Телевизиялық тарихи сериалда мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым Санжар Асфендияровтың, қазақ әйелдері арасынан шыққан алғашқы дәрігерлердің бірі Гүлсім Асфендиярованың, дәрігер-ғалым Халел Досмұхамедовтің, академик Орымбек Жәутіковтің өмір жолы арқылы сол кезеңдегі қазақ қоғамындағы маңызды оқиғалар өріледі.
Сюжеттік желіге негіз ретінде 1930 жылдары тұңғыш жоғары оқу орны Қазақ педагогикалық институтында білім алған студенттердің естеліктері арқау болған. Сценарий авторы Сержан Зәкерұлы телехикая ұлт зиялыларының ағарту саласындағы еңбегін сипаттайтын туынды екенін айтады.
«Көрнекті қоғам қайраткері Санжар Асфендияровтың ұлт өркениетіне қосқан ұшан-теңіз еңбегі өз алдына бір әлем болса, тұлғаның биік парасаты, болмысы, аурасы адам таңғаларлық. Туындының негізгі салмағы өз заманынан оза туған, парасатты, ақсүйек, бекзада болмысты тұлғаның осы қасиеттеріне ауып тұр десек те болады. Кейіпкер телехикаяда ағылшындардың 400 жылдық тарихы бар оқу орнын тілге тиек етіп, біздің елде де сондай оқу орны болса деп армандайды. Берекесі кеткен заманда өзінің аз ғана ғұмыр кешетінін біледі және қатерге қорықпай бас тігеді. Аз ғана уақытын пайдаланып, қазақтың қаракөз ұл-қыздарын сөзбен емес, ісімен тәрбиелейді. Туындыда Орымбек Жәутіков, Қажым Жұмалиев сияқты білім іздеп келген қарапайым қазақ балаларының Санжар Асфендияровтың шарапатын көргендігі көрініс табады. Уақыт өте келе бұл екі азамат қазақ жұртына мәлім тұлға ретінде танылды. Сондықтан да «Ерте көктем» телехикаясын ұлт зиялыларының ағартушылық бағыттағы еңбегінен сыр шертетін туынды деп айтуға толық негіз бар», – дейді автор.
Туындының режиссері Мұрат Бидосов телехикаяға танымал актерлерден бөлек, жастар да тартылғанын атап өтті.
«Ерте көктем» телесериалының түсірілім жұмыстары ерекше атмосферада өтті. Кино ұжымы Санжар Асфендияровтың Қазақстандағы медицина мен білімнің дамуында шешуші рөл атқарған кезеңін көрсетуге тырысты. Локация ретінде сол дәуірге сай орындар таңдалды. Бұл көрерменге өткен ғасырға саяхаттауға мүмкіндік береді. Асфендияровтың образын Халық әртісі Дулыға Ақмолда сомдады. Актердің бейнесі де, жалпы келбеті де кейіпкерге ұқсайды. Түсірілімге тәжірибелі актерлермен қатар, жас таланттар да қатысты. Түсірілім тобы сонымен қатар тарихи деректер мен оқиғалардың дәйекті болуы үшін тарихшы-ғалым Алмас Жүнісбаевпен бірге жұмыс істеді. Локация таңдау біраз қиыншылық туғызғаны рас. Бізде тарихи орындар сақталмаған. XX ғасырдың басындағы атмосфераны көрсету үшін еліміздің аймақтарын аралауға тура келді», – дейді ол.
Санжар Асфендияров тұлғасын талай жылдан бері зерттеп келе жатқан тарихшы, телехикаяның кеңесшісі Алмас Жүнісбай «Санжар Асфендияровтың өмір жолын енді зерттеп бастағанымда, айналамдағылардың ол туралы білетіні аз болды. Мұндай парасат-пайымы жоғары адамның ғұмыр тарихы қанша жылдан бері көлеңкеде қалып келгені тіпті таңғаларлық жағдай. Архивтерді аралап, талай құжатты ақтарып жүріп Асфендияровтың биографиясын, яғни жүрген жолын сараладық. Күн өткен сайын әрбір зерттеу, әр жазба арқылы ол туралы біліміміз толыса берді. Бұл фильмнің әр минуты, әр кейіпкері, әрбір эпизоды – ұзаққа созылған ғылыми-зерттеу, тынбай іздену жұмысының нәтижесі. Әрбір идея, сюжеттік байланыс, диалог – бір дубльден шыға салған дүние емес, бұл жерде терең ізденіс жатыр», – дейді.
«Қазақстан» республикалық телерадиокорпорациясының Басқарма төрайымы Ләззат Танысбай «Ерте көктем» телехикаясын түсіру бастамасы еліміздің жоғары білім саласының қалыптасуын, сол жолда еңбек еткен қайраткерлердің тағылымды өмір жолын көрсету үшін қолға алынғанын айтады.
«Бірнеше жылдан бері ұлт болашағы жолында теңдессіз еңбек сіңірген тарихи тұлғалардың өнегелі өмірін бүгінгі буын жас ұрпаққа таныстыру жұмысы мемлекеттік деңгейде жаңа қарқын алды. Бұл істің басында «Қазақстан» телерадиокорпорациясының тұруы заңдылық және оны үлкен мақтанышпен айтуға болады. Ұлттық идея, халық ағарту ісі, теңдік бағытында түсірілген фильмдер саны да жыл санап артып келеді. Осы ретте ұлт қайраткері Санжар Асфендияров пен оның замандастарының, үзеңгілестерінің тарихи бейнесін қазақ жастарына деп ашқан жолын көрерменге төрт сериялы телехикая етіп ұсынып отырмыз. Сериалда қазақ даласындағы алғашқы жоғары оқу орнының салынуы, Санжар Асфендияров пен Халел Досмұхамедовтың осы оқу орнында қызмет ете жүріп оқу-ағарту саласына сіңірген еңбегі көрініс табады. Санжар Асфендияров – өз елінде білім алуға келген қазақ студенттеріне сабақ беріп қана қоймай, сол кездегі оқулық проблемасын да шешуге зор еңбек еткен тұлға. Мұның бәрі жаймашуақ уақыт емес, аласапыран заманда болған. Бұл ұлы іс келешек жас буынның тарихын тану, таным шеңберін кеңейту үшін телевизиялық сериал арқылы таспаланып қалуы қажет деп ұйғардық. «Ерте көктем» көркем туынды ғана емес, ол ұлттық тарихты, қазақы болмысты, ілім-білімге шөліркеген қазақ жастарының бітім-болмысын көрсететін картина», – деді Л.Танысбай.
Телехикаяда көрермен басты кейіпкер Санжар Асфендияровтың жары Рабиға рөлінде Салтанат Бақаеваны, Халел Досмұхамедов рөлінде Азамат Шүкеевті көре алады. Туындыда Әлихан Бөкейхан, Құдайберген Жұбанов, Тұрар Рысқұлов, Мұстафа Шоқай мен ақын-драматург Қажым Жұмалиев бейнелері бар.
Корпорацияның Басқарма төрайымы Ләззат Танысбай ағартушылық жолында еңбек еткен ел тұлғаларының еңбегін дәріптеуге бағытталған осы жұмыстың жалғасы ретінде ғылымның әр саласындағы тұңғыш қазақ әйелдері туралы «Қазақ қызы» атты сериал түсірілетінін жеткізді. 2025 жылға жоспарланған тарихи туындыда қазақ қыздары арасынан шыққан алғашқы журналист-ағартушылар Нәзипа Құлжанова, Ғайнижамал Дулатова, алғашқы дәрігер әйелдер Гүлсім Асфендиярова, Аққағаз Досжанова, Зейнеп Бөкейханова, Мүбинә Ниязованың бейнелері көрініс таппақ.
Мерей ІЛТИПАТҚЫЗЫ