Елімізде баса-көктеп кіріп, қару кезеніп, адамдардың өміріне қауіп төндіре отыра кинодағыдай банк тонау оқиғалары өте сирек болатыны рас. Сонысымен де елді елең еткізеді. Соңғы болған Kaspi Bank бөлімшесін тонау оқиғасы да қазір ел аузында.
Өткен бейсенбіде Алматының тәртіп сақшыларын аяғынан тік тұрғызған бұл оқиға жұмыс уақытының соңында болған еді. Сейфуллин-Гоголь көшелерінің қиылысындағы бөлімшеге медициналық бетперде киген екеу шабуыл жасаған. Желіде тарап кеткен видеода екі қарақшының бірі кассаның қорғаныш әйнегін балтаға ұқсас сайманмен шағып кіріп, кассаны үптеп, ақшаны алып кеткені көрінеді. Ал ол кезде кассир қыз кабинканың ішінде болған. Бір жақсысы бұл шабуылда ешкім зардап шеккен жоқ. Алматы қаласы Полиция департаментінің таратқан ақпаратында аталған фактінің Қылмыстық кодекстің 192-бабы 3 бөлімімен сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай тізіліміне тіркелгені айтылады. Қылмысты ашу және күдіктілерді ұстау мақсатында арнайы тергеу-жедел тобы құрылған. Қарулы тонаушылар небәрі 2 миллион теңге ғана әкете алған. Банк хабарлағандай жұмыс күнінің аяғы болғандықтан бөлімшеде ол кезде клиенттер болмаған екен. Кассир қыз дабыл түймесін басып үлгерген. Әзірге бар белгілі ақпарат – осы. Ішкі істер министрлігі Қылмыстық-процессуалдық кодекстің 201-бабының талаптарына сүйеніп, тергеу құпиясына байланысты басқа қандай да бір ақпарат беруден бас тартып отыр. Kaspi Bank-ке тонау мақсатында жасалып отырған бұл қарулы шабуыл оның тарихындағы жалғыз оқиға емес. Естеріңізде болса, 2017 жылы да тамыз айында Талғар қаласындағы бөлімшеге осыған ұқсас тәсілмен шабуыл жасалған болатын. Жұмыс уақыты басталғанға дейінгі таңғы сағат 08.40-та касса кабинкасына төбесі арқылы кірген екеу екі кассирді еденге жығып салып, 40 миллион теңгені алып кеткен. Сол жылы қазан айында Шымкенттегі банк бөлімшесі де тоналып, онда да кассаның әйнегін сындырып кірген қарақшы 23 миллион теңгені алып кеткен болатын. Осылайша, 1 жылда бас-аяғы 3 айдың ішінде бұл банктен осындай ең ірі екі сома тоналды. Жалпы, елімізде басқа банктерді де тонау оқиғалары баршылық. Солардың ішінде сомасына қарай бір іріктеп шығар болсақ, 2017 жылғы 27 маусымда Алматыда «Альфа-банкке» жасалған қарақшылық шабуылдан бастауға болады. Белгісіз біреу кілтін таңдап тауып, банктің қоймасына кіреді де тапаншамен қорқытып отырып, 65 миллион 300 мың теңгені алып кетеді. Осы іс бойынша полиция сол банктің бұрынғы және сол кезде қызметте жүрген қызметкерлерін ұстады. Олардан пневматикалық тапанша, электронды өткізу карточкасы және ұрланған ақша толықтай алынған. Келесі орында 2013 жылы 23 қазанда Алматы қаласындағы Абай мен Әуезов көшелерінің қиылысындағы «Темірбанктен» тоналған 37 миллион теңгенің оқиғасын атауға болады. Қылмыскерлер ғимараттың Абай көшесі бетінен жертөле терезесіндегі торды кесіп, касса қоймасына кірген. Сөйтсе, ақшаның өзі үстелдің үстінде тұрған боп шығады. Бұл оқиғада да банктің қауіпсіздік қызметі қызметкері сотталды, бірақ ол ақшаны қайда жасырғанын ақыры айтпай қойды. 2010 жылы Шахтинскіде болған оқиғада үш қылмыскер «Халық банкінің» филиалына шабуыл жасайды. Бірақ күзетшілермен атысып, 19 миллион теңгені ала алмай кетеді. Бір инкассатор мен бір қарақшыға оқ тиіп жараланады. Кейін белгілі болғандай, олар бұл іске көп дайындалып, банкті ұзақ аңдыған. Ал тонауға барар алдында бір автокөлікті иесін өлтіріп, айдап қашып кеткен екен. Тізе берсе, мұндай оқиғалар сирек те болса болып тұрады. Одан бөлек, банкомат тонау оқиғалары да бар. Мұндағы ең үлкен сома 35 миллион теңгені 2009 жылы «Халық банктің» өзінің қызметкерлері ұрлаған екен. Банкоматтарға қызмет көрсететін кассир мен сыбайласы 1 сағаттың ішінде 5 банкоматты үптеп кеткен. Өздерінің жұмысын жақсы білетін олар банкоматтың қорғаныс жүйесін айналып өтуді де жаман меңгермесе керек. Одан кейінгі орында қылмыскерлер 2012 жылы 12 миллион теңгені Петропавл қаласында қолды қылған оқиға. Олар Интернациональный көшесіндегі бір дүкеннің пластикалық есігін күшпен ашып, тамбурда тұрған «АТФ банктің» банкоматын тонап кеткен. Сөз соңында, банк тонаудағы кино сценарийіне пара-пар оқиғаны айтпай кетуге болмайды. Бұл оқиға 2008 жылы Астана қаласында болған. Әккі ұрылар «Цеснабанктің» сейфтері тұрған орынжайға жердің астымен қазып жетпек болған. Осылайша, олар 2008 жылдың тамыз айынан 2009 жылдың қазан айына дейін 14 ай бойы ұзындығы 74 метр болатын тоннель қазған. Олардың бірі қазған топырақты өзінің Nissan Sunny көлігімен қаланың қоқыс жәшіктеріне тасып отырған екен. Жан-жақты дайындалғаны сондай, олар топырақты арбамен тасу үшін тоннельге кішітабанды рельс тартып, тоқ жүргізген. Бірақ ең бір мәресіне жеткенде тонаушылардың бір жылдан астамғы еңбегі зая болады. Қазан айының 17-нен 18-не қараған түнде олардың жоспарын банктің қауіпсіздік қызметі біліп қояды. Кезекті бір шолу кезінде күзетшілер едендегі жарықты байқап, күдіктеніп тексерген екен. Осылайша, «көртышқан ұрылар» қолға түседі. Еліміз тәуелсіздік алғаннан бергі банктерге қатысты тонау қылмыстарын екшеп отырсақ, олардың ашылмай қалғандары аз екен. Әйтсе де, кешегі оқиғадан түйгеніміз, қылмыскерлер айылын жиятын емес. Олар ертелі-кеш қолға түсетінін біле тұра, мұндай қадамға не үшін барады? Оған романтикалық мазмұнда түсірілген Голливуд фильмдерінің әсері де бар секілді. Өйткені жазадан сытылып кететініне сенімді бейнелейтін сценарийлері қатты ұқсас. Ендеше кезекті «фильмнің» ақырын күтелік.Нұрлан ҚОСАЙ