Бүгінде елімізде СПИД-ке шалдыққандардың саны 24 мыңнан асқан. Осы жылдың қаңтар айында 308 жаңа жұқтырушы анықталған екен. Ал сол аралықты былтырғы жылмен салыстырсақ, 22,7 пайызға көбейген. Бұл дегеніміз жыл сайын 2 мыңға жуық адамның СПИД-ке шалдығатыны жайында деректі дәлелдеп отыр. Осыған қарап-ақ, елімізде СПИД-пен ауыратындардың саны артқанын көреміз. Сонда бұл дерттен арылу үшін не істеуіміз керек?
АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы. Ол жыныстық қатынас немесе қан арқылы жұғады. Сонымен бірге жүкті әйелдің бойындағы АИТВ инфекциясы баласына берілуі мүмкін. Ал егер осы инфекциямен ауыратындар дұрыс емделмесе, жұқтырылған иммун тапшылығы үдей түседі. Бұл – АИТВ инфекциясының соңғы кезеңі.
Науқастардың көбі АИТВ вирусын жұқтырғанын білмей қалады. Өйткені вирус адам ағзасында бірнеше жылға дейін өмір сүре береді. Сондықтан тест тапсырып, оның қандай деңгейде екенін анықтап алған жөн. Тіпті, 1 желтоқсан –Дүниежүзілік СПИД-ке қарсы күрес күніне орай еліміздің барлық аймағында бір ай бойы акция өткізіліп, жедел-тест арқылы ВИЧ-ті анықтауға мүмкіндік бар.
Жалпы, ВИЧ болымды және болымсыз болып бөлінеді. Егер болымды деңгейі шықса, емді тез арада бастау керек. Биыл елімізде болымды диагнозымен 18 мың адам өмір сүріп жатқаны анықталды.
«Олар әлі де ұзақ өмір сүреді деп сенемін. Рас, бұл ауру тоқтаусыз өсуде. Өкінішке қарай, жыл сайын АИТВ жұқтырудың жаңа жағдайлары да шығып жатыр. Қазақстанның өзінде жыл сайын екі мыңға жуық аталған диагноз анықталады. Дегенмен біз күресуді тоқтатқан емеспіз» дейді Қазақ дерматология және жұқпалы аурулар ғылыми орталығының клиникалық маманы Гүлжахан Ахметова.
Оның айтуынша, елімізде АИТВ-инфекциясы бар адамдар антиретровирустық препараттарды қабылдаған соң, толыққанды өмір сүре алады. Өйткені бойдағы вирустық жүктеме жыныстық қатынас арқылы ешкімге жұқпайды.
Әлемде осы эпидемия басталғаннан бері, 30 жылдың ішінде АИТВ-ның болымды саны 36 миллионға жетті. Олардың көпшілігі өзінің АИТВ болымды екенін білмеген. Ал Қазақстанда Қазақ дерматология және жұқпалы аурулар ғылыми орталығының бағалауынша, АИТВ індетін жұқтырғандардың саны бойынша көш бастап тұрған – Алматы және Қарағанды облысы.
Статистикаға сүйенсек, осы жылдың тоғыз айында елде АИТВ жұқтырған 24 322 адам бар екен. Оның ең көбі Алматыда – 4 253 адам. Ал Қарағанды облысында 3 437-і болса, Шығыс Қазақстан облысында –
2 919 адам. АИТВ таралуы бойынша еліміз үш аймаққа: жоғары, орта және төмен болып бөлінді. Мәселен, СПИД жұқпасының жоғары деңгейі Қарағанды, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Қостанай және Алматы қаласында кездеседі. Бұл жайында Қазақ дерматология және жұқпалы аурулар ғылыми орталығының директоры Бауыржан Байсеркин мәлімдеді.
– Қазіргі уақытта елімізде АИТВ-мен ауыратындардың 68 пайызы – антиретровирустық терапияда. Біз өлім-жітімді бір жарым есе төмендете алдық, – деді ол.
Әрине, қазіргі таңда АИТВ аса қатерлі дерт қатарына кірмейді. Себебі осы заманауи вирусқа қарсы дәрілердің арқасында адам өмірін сақтап қалу мүмкіндігі туды. Тіпті, дүниеге дені сау бала әкелуге жол ашылды. Ал біздің қоғамда бұл вирусқа шалдықса да, мұны емдеуге ұялатындар жетіп-артылады. Сондықтан да бұл ауру біздің елде тоқтаусыз өсіп жатыр. Мысалы, биылғы жылдың қаңтар айында 308 жаңа жұқтырушы анықталған. Сол аралықты былтырғы жылмен салыстырсақ, 22,7 пайызға көбейген.
ЮНИСЕФ Қазақстанда 500-ден астам бала мен жасөспірім АИТВ вируспен өмір сүретінін анықтаған. Бұл балалар мен жасөспірімдер аталған инфекцияға өте сезімтал екенін көрсетті. Оған қоса, бұл вирус көбіне 15 пен 19 жас аралығындағы жасөспірімдердің арасында жиі байқалды. ЮНИСЕФ-тің Қазақстандағы өкілі Юрий Оксамиттің айтуынша, 2030 жылға қарай әлем бойынша АИТВ жұқтырған жасөспірімдер саны 3,5 миллионға жетеді.
«Өмір – қамшының сабындай қысқа» дегендей, әр адам пешенесіне жазғанын көреді емес пе?! Ел арасында осы диагнозға шалдыққандар ұзақ өмір сүрмейді деген сенім бар. Бірақ дұрыс ем жүргізсе, ғұмырын ұзартып, отбасылы бола алады.
Дүниежізілік денсаулық сақтау ұйымының дерегінше, әрбір СПИД-ке шалдыққан төртінші адам дертін білмеген. Нәтижесі адамдардың медицинадан хабарсыз екенін көрсетеді. Яғни, ауру туралы жан-жақты ақпарат берілмейді. Артынша ауру саны артты, күресу керек деп жар салады. Оның ішінде ауруын біле тура жасыратындар бар. Мұндай жандармен медицина психологтары жұмыс жүргізбейді. Психологтар дейміз-ау, біздің қоғам бұл ауруды қабылдай алмайды. Сондықтан дертке шалдыққандар ауруын жасырып, «өлуге» бел байлайды. Елдің сөзіне қалғанша, саналы түрде өлімді таңдайды. Ендеше, СПИД-пен күресті қоғам болып жүргізу керек.