БҰҰ 2025 жылды Халықаралық кванттық ғылым және технологиялар жылы деп жариялады.
Кванттық криптография – биылғы технотренд
450
оқылды

Кванттық есептеулер саласындағы жаңа зерттеулер бұл технологияны кез келген пайдаланушы үшін қолжетімді ете алады. Зерттеушілердің айтуынша, биылғы басты технологиялық тренд – кванттық криптография. Бұл кванттық физика принциптеріне негізделген коммуникацияларды қорғау әдісі.

Энергияны тимді есептейтін жабдық жасамақ

Оксфорд университетінің ғалымдары жасаған жаңалықтың арқасында миллион­даған адамдар мен компаниялар жақын арада кванттық есептеулердің барлық күшін қауіпсіз пайдалана алады. Ғалымдар көзсіз кванттық есептеулер әдісін енгізуде, бұл әдіс екі жеке кванттық есептеу құрыл­ғысын (мы­салы, үйде немесе кеңсесінде отырған адам мен бұлтты серверді) қауіпсіз қосуға мүмкін­дік береді. Мұндай есеп­теулерді пайдалану арқылы тұтынушылар құпия деректерді өңдеу үшін қашықтағы кванттық компьютер­лерге қол жеткізеді, ал жеке мәліметтер қорғауда болады.

Жасанды интеллект сияқты технология­лар­дың дамуы энергияны көп тұтынуға «мәжбүрлеп» жатыр, бұл қоршаған ортаға көмірқышқыл газының шығарындыларын көбейтуде. Зерттеушілер осы себептен энергияны тиімді есептеу технологияларын да биылғы тренд болады деп сенеді. Gartner компаниясы алдағы 5-10 жылда нейромор­ф­ты және кванттық есептеулер негізінде энергияны тиімді есептейтін жабдық жасау мүмкін болатынын айтады.

Биыл сондай-ақ көпфункционалды роботтар, биотехнологиялық жетіс­тіктер мен гибридті есептеулер жаңалық жа­сауын жалғастыра бермек. Бүгінде өнер­кәсіптік компанияларда шамамен төрт миллион көпқызметті робот жұмыс істейді. Олар тапсырысты жинау, орау және тауарды қойма ішінде тасымалдау жұмысын сәтті атқаруда. Бұл адамның жарақат алу қаупін азайтып, оларды маңыздырақ міндеттерге босатады. Ал Dilectus сияқты қойма роботының прототипі бір ғана тапсырманы орындап қана қоймай, тұтас циклды автономды түрде жүзеге асыра алады. Physical Intelligence компаниясының роботы көптеген тұрмыстық тапсырманы орындауды үйреніп алған: ол киімдерді кептіріп, бүктейді, үстелдің үстін жинап, қоқыстарды сорттап береді. Сондай-ақ CRISPR әдісімен гендерді өңдеу сияқты биотехнологиялық жетістіктер көбірек қолданыс табады. Зерттеушілер бұлшықет дистрофиясы, муковисцидоз, серповидті жасушалық анемия сияқты генетикалық ауруларды емдеудің жаңа мүмкіндіктері жайлы көп айтып жүр. Сонымен қатар қатерлі ісікті емдеудің жаңа әдістері пайда болуы мүмкін, оның жанама әсері төмен болмақ. Мәселен, шведтік стартап DeepTrait жасанды интеллектіні аурулардың генетика­лық маркерлерін анықтау үшін пайдаланады. Нейрондық желілер деректерді талдап, патология белгілерінің генетикалық меха­низ­мдерін түсінуге көмектеседі. Осыған ұқсас стартаптар өсімдіктер мен жануарларды сұрыптау, жаңа дәрі-дәрмек әзірлеу және диагностика салаларында қолданылмақ. 

Гаджеттер көшбасшысы – AR технологиясы

Технологиялық прогресс жалпы ғаламның бетбұрысын айқындап қана қоймай, биыл жеке адамның өмір сүруін жеңілдететін түрлі жаңалық жасайды. Техно­сарапшылар биылғы трендтің үштігін, бес­тігін, ондығын болжап әлек. Apple,  Samsung, Хіomi ком­пания­лары биыл ұсынатын  ақыл­ды гад­жеттері көбіне көп қолданыс­тағысын әбден жетілдірген. Биылғы трендтегі гаджет­тердің көшбасшысы – AR техно­логиясы бар ақылды көзілдіріктер.

Бүгінде мұндай құрылғылар нарықта бар, бірақ 2025 жылы қарай олар айтарлықтай жақ­сарады. AR көзілдіріктері пайдаланушыға виртуалды объектілерді шынайы әлемге енгізуге және смартфон немесе планшет экранына қарамай-ақ ақпаратқа қол жет­кізуге мүмкіндік береді. Бұл көзілдіріктердің дизайны жеңіл әрі стильді болып, функцио­нал­­дығы артатын болады. AR техно­логия­лары навигация, медицина, білім беру және ойын-сауық сынды өмірдің әртүрлі сала­ларында кеңінен қолданыла бастайды. Мы­салы, ғалымдар мен инженерлер AR көмегі­мен виртуалды модельдер жасай алады, ал саяхатшылар әлемнің көрнекті жерлерін шынайы уақыт режимінде таба алады. 2025 жылдың үшінші маусымында Samsung Smart Glasses ақылды көзілдірігі 500 данамен сатылымға шығады. Салмағы 50 грамм болатын құрылғы Qualcomm AR1 чипсетін алады, ал батареясының сыйымды­лығы 155 мАч болмақ.  Гаджет Sony IMX681 12 МП камерасымен жабдықталады әрі Gemini-дің жасанды интеллект боты қолдау көрсететін болады. Сонымен қатар Apple Vision Pro 2 көзілдірігі сатыла бастады. Сарапшылар бұл құрылғының бірінші нұсқасын айтарлықтай сәтті шықпады десе де компания өкілдері биылғы жаңалығын заман сұранысына сай деп жариялады. 

Сондай-ақ биыл иілгіш және бүк­телетін экраны бар гаджеттер тартым­дылығын жоғалтпайды. Қазір иілгіш экран­дары бар гаджеттер, оның ішінде смарт­­­фондар, план­шеттер және тіпті теле­дидарлар пайда бола бастады, бірақ бола­шақта олардың мүмкін­дік­тері айтарлық­тай кеңейеді. Иілгіш экрандар құрылғы­лардың пішінін және өлшемін өзгертіп, пайдалану­шының қажеттілігіне бейімделуіне мүмкіндік береді. Бұл игілікті алғаш Samsung ұсынған еді. Аталмыш компания биыл тағы бір төңкеріс жасамақ, ол – Samsung Rollable Phone. NotebookCheck сайтының мәлі­метінше, Samsung компаниясы 2025 жылы 12,4 дюймдік экранға ие және дисплейі бұралатын смарт­фон шығаруды жоспарлап отыр. Камералары (бәлкім бір камера) экранның астында орналасатын болады. Егер бұл ақпарат шындыққа сай болса, бұралатын экранды Samsung смартфоны тұтынушылық нарыққа шығатын алғашқы құрылғы болады. 

2025 жылы денсаулыққа көңіл бөлу басты басымдықтардың біріне айналады, ал киілетін құрылғылар осы бағытта маңызды рөл атқарады. Қазір  жүрек соғысын, бел­сенділікті және ұйқы сапасын бақылайтын смарт сағаттар мен білезіктер бар, ал болашақта мұндай құрылғылар әлдеқайда жетілдіріліп, көп параметрлерді бақылауға мүмкіндік береді. Биылғы құрылғылар стресстің деңгейін, ми белсенділігін немесе тіпті қанның химиялық құрамы сияқты күрделі көрсеткіштерді бақылауға мүмкіндік береді деп күтілуде. Бұл құрылғылар пайдаланушының денсаулығына қауіп төнген жағдайда ескерту жасап, медициналық жүйелерге хабар беріп, дұрыс диагностика жасауға көмектеседі. Бұл орайда сарапшылар Samsung Galaxy Ring 2 сақинасына оң баға беріп отыр. 

Биыл жасанды интеллект септесетін құрылғылар күнделікті өмірімізге әлдеқайда тереңірек енеді. Қазірдің өзінде ЖИ көмегімен жұмыс істейтін ақылды дауыс күшейткіштер мен смартфондар бар, бірақ болашақта олар дамып, жеке көмекшілерге айналады. ЖИ-көмекшілер тек дауыс пәрмендеріне жауап беріп қоймай, пайда­лану­шының әдеттеріне қарап, оның қажетті­ліктерін болжай алатын болады. Сондай-ақ 2025 жылы ақылды үй технологиялары айтарлықтай дамып, өміріміздің ажырамас бөлігіне айналады. Мысалы, жылыту жүйесі үйде кім бар екенін анықтап, температураны автоматты түрде реттейді, ал жарықтандыру жүйесі күннің уақыты мен тұрғындардың көңіл-күйіне қарай жарық пен түсті өзгерте алады. Ақылды үйлер жасанды интеллектпен біріктіріліп, тұрғындардың мінез-құлқын талдай отырып, олардың әдеттеріне бейім­деліп, өмір сүру жайлылығын арттырады.

Асыл ТҰМАР