. Өйткені жас балалардан жауап алған кезде тергеушілер 10 рет: «зорлады ма, жоқ па?» деп сұрайды. Сонда бала зорлаушының мейірімді, күлімдеген жүзіне қарап «жоқ» деуі мүмкін. Кішкентай балаға үлкендерге қойылатын сұрақты қоюға болмайды. Мұндай нәзік сәттер өте көп».
Баяндамашы сондай-ақ мұндай жағдайларда сот-медициналық сараптаманы сауатты жүргізу қажеттігін алға тартты.
Қорытындылай келе, Айман Умарова Ұлттық комиссия балалар құқықтары жөніндегі омбудсмендерді оқытуды да дайындайтынын айтты.