Мәжілісменнің айтуынша, Министрлер кабинеті бюджеттің жаңа кіріс көздерін іздеуде айтарлықтай күш жұмсамайды, өйткені Ұлттық қордан қарызға ақша алудың әрқашан мүмкіндігі бар.
«Бұл Үкіметтің экономиканың ұзақмерзімді тұрақтылығын қамтамасыз ету қабілетіне күмән тудырады және жүргізіліп жатқан фискалдық саясатқа деген сенімге селкеу түсіреді. Бірақ мұндай көздер бар. Мысалы, банктерде 50 триллион теңгеден астам қор жинақталған, олар экономиканың нақты секторына салынбайды, бірақ негізінен тұтынушылық несиелерге бөлінеді. Бұл біздің экономикамыздан пайда таба отырып, Едб оған инвестиция салуға мүдделі емес екендігін көрсетеді. Сонымен қатар негізгі мемлекеттік қорлар ТБЖ-да триллион теңге ұстайды. Ақшаның нақты секторға жұмыс істеуі үшін неғұрлым агрессивті инвестициялық саясатты жүргізу керек деп санаймыз», – деді ол.
Сондай-ақ депутат 2009 жылдан бастап Үкіметтің үшжылдық жоспарлауға көшкенін, бірақ әлі күнге дейін жоқ дегенде біржылдық бюджетті болжауға үйренбегенін еске салды.
«Бұл туралы 10 бюджеттік түзетулер айтып отыр. Үкіметтің жаңа экономикалық блогы жұмыс істеген бір жылға жуық уақытта біз алдағы 10-15 жылға арналған ұзақмерзімді стратегиялық жоспарды көрмейміз. Қазіргі әлемде онсыз экономика сәтсіздікке ұшырайды. Бұл кабинеттің тәуелсіз институттарды дамытуға мүдделі емес екенін дәлелдейді. Бұл шенеуніктердің өздері жасайтын сапасыз талдаулар мен болжамдарға байланысты. Нәтижесінде, елдегі экономика ғылымының даму деңгейінің төмендігі байқалды. Ал ғылым жоқ жерде даму жоқ. Бұл аксиома», – деп атап көрсетті Бейсенбаев.
Сондай-ақ ол елдің қарқынды өсіп келе жатқан сыртқы қарызы жайлы айтты.
«Мемлекеттік және мемлекеттік қарыздарға қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындар үш жыл ішінде 6 триллион теңгеден асады. Сонымен қатар қарыздардың негізгі бөлігі Парламентті айналып өтіп, квазимемлекеттік сектор арқылы жүзеге асырылады. Биылғы жылы сыртқы қарыз жыл басынан бері 166 миллиард доллардан асты. Бұл біздің елдің төртжылдық бюджетіне тең. Демек, соңғы 10 жылда елдің сыртқы қарызы 16,5 миллиард долларға өсті, ал Ұлттық қордың активтері небәрі 17,5 миллиард долларға қысқарды. Мұның бәрі қордаланған экономикалық мәселелердің ауырлығын анық көрсетеді», – деп түйіндеді депутат.
Жылдың басында құрылған жаңа Үкіметтің басты бағыты ретінде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды бағдарламасын іске асыру міндеті қойылды. Премьер-Министр бұл тапсырманы ел дамуының стратегиялық мақсаты ретінде айқындағанымен, кейбір тармақтардың орындалуы әлі күнге дейін сұрақ тудырып отыр.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев инаугурациядан кейін қол қойған алғашқы Жарлықтардың бірі – ауылды дамыту мәселесіне арналды. Ауыл – ел экономикасының негізі, сондықтан Мемлекет басшысы ауылды түлету үшін бір триллион теңге бөлуді тапсырды. Бұл қаржы ауылдың инфрақұрылымын жақсартуға, жұмыс орындарын ашуға және халықтың тұрмыс сапасын арттыруға бағытталуы керек еді.
Алайда үшжылдық бюджет жобасында бұл тапсырма толық қаржылық қамтамасыз етілмеген. Мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаевтың айтуынша, «Ауыл аманаты» бағдарламасына қажетті 100 млрд теңге бюджетте мүлдем қарастырылмаған. Сонымен қатар ауыл инфрақұрылымын дамытуға бағытталған «Ауыл – ел бесігі» жобасына да қосымша 100 млрд теңге қажет. Бұл қаражатсыз Президент тапсырмаларының орындалуы қиынға соғады.
Елнұр Бейсенбаев сондай-ақ отандық дәрі-дәрмек өндірісін 35 пайызға жеткізу тапсырмасының да орындалмағанын атап өтті. Бұл бағытта қажетті шаралар дер кезінде қабылданбағандықтан, жоспарланған нәтижеге қол жеткізу мүмкін болмай отыр. Бұл мәселе халықтың денсаулығын қорғауға және елдің фармацевтика саласын дамытуға тікелей әсер етеді.
Елнұр Бейсенбаевтың пікірінше, Мемлекет басшысының бағдарламасын жүзеге асыру – Үкімет пен мемлекеттік органдардың басты міндеті ғана емес, қоғам тарапынан да бақылауды қажет етеді. «Президенттің ауылды дамыту тапсырмасы нақты орындалуға тиіс. Біз бұл мәселені бақылауда ұстаймыз. Бір триллион теңге уақытында бөлініп, өз мақсатына жетуі қажет», – деді ол.
Президенттің сайлауалды бағдарламасы елдің экономикалық және әлеуметтік дамуына бағытталған нақты қадамдарды қамтиды. Бірақ қазіргі қаржыландыру мәселелері мен тиімсіз жоспарлау бұл тапсырмалардың орындалуына қауіп төндіріп отыр. Егер дер кезінде қажетті шаралар қабылданбаса, бұл тек экономикалық емес, саяси салдарға да әкелуі мүмкін.
Мемлекет басшысының бағдарламасы – халықтың әл-ауқатын арттыруға бағытталған нақты бастамалар. Сондықтан Үкімет берілген уәделерді орындауда барынша жауапкершілік танытуға тиіс.
«Бұдан шығатын қорытынды, еліміз Ұлттық қор қаражатына шамадан тыс тәуелділігінен туындаған терең бюджеттік дағдарысты бастан кешіріп отыр», – деді Бейсенбаев. Бұған қоса, ол былтырғы жылмен салыстырғанда биыл экономиканың нақты секторындағы сыртқы инвестициялар 20%-ға төмендегенін айтты. Мәжілісмен бұл күрт құлдырау алдағы жылдары ел экономикасына бірнеше рет теріс әсерін тигізеді деп қатаң болжам жасады.
Бұған дейін депутаттар үшжылдық бюджетті үнемі түзетіп отыратыны үшін Үкіметті сынға алған болатын.
Ә. САМАТҰЛЫ