Былтырғы 10 айда елімізде 26 197 пәтер тонау дерегі тіркелген екен. Ал биыл бұл көрсеткіш тең жартысына, яки 51,6%-ға азайып отыр. Мамандар мұндай тенденцияны ең бірінші кезекте қылмысқа қарсы күрес шараларының күшейе түскенімен байланыстырады. Биылдан бастап пәтер тонау қылмыстары орташадан ауыр санатқа ауыстырылып, жазалау шарасы дүние-мүлкін тәркілеумен 2-7 жылға дейін бас бостандығынан айыруға қатаңдатылған болатын. Бір жағы пандемия кезінде көпшіліктің үйде отырғаны да бұл қылмыстың азаюына ықпал етуі бек мүмкін. Ол жағын полицейлер айта қоймайды.
Криминогендік жағдайға жасалған талдау көрсеткендей, биылғы 10 айда 13 мыңға жуық (12 671) пәтер тонау дерегі тіркелген болса, оның 63%-ы (7 982) ашылып, 5 230 қылмыскер ұсталған. Олардың арасында топ болып әрекет ететіндер де бар. Мәселен, жыл басынан бері Алматы қаласында 7 қылмыстық топ құрықталды. Алматы, Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарының тұрғындарынан тұратын бұл топтардың 31 пәтер тонағаны дәлелденді. «Сондай-ақ Нұр-Сұлтан қаласында ішінде бойжеткен қыз бар 4 адамдық топ ұсталды. Бірыңғай «шет жатқан» аудандарда әрекет еткен олар кіреберісінде күнқағары бар үйлерді таңдаған. Соған шығып, ашық тұрған форточкалар арқылы немесе пластик терезелерді итеріп ашып, пәтерге енген. Ал қыз бен жігіт ғашық жұптың рөлін ойнап, кіреберісте адам қарап тұрған. Олардың 12 пәтерді тонағаны дәлелденді», – дейді ІІМ Криминалдық полиция департаментінің Бөтеннің мүлкін ұрлауды ашуды ұйымдастыру басқармасының Аса маңызды істер жөніндегі аға жедел уәкілі, полиция подполковнигі Құдияр Нұрсейітов. Пәтер тонаушылар жаңадан салынған аудандарда, жаңа тұрғын үй кешендерінде ұрлық жасағанды қолай көреді екен. Өйткені мұнда көбіне жаңа пәтер алуға жағдайы жететін, ақшасы бар адамдар тұрады деп есептейді. Оның үстіне, жаңа көршілер бір-бірін аса қатты тани қоймайды, полиция да әлі бұл аумақпен толық танысып болған жоқ деп санайды. Сондай-ақ аулада тұрған көліктердің қымбаттығына қарап олардың иелері қай пәтерлерде тұратынын аңдып жүреді. «Қаланың өзінде «кәсіп» ететін ұрылардан бөлек, «гастролер» ұрылар елімізде жиі «саяхаттап» тұрады. Олар биыл Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларынан және Ақмола, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарынан ұсталды. Жалпы саны 9 қылмыстық топтың жолы кесіліп, 50 пәтер тонау дерегі анықталды», – дейді Құдияр Ассатоллаұлы.Ломбард – қаржы ұйымы
Барлық ұрлық түрінің ішінде өте кең тараған пәтер тонау қылмысының үлесі 49,8%-ды құрайды екен. Сондықтан да мемлекет жылдан-жылға бұл бағыттағы қарсы күрес шараларын күшейтіп келеді. Соның бірі – ұрланған заттарды қабылдау бойынша ломбардтарды қадағалап отыру үшін 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап оларға шағын қаржы ұйымы статусы берілгені еді. Ұрланатын заттардың дені зергерлік әшекейлер, тері бұйымдары, түрлі аппаратура мен гаджет, яки, ломбардқа жылдам өткізуге болатын заттар болғандықтан, Ішкі істер министрлігі Ұлттық банкпен бірлесіп ломбардтардың қызметін ұйымдастыру қағидаларын әзірлеп, бекітті. Онда заңсыз табылған заттарды айналдыруға қарсы іс-қимыл бойынша шаралар қарастырылған. Ішкі істер министрлігінің тағы бір бастамасы – 21 қаңтардан бастап бөтеннің мүлкіне қол сұғу қылмысының бірқатары ауыр түрге ауыстырылып, жауапкершіліктің артқаны. Бүгінде ірі мөлшерде және бірнеше мәрте жасалған пәтер тонау дерегі үшін 7 жылға дейін бас бостандығын шектеу немесе айыру қарастырылған.Аңырап қалғаннан алдын алған абзал
Пәтер тонайтындар да криминалдық әлемнің қай түрі секілді машықтары мен дағдыларын үнемі жетілдіріп отырады. Түрлі әдіс-тәсілді пайдаланады. Мәселен, біз технология дамыған сайын қауіпсіздік талаптарын күшейте түссек, олар оны айналып өтудің жолдарын іздейді. Ұялы байланыстарды қолданады, есіктер мен құлыптарды ашуға арналған құралдар жасайды және тағы да басқа айла-амалдарға барады. Соның бірі – өзіміз күнде пайдаланып жүрген әлеуметтік желілер. «Ұрылардың әлеуметтік желілерді пайдалану деректері жиі кездесіп тұрады. Бұл жерде оларды азаматтардың өздері итермелейді десек болады. Себебі «ашық» аккаунттарымыз бар, шын мәнінде кім екенін танымайтын «достарымыз» көп. Оған қоса, ол жерге көптеген ашық ақпарат салып қоямыз. Мысалы, «желтоқсанның 15-нен 17-не дейін отбасыммен Бурабайға кетемін», «31 тамызда әйеліммен Түркияға ұшып бара жатырмын!», «Теңізге де жеттім ғой!» деген секілді. Болмаса шетелде немесе қаланың сыртында жүргеніміз туралы онлайн эфирге шығамыз. Осы деректің барлығы ұрыларға белгілі бір уақытта белгілі бір пәтердің немесе тұрғын үйдің қараусыз қалатыны туралы ақпарат береді», – дейді ІІМ Криминалдық полиция департаментінің Бөтеннің мүлкін ұрлауды ашуды ұйымдастыру басқармасының Аса маңызды істер жөніндегі аға жедел уәкілі, полиция подполковнигі Жасұлан Утаров. Жасұлан Айтжанұлының айтуынша, ұрылар құрбандарын іздегенде түрлі жолды қарастырады екен. Мәселен, қымбат тұратын көлікті немесе пәтерді сатуға шығарған хабарландыру бойынша телефон шалып, сатылған-сатылмағанын біледі. Егер таяуда сатылған болса, ол кісіде ақша бар деген сөз. Түрлі сұрақ қойып, ақпарат суыртпақтап шығаруға тырысады. Сондықтан да танымайтын адамға сыр аша бермей, ірі сомадағы ақшаны үйде сақтамаған дұрыс. Ұрлыққа түсетіндер көбіне терезеден кіру тәсілін пайдаланады екен. Одан кейінгі тәсіл – құлыптарды ашатын кілт дайындау. Олар түрлі формадағы ине, біз, түйреуіш түрінде болып келеді. Есікке қыстырып кеткен жарнамалық флаер де ұрылар үшін көп нәрседен хабар береді. Екі күннен аса алынбай тұтқада ілініп тұрған парақша үйде ешкім болмағанын білдіреді. Сондықтан көршілеріңізбен немесе ПИК персоналымен жақсы араласып, бірнеше күнге кетіп бара жатсаңыз, соларға пәтеріңізді тапсырып кеткеніңіз абзал.Нұрлан ҚОСАЙ