Елімізде көктемгі су тасқынынан кейін тұрғын үй мен инфрақұрылымды қалпына келтіру жұмыстары жалғасуда. Республика бойынша 9 мыңнан астам үй жөндеуден өтіп, баспанасыз қалған отбасыларға арналған 8,5 мыңнан аса жеке үй мен екінші деңгейлі нарықтан пәтер сатып алынды. Зардап шеккен аймақтардағы қалпына келтіру жұмыстарының алдын ала қорытындылары «AMANAT» партиясы жанындағы Өңірлік даму жөніндегі республикалық кеңестің отырысында талқыланды.
Отырысты ашқан кеңес төрағасы, Мәжіліс депутаты Берік Бейсенғалиев Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев барлық деңгейдегі мәслихат депутаттарының ІІ республикалық форумында су тасқынына қарсы жұмыстарға саяси партиялардың қосқан үлесін жоғары бағалағанын еске салды. Су тасқынынан зардап шеккендерге алғашқы болып көмек көрсетуге «AMANAT» партиясы атсалысып, барлық ресурстарды, соның ішінде депутаттық корпус, партия жақтастары мен «Жастар рухы» Жастар қанатының белсенділерін жұмылдырған болатын. Атап айтқанда, партияның бастамасымен және қолдауымен Атырау қаласында ұзындығы 20 шақырымнан асатын су тасқынына қарсы дамба салынды.
«Біз республикалық және аймақтық штабтарды құрдық, гуманитарлық көмек жинауды ұйымдастырып, оған мыңдаған волонтерлер мен партия мүшелерін тарттық. Нәтижесінде, су басқан өңірлерге шамамен 4 мың тонна азық-түлік, киім-кешек, гигиеналық заттар, құрылыс материалдары және басқа да қажетті заттар жіберілді. «Жастар рухы» белсенділері мен еріктілерінің көмегін ерекше атап өткен жөн: олар 4 мыңнан астам адамды дамба орнатуға, тұрғындарға ыстық тамақ ұйымдастыруға және су басқан аймақтардан эвакуациялауға атсалысты. Су тасқыны кезінде біз тұрғындармен кездескенде, олардың көпшілігі жатақханалар мен эвакуациялық пункттерге орналастырылған болатын. Енді жағдай жақсарып, зардап шеккендер өз үйлерін алуда», – деді ол.
«AMANAT» партиясы гидротехникалық құрылыстардың жағдайын талдауда. Партия хатшысы Ержан Жылқыбаев атап өткендей, «AMANAT»-тың сайлауалды бағдарламасында 52 гидротехникалық кешенді жөндеу, қайта құру және салу жұмыстары көзделген.
«Біз қалаларымыз бен ауылдарымыздың тұрғындарын маусымдық тасқындар мен су басу қауіптерінен қорғауымыз керек және гидротехникалық құрылыстар жүйесін ретке келтіру қажет. Биылғы жылдың ақпан айында 2024-2030 жылдарға арналған су ресурстарын басқару жүйесін дамыту тұжырымдамасы бекітілді, оған сәйкес елімізде 1 502 гидротехникалық құрылыс бар, олардың көпшілігі тозған және дер кезінде жаңғыртылмағандықтан, жөндеуді қажет етеді. Атап айтқанда, Жем өзеніндегі тасқындардың алдын алу үшін Жылыой ауданында «Аралтөбе» су қоймасын салу, сондай-ақ Құлсары қаласында тазарту құрылғылары мен су құбырлары жүйесін салу мүмкіндігін қарастыру қажет», – деді ол.
Белгілі болғандай, көктемгі су тасқыны соңғы 80 жылдағы ең ірі табиғи апат болып, Қазақстанның айтарлықтай бөлігін қамтыды. Елдің 10 облысының, 47 ауданының, 5 облыс орталығының және 224 елді мекеннің аумақтары зардап шекті. Индустрия және құрылыс вице-министрі Қуандық Қажкеновтің айтуынша, елімізде жалпы 11 987 тұрғын үй мен 5 616 саяжай учаскесі су астында қалған.
«Бүгінгі күні біз техникалық бағалау жүргізіп, 9 мыңнан астам үйді жөндеуге болатынын анықтадық. Сонымен қатар жаңа үйлер салып, азаматтарды жайлы тұрғын үймен қамтамасыз ете бастадық. Қалпына келтіруге жатпайтын 8 447 үй бойынша қайталама нарықтан 5 767 үй мен пәтер сатып алынды. Сондай-ақ типтік жоба бойынша 2 680 үйдің құрылысы аяқталды. Жаңа тұрғын үйлер салынатын орындарды таңдағанда, болашақта су басудың алдын алу мақсатында жер бедері мен ландшафт ескерілді», – деді ол.
Табиғи апаттан жеке тұлғалармен қатар кәсіпкерлік субъектілері де зардап шекті. Президенттің тапсырмасы бойынша, Ұлттық экономика министрлігі шағын және орта бизнес үшін мүліктік шығындарды өтеу ережелерін әзірледі.
«Өңірлік комиссиялар нақты шығынды бағалау үшін зардап шеккендердің тізімін жасақтауда. Комиссияларға 756 өтініш түсті, оның ішінде 694-і мақұлданып, жалпы сомасы 13,3 миллиард теңгеден астам қаржы бөлінді. Өтемақы тек жоғалған мүліктік құндылықтарды ғана емес, сонымен қатар қалпына келтіру жұмыстарына жұмсалған шығындарды да қамтиды. Бұл процесті үйлестіріп, зардап шеккендердің көмекті тез арада алуын қамтамасыз етуді жалғастырамыз», – деді Ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Құдайбергенов.
Су тасқынымен күресте азаматтардың өмірін сақтап қалған және 500-ден астам елді мекенді су басудан қорғаған құтқарушылар шынайы ерлік көрсетті. Олардың өзара әрекеті мен жедел шаралары адамдардың өмірін сақтап қалып, қиын жағдайда қауіпсіздікті қамтамасыз етті. Дегенмен болашақта осындай апаттардың алдын алу үшін тұрақты дайындық қажет. Төтенше жағдайлар вице-министрі Ерлан Нұрпейісовтің айтуынша, қауіпті учаскелерде өзен арналарын нығайту және тазалау жұмыстары жүргізіліп, 275 шақырым қорғаныс дамбалары салынды және жөнделді, шамамен 100 шақырым дренаж жүйесі жөндеуден өтті. Сонымен қатар «Көктем-2025» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығулары өткізіледІ.
Кеңес мүшелеріне су тасқынынан кейінгі қалпына келтіру жұмыстары туралы аймақ әкімдерінің орынбасарлары баяндады. Мысалы, Құлсарыда тұрғын үйсіз қалған адамдар үшін 100 үй пайдалануға беріліп, қаладағы 16 көше жөнделген; Петропавлда 8 қорғаныс дамбасын қалпына келтіру және су сорғы стансасын жаңғырту жұмыстары жүргізілуде; Қостанай облысында ауыл тұрғындарына өлген мал үшін 1,4 миллиард теңге көлемінде өтемақы төленді; Батыс Қазақстан облысында энергетикалық инфрақұрылымның 28 нысаны қалпына келтірілді. Басқа өңірлерде де осындай жұмыстар атқарылуда.
Отырыс соңында кеңес мүшелері орталық және жергілікті атқарушы органдарға қатысты бірқатар ұсынысты қабылдады, атап айтқанда, бөгеттер мен басқа да гидротехникалық құрылыстарды жөндеу жұмыстарын жеделдету, өтініш берген барлық жеке және заңды тұлғаларға өтемақы төлеуді аяқтау, сондай-ақ жеке қосалқы шаруашылықтарға өлген мал үшін шығынды өтеу. Кеңес төрағасының айтуынша, қазіргі кезде күшті болашақтағы су тасқындарының алдын алуға шоғырландыру қажет.
«Сындарлы сәтте жұртымыз Президенттің басшылық етуімен жұмылып, халық батылдық пен бірлік танытты. Депутаттар алғашқы күндерден-ақ оқиға орнында болып, қажетті ресурстардың жедел жұмылдырылуына ықпал етті. Енді біздің ортақ міндетіміз – баспанасыз қалған әр отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ету, кәсіпкерлерге шығынды өтеу, жол-көлік инфрақұрылымын ретке келтіру. Бұл жұмысқа партия мүшелері орталықта да, жергілікті жерлерде де қатысуға тиіс», – деп түйіндеді Берік Бейсенғалиев.