Қазақстанда ипотекалық несиелер сөз болғанда, бірінші кезекте Президент Қасым‑Жомарт Тоқаев «Бес әлеуметтік бастама» аясында ұсынған «7‑20‑25» бағдарламасы аталады. Дегенмен нарықта басқа да тиімді өнімдер бар: олардың бірқатарын «Отбасы банк», тағы бірін «Қазақстандық тұрғын үй компаниясы» (ҚТҮК) және «Қазақстан тұрақтылық қоры» ұсынады. Біз аталған ұйымдардың негізгі бағдарламаларын «7‑20‑25»-пен салыстырып, олардың шарт‑талаптарын жан‑жақты талдадық.
№1. «7‑20‑25»: тек жаңа үйден пәтер алуға арналған әлеуметтік бағдарлама
Бұл бағдарлама бойынша пәтерді тек бастапқы нарықтан, яғни жаңадан салынған тұрғын үй кешендерінен сатып алуға болады.
-
Пайыздық мөлшерлеме – жылдық 7 % (ЖТСМ – 7,2 %).
-
Бастапқы жарна – баспана құнының кемінде 20 %.
-
Пәтердің шекті бағасы: Астана, Алматы және олардың шекаралас аймағы, Ақтау, Атырау, Шымкент үшін – 25 млн тг; Қарағанды мен Түркістанда – 20 млн тг; қалған өңірлерде – 15 млн тг.
-
Несиелеу мерзімі – 25 жылға дейін.
Комиссия алынбайды, тұрғын үйді немесе қарыз алушының өмірін міндетті сақтандыру да қарастырылмайды. Несие мерзімінен бұрын өтеуге тыйым жоқ әрі айыппұл салынбайды. Бағдарламаның операторы – «Қазақстан тұрақтылық қоры».
Кімдер қатыса алады? Соңғы 18 айда жеке меншігінде баспанасы жоқ, тұрақты табысы бар, бұған дейін бағдарламаға қатыспаған және басқа ипотекалық қарызы жоқ еңбекке қабілетті қазақстандықтар.
№2. «Орда Аймақ»: үлескерлерді қорғауға арналған несие
ҚТҮК әзірлеген бұл өнім өңірлерде салынуы жоспарланған, ҚТҮК кепілдігі бар объектілерге қатысуға мүмкіндік береді. Құрылыс тоқтап қалған жағдайда үйді аяқтап беру жауапкершілігін компания өз мойнына алады.
-
Мөлшерлеме – 15,9 % (ЖТСМ 17,26 – 22,81 %).
-
Алғашқы жарна – 20 %.
-
Қарыз сомасы – 1 млн‑нан 75 млн тг‑ге дейін.
-
Мерзімі – 1‑ден 20 жылға дейін.
Кімдер ала алады? Жасы 21‑ден асқан кез келген азамат. Соңғы бес жылда баспана болмауы талабы қойылмайды, «Отбасы банктен» депозит ашу немесе бағалау көрсеткішін жинау қажет емес. Залог ретінде өзіңіздегі үй немесе жер телімі бар жеке үй қойылады (жеңіл каркасты, саман үй қабылданбайды).
№3. «Тұрғын үй заемы»: үш жыл депозит ашып, 50 % жинау
«Отбасы банкінің» классикалық моделі – кемінде үш жыл бойы депозитте қаражат жинап, үй құнының 50 %-ын қорландыру және бағалау көрсеткіші (ОП) 16‑ға жету.
-
Мөлшерлеме – жылына 3,5 – 5 % (ЖТСМ 3,6 – 6,9 %).
-
Бастапқы жарна – 50 %.
-
Сома – 100 млн тг‑ге дейін.
-
Мерзімі – 6 айдан 25 жылға дейін.
Кімдер қатысады? Депозит ашқанына кемінде үш жыл өткен және қажет соманың жартысын жинаған кез келген салымшы. Банк жылына 2 % сыйақы, мемлекет 20 % премия (200 АЕК‑ке дейінгі сомаға) қосып береді.
№4. «Өз үйім»: жаңа үйді құрылыс салушыдан алу
Бұл – «Отбасы банкінің» жеке бағдарламасы. Пәтерді тек банкпен келісімшарты бар құрылыс компаниясынан алуға болады, тіпті жөндеуге жұмсалатын шығынды да несие сомасына қосуға рұқсат.
-
50/50 нұсқасы: 6 % (ЖТСМ 6,2–6,3 %), бастапқы жарна – 50 %.
-
30/70 нұсқасы: 7 % (ЖТСМ 7,3–9 %), бастапқы жарна – 30 %, қалған 20 %‑ды құрылыс компаниясы өз міндетіне алады.
Әуелі 20 % көлемінде бірінші несие ашылады, ол депозитке түседі; кейін сол депозит негізінде негізгі несие рәсімделеді.
Кімдер қатыса алады? «Отбасы банкте» кемінде 500 мың теңге жинаған кез келген қазақстандық. Тіркеу мекенжайына шектеу жоқ, әрі сатып алынатын үй санына да шектеу қойылмайды. Сондай‑ақ салықтық жеңілдіктер мен үлестік құрылысқа қатысу мүмкіндігі бар.
№5. Аралық тұрғын үй заемы
Егер депозитте үй құнының 50 %-ы жиналса, бірақ салым мерзімі үш жылға жетпесе, банк аралық заем береді. Бағалау көрсеткіші кемінде 5 болуы шарт; оны, мысалы, барлық 50 %-ды бірден салып, алты ай ішінде жинауға болады. Үш жыл толғанда шарттар классикалық тұрғын үй заемына ауысып, пайыз төмендейді.
-
Мөлшерлеме – алғашқы кезеңде 6 – 8,5 % (ЖТСМ 6,2–9,6 %), үш жылдан кейін 3,5 – 5 % (ЖТСМ 3,6–6,9 %).
-
Бастапқы жарна – 50 %.
-
Сома – 100 млн тг‑ге дейін.
-
Мерзімі – 6 айдан 25 жылға дейін.
Депозиттегі 50 % залог ретінде саналып, оған банк сыйақысы мен мемлекеттік сыйақы да есептеледі. Аралық заем «Өз үйім», «Нұрлы жер» және екінші нарықтағы баспана алуға қолданылады.
№6. Жасыл ипотека
Бұл – энергия үнемдейтін, халықаралық ӨМІР/ ГОСТ Р/ BREEAM/ LEED сертификаты бар жаңа үйлерді сатып алуға немесе жөндеуге арналған өнім.
-
Мөлшерлеме – 12,5 % (ЖТСМ 13,3–18,1 %); І, ІІ, ІІІ топ мүгедектігі бар азаматтарға – 7 % (ЖТСМ 7,3–8,4 %).
-
Сертификаты «алтын» деңгейден төмен емес нысанда сатып алса, кезекте тұрғандар үшін – 7 %, тұрғын үй төлемін алатындар үшін – 11 %.
-
Бастапқы жарна – 20–50 % (тұрғын үй төлемін алатындарға 15–50 %).
-
Сома – 50 млн тг‑ге дейін.
-
Мерзімі – 6 айдан 25 жылға дейін.
Қарыз алушы несие сомасының 50 %-ын жинаған соң пайыз 3,5–5 %-ға дейін төмендейді. Банктің хабарлауынша, қаржыландыру алдағы айларда басталады.
Осылайша, әр бағдарлама мақсатты аудиториясына, бастапқы жарна көлеміне және пайыздық мөлшерлемесіне қарай ерекшеленеді. Жаңа үй алғысы келетіндерге «7‑20‑25» пен «Өз үйім» тиімді болса, салым жинап, пайызы төмен несиені қалайтындарға – классикалық тұрғын үй немесе аралық заем, ал құрылыс кезеңіндегі тәуекелден қорғанғысы келетін үлескерлерге «Орда Аймақ» қолайлы. Энергия тиімді баспананы көздегендер үшін таяуда іске қосылуы тиіс Жасыл ипотека жаңа мүмкіндік ұсынады. Тиісті бағдарламаны таңдамас бұрын, табыс тұрақтылығы мен бастапқы қаражат көлемін мұқият есептеп алған дұрыс. Ақпарат informburo.kz сайтынан аударып алынды.