Жақында Ә. Мәмбетов атындағы мемлекеттік драма және комедия театрында тағы бір мәрте театр көрерменін қуантқан премьераның тұсаукесері өтті. Достық пен махаббат деген ғаламат сезімді ерекше эмоция, әуезді әнмен жеткізген премьерада әдемі мақпал сезімге бөлендік. Екі күн қатарынан өткен қойылымға «Танакөз» поэмасының авторы Мұхтар Шаханов та қатысты.
«Үшеу едік. Қайда барсақ – қасымызда Танакөз, Танакөзбен көңілді еді біздің ерке бала кез». Мелодрама жанрындағы спектакль қазіргі қоғам шөліркеген рухани қажеттілікті осы үшеудің арасындағы «Дос» ұғымы арқылы шегелеп ұғындырып берді. Поэмамен таныс көрермен қойылымның сценарийден ауытқымай, еш бояусыз көрсетілгенін бірден ұқты. Қойылым мазмұны бойынша әкеден ұласқан достық Мұхтар мен Мұраттың арасында өрбиді. Екеуі жастайынан егіз қозыдай қатар өседі. Екеуінің ортасында көзі танадай Танакөз де бірге бойжетеді. Мектеп бітіріп, ересек өмірге аяқ басқан екі достың көңілі Танакөзге түсіп, бір-бірінен жасырады. Екі жүрек – Танакөзге ғашық. Әркімнің қолы жетпейтін шынайы махаббат үшін ұзақ жылғы достықтан баз кешу мүмкін бе? Бірақ Мұрат тел өскен досының Танакөзге ғашық екенін біліп, қаладан енді келген Зеркүлге үйленіп, отау құрады. Сезімін іште тұншықтырып, достықты биік қойған Мұраттың бұл шешімі Мұхтар мен Танакөз тағдырының қосылуына ықпал ете алмады. Ал арада сезім болмаған Мұрат пен Зеркүлдің өмірі бір арнада тоғыспады. Трактордың астында қалып, екі аяғынан бірдей айырылған Мұраттың қайғысына шыдамай, анасы қайтыс болады. Сонша қиындықтан кейін Зеркүлге деген көңілінің болмағанын айтып, кетуін өтінеді. Ал Мұхтар жан досының мұндай трагедияға ұшырағанына бейжай қарамай үйіне келсе, Мұраттың қасынан Танакөзді көреді. Ақырында екі ғашықтың бір-біріне деген сезімі барын түсінеді. Осылайша, үшеуі тағы да ақ көбігін шашып тұрып ағатын Ақсу суында балаша ойнайды. Спектакль осылай тәмамдалды.
Зал лық толы. Шынайы оқиға желісімен сахналанған қойылымнан ерекше әсер алған көрермен көзіне еріксіз жас алды. Театрсүйер қауымның көбеюі, онлайн билет кассасындағы аншлагтың болуы – театр үшін жетістік. Сәтті шыққан спектакльдің режиссері – Әли Бидахмет. Ол бұның алдында жазушы, ақын Ақберен Елгезектің «Болмаған балалық шақ» повесін сахнаға бейімдеп, халықтың қошеметіне ие болған-ды. Осы жолғы қойған «Танакөз» де жұртты өзіне асықтырды.
– «Танакөз» поэмасы – әдебиетсүйер, әсіресе өлеңсүйер қауымға белгілі шығарма. Мұхтар ағаның еңбектерін оқушы кезден бастап сүйіп оқимын. Оның ішінде «Танакөз». Бұл поэманы сахналық үлгіде шығару бұрыннан жоспарымда болды. Сәті биылға кеп түсіпті. «Танакөздің» ішінде нағыз адал достық бар. Шынайы махаббат бар. Жағымсыз кейіпкер жоқ. Барлығы бір-бірін құрметтеп, шын сүйетін адамдар. Былайша айтқанда, біреуге агрессиясы жоқ адамдар. Мұхтар Шаханов тек жақсылықты көрсеткен кісі ғой. Сондықтан осы шығарманы таңдадым. Өйткені қазір достықты сақтамайтын, махаббаттың қадіріне жетпейтін, тіпті отбасында береке мен сыйластықты құндылық ретінде бағаламай, оны бұзып, аяққа таптап жататынына талай куә болып отырмыз. Бізде осының барлығына бір кереғар көзқарас, оңды жауап болсын деген ниетте осы қойылымды бастадық. Бұл театрды көрген халық өздеріне басқаша түсінік қалыптастырып, жақсы ойға жетелесін деген оймен сахналадық. Қойылым мазмұнын сақтап, негізгі мәтінді қара сөзбен бердік. Өйткені өлеңді оқу бір бөлек те, оны ойнату бір бөлек. Соған байланысты біз поэзия тілін театр тілі етіп өзгерттік. Оны автордың өзіне де айтып, актерлердің сөйлейтін кей диалогін реттеуге ағамыздың көмегіне жүгіне отырып, көпшілікке ұсынып отырмыз.
Көрерменге жол тартқан күннен бастап билеттер аншлагпен өтті. Оның себебі бар. Біріншіден, тақырып та өзекті, автордың өзі аңыз адам, атын ел біледі. Бір жағынан мұның маркетинг жағы да бар. Премьера автордың қатысуымен өтетінін жарияладық. Соған да халық қызығып келген шығар деп ойлаймын, – деді режиссер.
Ал бас кейіпкер Танакөздің рөлін сомдаған – Дильназ Ертаева. Айтуынша, спектакль эмоцияға толы. Көрерменге жеткізу де оңай болмаған.
«Танакөз – өмірде болған оқиғаның кейіпкері. Поэма кейіпкерлерінің көзі тірі болғандықтан әрі «жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, қолымыздан келгенше шынайы ойнап шығуға тырыстық. Сондықтан біздің жүрегімізден шықты, жүрекке жетті деп ойлаймын. Халықтың қошеметіне бөленгендіктен, жақсы қабылдады деген үміттемін. Бұл қойылымға бір айдай дайындалдық. Мұхтар ағаның «Танакөзімен» ғана емес, барлық шығармасымен де, өмірімен де танысып үлгердік. Поэмада Танакөз сұлулықтың символы, таза, тұнық кейіпкер болып көрінді. Сондай жан дүниесі таза, шешімге нық, бір сөзді қызды алып шығуға тырыстым. Өте байсалды, оның үстіне ер балалармен қатар өскен соң өзінің қаттылығы да бар шығар. Оны қалай көрсете алдым, бағасын халық беріп жатыр. Шынайы шығуы үшін өзімнің жанымнан да өмірдегі ситуацияларды алуға тырыстым. Театрда жүрген актриса болған барлық жанрға бейім болу керек. Бірақ менің жаныма мелодрама, драма жанры жақын. Сондықтан Танакөз образын көрсету аса қиынға соқпағаны содан шығар. Меніңше, Танакөз жүрегіндегі алғашқы махаббатын сатпады. Сүйген адамы қанша жерден қиналса да, мүгедек болып қалса да оның сезімін өшіріп тастап кетпеді, – дейді Д. Ертаева.
Бүгінгі қоғамда жібі сетінеп бара жатқан нағыз достық пен пәк махаббат тақырыбын арқау еткен қойылымның жүгі ауыр. Бұлай деуіміздің себебі –спектакльдің драматургиялық құрылымы кейіпкерлердің эмоционалдық жағдайымен көрінеді. Оның көрерменге жетуі үшін актерлерге артылған талап та жоғары. Түрлі жанрда сахнаға ұсынылатын «Танакөздің» мәні қай кезде де айрықша екені белгілі. Көрерменнің сарғая күтетіні де сондықтан. Ә.Мәмбетов атындағы драма және комедия театрында қойылған «Танакөз» премьерасы театр қоржынындағы алғашқы мелодрама емес. Айта кетейік, премьерадан кейін М. Шахановтың қолтаңбасы қойылған сатылымдағы кітаптар келген қонақтардың қолына тиді.
Сымбат БАУЫРЖАНҚЫЗЫ