Соңғы жылдары елде киберспорт командаларын қолдаудың инфрақұрылымы белсенді түрде дамып келеді, ұлттық және халықаралық турнирлер ұйымдастырылуда, сондай-ақ ойыншыларды кәсіби дайындау бойынша бастамалар енгізілуде. Осыған қарамастан, қаржы тапшылығы, интернет-инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы себебінен қазақстандық киберспортшылардың халықаралық онлайн жарыстарға қатысуы қиындап, мүмкіндіктері едәуір шектелуде.
Әрбір миллисекунд маңызды
Отандық киберспортшы Әлім Тұрсынов бала кезден компьютерлік ойындарға қызығады.
«Кейіннен достарыммен бірге осылай уақыт өткізе бастадым. Әр ойын сайын өзімнің күш-қабілетімнің жететінін және дамып жатқанымды сездім. Осы салада жүрген таныстарыммен арасында түрлі жарыстар да ұйымдастырып, өзімізді жетілдірдік. Солай уақыт өте келе бір құрама ретінде маңызы бар турнирлерге қатыса бастадық. Кәсіби спортшы болу негізі ойымда болмаған, алайда уақыт өте келе мүмкіншіліктерімнің жоғары екенін түсіндім. Сол себепті киберспортшы болуға бекіндім», – дейді ол.
Әлімнің сөзінше, елімізде бұл спорт түрі енді дамып келе жатыр. Әрине, проблемасы да жоқ емес. Отандық киберспортта пинг, яғни компьютерден жіберілген ақпарат серверге барып қайтып келген уақыттың ұзақтығы негізгі мәселелердің бірі болып тұр. Киберспортшылар үшін ойын кезіндегі дәлдік пен жылдам реакция өте маңызды. Ал пингтің жоғары болуы ойын сапасын айтарлықтай төмендетеді. Қазақстанда серверлерге қосылу ұзақ болғандықтан, пинг жоғары деңгейде. Адамның пингті қалай сезінетінін неғұрлым анық және толық түсіндіре кетейік. Мысалға, 1 секунд = 1000 миллисекунд бар екені бәріне белгілі. Пинг шын мәнінде кідірісті миллисекундтармен өлшейді, сондықтан егер сізде 100 пинг болса, кідіріс 0,1 секундты білдіреді. Бұл аса маңызды болып көрінбеуі мүмкін, бірақ ойын барысында оның сипаты бөлек.
«Жақсы ойын көрсетуімізге пингтің жоғары болуы көп кедергісін тигізеді. Пинг неғұрлым аз болса, соғұрлым ойынның сапасы жоғарылайды», – дейді киберспортшы.
Қаржы қайда болса, мықты ойыншы да сонда
Қазақстандық танымал ойыншылардың көпшілігі шетелдік командаларда өнер көрсетеді. Мысалы, еліміздің Абай «Hobbit» Хасенов, Дәурен «Adren» Қыстаубаев сынды танымал ойыншылары ресейлік Gambit Esports командасы құрамында әлемдік деңгейде жетістікке жетті. Өз кезегінде бұл шетелдік командалардың қаржылық қолдау мен жаттығу мүмкіндіктерінің тікелей әсері екені шындық.
Осы мәселеге қатысты ҚР Киберспорт федерациясы жарнама бөлімінің директоры Батырхан Тоғайбаев өзінің бір сұхбатында: «Ел спортшылары 2017 жылдан бастап халықаралық аренада кеңінен таныла бастады. Жалпы, ТМД-да ең алғашқы кәсіби киберспортшылар Қазақстанда пайда болды десек те болады. Қазір өзге ел өкілдері біздің ойыншылардың мықтылығын мойындап отыр. Киберспорт – қомақты қаржы жүретін де жер. Мысалы, қазақстандық кейбір командаларға шетелдіктер трансфер жасап, 1,5-2 миллион долларға сатып алған сәттер де болды. Ал бұл әлемдегі ең қымбат келісімшарттардың біріне кіреді», – деп айтты.
Олимпиадалық статусқа ие
Биылдан бастап киберспорт олимпиадалық сипатқа ие болды, алғашқы олимпиадалық киберспорт ойындары 2025 жылы Сауд Арабиясында өтетіні белгілі болды.
Осы жылдың 4 қыркүйек күні Qazaq Cybersport Federation атқарушы директоры Қазбек Жанғазиев пен Qazaq Cybersport Federation президенті Мұрат Сандыбаевтың қатысуымен Qostanai Cybersport Federation ұйымының салтанатты ашылуы өтті. Тараптар өзара меморандумға қол қоя отырып біршама істі тізе қоса атқаруға уағдаласты. Федерацияның міндеттері қатарына елдегі 20 киберклубының ойыншыларын бір күшті командаға біріктіру мен киберспорттық турнирлер мен жарыстар өткізу үшін инфрақұрылымды дамыту енгізіліп отыр.
«Бұл екі-үш ай бұрын ғана келген ой емес, екі жылдан бері электронды спорт түрін дамыту үшін қоғамдық бірлестік құру ойда жүрді және осы спорттың жарқын болашағы бар екенін айтып келемін. Үш жылдай АҚШ-та тұрған уақытта киберспорттың аса танымал екенін және үнемі турнирлер өткізіліп тұратынын білдім. Өкінішке қарай, бізге барлығы кеш жетеді», – дейді «Qostanai Cybersport Federation» ҚБ директоры Тимур Ералин.
Әлемнің әр түпкірінде танымалдыққа ие «Dota 2», «Counter Strike 2» секілді ойындар бүгінде киберспортта бар. Cyberland PRO Team командасы жергілікті және халықаралық турнирлерде жоғары нәтижелерге қол жеткізіп келе жатыр. Олар ойын шеберліктері мен стратегиялық ойлау қабілетін көрсетіп жүр.
Ойынқұмарлықпен шатастырмау керек
Тимур Ералиннің айтуынша, киберспорттың дамуына кедергі болатын басты мәселе – спортшыларға жағдайдың жасалмауы.
– Жағдайдың болмау себебі, қоғам осы спорт түрінің маңызын түсінбейді. Киберспортшыларға жоғары деңгейге жету үшін күнделікті кем дегенде 8 сағаттық дайындық қажет, ал ол үшін лайықты жалақы төленуі керек. Біздің киберспортшыларымыз күнделікті 8 сағат уақытын дайындықпен өткізе алмайды, себебі тұрмыстық қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін жұмыс істеуге мәжбүр. Лайықты жалақы төленген жағдайда ғана киберспортшылар еш нәрсеге алаңдамай дайындалып, жетістіктерге жете алады, – дейді ол.
Осы орайда Қазбек Жанғазиев те: «Әрине, ата-аналардың көпшілігі киберспорттың кесірінен баласының оқуын тастап кетуінен қорқады. Бірақ біз білімі бар, яғни күнделікті оқитын балаларды құптаймыз. Тек ойын ойнап қоймай, сабағына қатысып отыруды құп көреміз. Басқа спорт түрлері секілді, киберспорттың да жас шамасы болады. Егер шамамен ойыншы 15-16 жасынан бастап ойнаса, онда 30 жасқа келген соң орнын босатуға тура келеді. Жыл сайын жап-жас шебер ойыншылар қосылған уақытта олардың арттарынан қуып жете алмауы ғажап емес. Міне, осы кезеңде киберспортшы мектеп жылдарында қай мамандыққа қызығып жүрген болса, соған барып жұмысын істеуіне ешқандай кедергі жоқ. Ал егер осы спорт төңірегінде жүруді қалайтын болса, онда киберспортта көптеген мамандық бар. Атап өтсек, ойындарға қатысты менеджер бола аласыз, турнирлерді өткізе аласыз, стример бола аласыз. Одан бөлек, осы саланың арқасында 10-ға жуық кәсіппен де айналысуға болады», – деген пікірін білдірді.
Оның айтуынша, адамдардың көбісі киберспортты ойынқұмарлармен шатастырады. Бұл екеуі бөлек ұғым. Күн-түн демей, ойын клубтарынан шықпайтын ойынқұмарлар киберспортшылар санатына жатпайды. Бір сөзбен айтқанда, олар – жұмыс істемейтін немесе оқуды керек қылмайтын ойынқұмарлар. Бастысы, осы айырмашылықты түсінуіміз керек.
Әсет ҚАЛИ