Полиция қызметінің күшеюі мен алдын алу жұмыстарының жүйеленуі арқасында кейінгі кезеңде қылмыс деңгейі айтарлықтай төмендеген. Облыстық Полиция департаменті аймақта жалпы қылмыстар 8%-ға азайғанын айтады. Дегенмен интернет алаяқтық аяққа тұсау болып тұр.
– Нақтырақ айтсақ, аса ауыр қылмыстар 55%-ға қысқарып, кісі өлімі 9%-ға азайса, ауыр дене жарақаттарын келтіру 15%-ға кеміп, тонаулар 45%-ға төмендеген. Бұны жоғары оң динамика деуге негіз бар. Мұндай көрсеткіштер бір мезгілде болған реформалар мен жедел қызметтің сапалы өзгерісін білдіреді, – дейді облыстық Полиция департаментінің баспасөз қызметінің басшысы Бақытжан Құдияров.
Қоғамдық орындарда тәртіп күшейген. Профилактикалық жұмыстарды күшейтудің нәтижесінде қоғамдық орындардағы қылмыстар 32%-ға, көшелерде жасалған құқықбұзушылықтар 39%-ға азайған. Бұл – көшедегі тәртіпті бақылауға алған мобильді топ – патруль жұмысын жетілдіру, бейнебақылау желісін кеңейту және азаматтардың құқықтық мәдениетінің артуымен тікелей байланысты.
– Жұмысымыздың негізі – халықтың сенімі. Бұл мақсатта күнделікті қызметімізді жақсартуға, қоғаммен ашық диалог орнатуға ерекше көңіл бөлеміз. «Қоғамдық тәртіп – тұрақтылық кепілі» деген сөз біздің басты ұстанымымызға айналды. Қазір қала мен аудан көшелерінде патрульдік қызмет күшейтілді, жаңа бағыттар қосылды, жаяу патрульдер саны артты. Бейнебақылау жүйелерінің ауқымы кеңейіп, заманауи камералар орнатылды. Бұл құқықбұзушылықты жедел анықтауға ғана емес, оның алдын алуға да зор мүмкіндік береді. Ұрлық, есірткі қылмыстары, интернет-алаяқтық – басты бақылауда. Бұл бағыттардың әрқайсысы бойынша арнайы жедел іс-шаралар жүргізудеміз. Соның нәтижесінде, осы қылмыстардың деңгейі біртіндеп төмендеп келеді, – дейді Б.Құдияров.
Облыс аумағында қазір дүниежүзілік тәжірибелер ерекшеліктерімізге қарай бейімделіп, енгізіліп жатқанын да айта кеткен жөн. Мәселен, Финляндияда полиция жұмысының ашықтығы мен қоғаммен тұрақты байланысы – қылмыстың алдын алудың басты элементі. Қарағандыда да «Ашық полиция» форматы қалыптасып келеді. Бүгінде азаматтармен кездесулер, есеп беру, түсіндіру жұмыстары жиілеген.
Бұдан бөлек, Оңтүстік Кореядағы «Ақылды қала» жүйелері автоматты түрде қауіп төндіретін жағдайларды танып, жедел дабыл береді. Аймақта «Сергек» және өзге де интеллектуалды бейнебақылау жүйелерінің енгізілуі осы бағытпен үндес келеді. Ал Ұлыбритания елінде патрульдік қызмет басты рөл атқарады. Қарағандыда кейінгі 2 жылда анық байқалған патруль санының артуы қылмыстың азаюына әсер еткен негізгі фактордың бірі десек, артық айтқандық емес. Қарағанды қаласының тұрғыны, шағын бизнес өкілі Арман Жұмабеков те бүгінгі ахуалды өз тарапынан оң бағалап отыр.
– Кейінгі 1-2 жылда қауіпсіздік деңгейінің артқанын анық сездік. Бұрын дүкен алдында, әсіресе кешкі уақытта түрлі жағдайлар болып жататын. Қазір бейнекамералар орнатылғаннан кейін ондай оқиғалар сиреді. Полицияның жұмысы – жемісті. Тұрғындармен қарым-қатынасы да жақсарған. Қазір өзімді қалада бұрынғыға қарағанда әлдеқайда қауіпсіз сезінемін, – дейді қала тұрғыны.
ІІМ Қылмыстық тергеу департаментінің бастығы Сергей Стихеевтің айтуынша, сақшылар өткен жылдардағы қылмыстарды ашу бойынша жұмыстарды күшейткен. Ол заманауи технологиялар мен мұрағат материалдарын қарау күдіктілерді көп жылдар өткеннен кейін де табуға көмектесетінін атап өтті.
– 2006 жылы Қарағанды облысында аса ауыр қылмыс жасалды. Жетпіске таяған әйел дүкенге бара жатқан жолда қаңырап қалған ат қорасының жанынан өткен. Сол жерде оған белгісіз адам шабуыл жасап, зорлап, өлтірген. Оқиға орнында аз мөлшерде биологиялық іздер ғана қалған, – деді Стихеев.
Оның айтуынша, сол кездегі техникалық мүмкіндіктер бұл іздерді сәйкестендіруге жеткіліксіз болған. Қылмыс жылдар бойы ашылмай келген.
– Биыл жабдықтарымызды жаңарттық. Бұрынғы қылмыстардан қалған барлық биоматериалды қайтадан зерттеп, криминалистикалық есептер, соның ішінде ДНҚ базасымен салыстырдық. Нәтижесінде, бір азамат анықталды. Қазір оның жасы 55-те, – деді департамент басшысы.
Күдікті қылмысын мойындаған. Ол қазір колонияда жазасын өтеп жатыр. Қосымша тергеу шаралары жалғасуда.
Дегенмен Қарағанды облысында интернет алаяқтыққа қарсы күрес жүргізіліп жатса да, құрыққа түскендер саны азаяр емес. Өңірде биыл 2,5 мың кибер қылмыс тіркеліп, соның 600-і ашылған. Соның ішінде, бір өзі бірнеше адамға аса ірі көлемде шығын келтіргендер де бар.
– Астанада Ақмола облысының тұрғыны ұсталды. Ол Қытайдан тауар жеткізу сылтауымен Қарағанды облысы мен өзге өңірлердің тұрғындарын алдап келген. Оның қатысуымен болған 450-ден астам қылмыстық эпизод дәлелденді. Келтірілген шығын 1 млрд теңгеден асты. Қазіргі уақытта іс сотқа жолданды. Енді қылмыстық жауапкершілік тек алаяқтардың өздеріне ғана емес, сондай-ақ дропперлерге де қарастырылған. Яғни, өздерінің банк шотына ұрланған ақшаны қабылдап, кейін оны қылмыскерлердің нұсқауымен басқа жерге аударатын адамдар. Олар – қылмыстық схемалардың делдалдары саналады, – дейді облыстық ПД Киберқылмыспен күрес басқармасы бастығының орынбасары Арман Қайрақбаев.
Киберполицияның мәліметінше, алаяқтардың негізгі құрбандары – зейнеткерлер мен студенттер. Олар жалған сайттар мен хабарландыруларға алданып қалады. Бұқар Жырау ауданының тұрғыны алаяқтардың айласына әбден арбалған. Аудан тұрғынына белгісіз біреулер өз атына несие рәсімделгенін айтып, оны жою үшін жаңа несие алып, ақшаны беруді сұраған. Оқыс хабардан шошып, әрі қоңырау шалушыға сеніп қалған жәбірленуші 1 800 000 теңгесін алаяқтарға аударып жіберген.
Кейінгі уақытта алаяқтар жасанды интеллектіні пайдаланып, дауыс пен бейнені қолдан жасап, өздерін полиция немесе салық органдарының қызметкері етіп көрсетуде. Осы тәсіл арқылы олар зейнеткерлерді ғана емес, жастарды да сан соқтырып отыр.
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ,
Қарағанды облысы