Отандық медицина үшін осы жыл сынаққа айналды. Олай дейтініміз ақ халатты абзал жанның талайы өзгенің өмірін сақтау жолында өз өмірімен қош айтысты. Кейбірі аурухана қабырғасында жүріп, вирус жұқтырды. Бірнеше ай отбасынан жырақта жүруге мәжбүр болды. Демек, биыл отандық медицинаның кемшін тұстары көрініп, артықшылықтары көзге түсті десек, артық болмайды.
Қағазбастылық азайды
«Денсаулық – зор байлық» екенін шын мәнінде ұғындырған жыл болды. Қанша адам жақынынан айырылды, қанша адам дәм мен иіс сезуден қалып, кеудені толтыра жұтқан ауаның қадірін түсінді. Әсіресе, күн-түн демей кезекшілікте болып, бет-аузын жапқан медициналық бетперде қанша қажаса да, науқастардың жағдайын жасап зыр жүгірген дәрігерлердің қадірін білді. Бастапқыда мұндай тосын жағдайға дайын болмай, есеңгіреп қалғандай сезілгенімен, медицинамыздың қазір мығым бола түскені айдан анық. 2013 жылы «Ақпараттық Қазақстан-2020» мемлекеттік бағдарламасының аясында 2013-2020 жылдарға арналған электронды денсаулық сақтауды дамыту концепциясы қолға алынған еді. Соның дер кезінде айтылғанының, бекітілгенінің арқасында қазір көп олқылықтар жойылды. Аталған концепция 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» бағдарламасында қолдау тауып, артынша алдағы 5 жылдыққа бағытталған бағдарламаға жалғасты. Биыл Денсаулық сақтау министрлігі сол Концепциясының қаншалықты жемісті болғанына қорытынды жасаған болатын. 7 жыл уақыт ішінде мемлекеттік медициналық мекемелерге ақпараттық жүйе енгізілді. Соның арқасында бүгінде қағазбастылық бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайды. Мысалы, емханаға бара қалсаңыз, қаптаған қағаз толтырып отырмайды. Барлығы компьютердегі арнайы бағдарламада көрініс табады. Тіпті, тапсырған анализіңіздің нәтижесін де сол жерден көріп, кез келген уақытта көрсете аласыз. Бұған қазақстандықтар біршама үйренісіп те қалған. Себебі қосымшаны телефонына жүктеп алып, дәрігерге қаралу үшін сол жерде жазылып, маманды үйге шақырып, өзге де өзіне қажет медициналық ақпаратты сыртқа шықпастан біле алады. Мұның бәрі біздегі медицинаның даму қарқыны жақсарып келе жатқанының дәлелі бола алады. Әрі қағазбастылықты, адамның қатысын азайту арқылы ашықтыққа қол жеткізуге болатыны белгілі. Сонымен бірге қате жіберу де азаяды.ТМД елдері арасында біз үздікпіз
Тағы бір айта кететін жайт, осы жылы әлемдегі алпауыт Numbeo деректер базасы денсаулық сақтау деңгейінің рейтингін жариялаған еді. Қазақстан 93 елдің ішінде 53-орынға жайғасты. ТМД елдері ішінде көш бастап тұрғанымызды атап өту керек. Қазақстанның көрсеткіштері Беларусь (59-орын), Ресей (63-орын), Украина (78-орын) және Әзербайжаннан (91-орын) жоғары екені белгілі болып отыр. Бұл рейтинг қалай құрылады десеңіз, мұнда денсаулық сақтау жүйесі жұмыстарының сапасы, жабдықтардың болуы, медициналық қызметкерлердің кәсіби білігі, емханалардың қызмет көрсету құны және осы сынды бірнеше критерийлер бойынша бағаланады. Бұл тізімдегі көшбасшы бес мемлекетті де айтар болсақ, Тайвань, Оңтүстік Корея, Франция, Жапония және Дания.Пандемияда дәрігерлерге қандай көмек көрсетілді?
Ел ішінде вирус күшейіп тұрған сәтте дәрігерлер қаймықпастан «майданда» жүрді. Кейбірі науқасты емдеймін деп өздеріне де жұқтырды. Олар мемлекет назарынан тыс қалмады. Қазақстанда эпидемиологиялық ахуал жақсарғанға дейін медицина қызметкерлеріне өтемақы төленіп, үстеме жалақы берілді. Бұл науқан 20 қазанға дейін жалғасып, бүгінде тоқтатылды. Ал қызмет барысында өмірден өткендердің отбасына 10 миллион теңгеден төленді. Тәуекелді топтың үш түріне жататын дәрігерлерге үстеме қосылып жатыр. Мысалы, «өте жоғары» деңгейдегілер деп инфекциялық стационарлар, жансақтау бөліміндегі дәрігерлер жатады. Оларға негізгі жалақыға қоса 850 мың теңге беріледі. «Жоғары» деңгейдегілер санатына провизорлық орталықтар мен жедел жәрдем қызметкерлері жатады, айлыққа 425 мың теңге қосылады. «Орта» деңгейдегілер деп карантин стационарлары қызметкерлері, санитарлық дәрігерлер, жедел жәрдем жүргізушілері саналады. Оларға 212,5 мың теңге үстемеақы төленді.Дәрігер мәртебесі
Қашанда мұғалім мен дәрігердің мәртебесі биік болуы керек деп айтамыз. Бірақ іс жүзінде осы екі санаттағы қызметкерлердің тиісті құрметке ие бола алмай жүргені жасырын емес. Тіпті, пандемия басталғанда ақ халаттыларға деген сенімсіздіктің жоғары деңгейде болғанын да байқадық. Олардың кәсіби білігіне де көпшілік аса сенбейтінін ашық айтып келді. Әйтсе де, бұл жыл медицина қызметкерлерінің мамандана түсуіне, кәсібіне жауапкершілікпен қарауына оң әсер етті десек, артық емес. Себебі өмірі қыл үстінде жатқан әр науқас үшін барын салды. Бүгінде елімізде 4 мыңнан астам дәрігер тапшы екен. Әсіресе, коронавирус пандемиясы кезінде дәрігерлердің жетіспеушілігі анық көрінді. Осы ретте қазақстандық денсаулық сақтау саласына білікті мамандар керегін атап өту қажет. Соның ішінде анестезиолог-реаниматолог, терапевт, акушер-гинеколог, инфекционист сынды мамандар өте тапшы деседі. Одан бөлек, 8 мыңнан астам медбике қажет екен. Бұл тапшылық не нәрсеге байланысты? Еңбекақы төлеу жүйесінің жолға қойылмауы, құқықтық тұрғыдан дәрігерлердің қорғалмауы, жалпы дәрігер мамандығына деген қызығушылықтың аз болуы, әлеуметтік қолдаудың жеткіліксіздігі себеп болып отыр. Медициналық мекемедегі жұмысынан кетуіне себеп ретінде көпшілігі осыларды атайды. Әрі кәсіби тұрғыда өсудің де болмауы кадрлардың азаюына әкеліп соғады. Сонымен бірге ауыл мен қаладағы ахуал әртүрлі. Бүгін оқу орнын бітірген жас маман ауылға баруға құлшынбайды, керісінше үлкен қалада жүргісі келеді. Бұл болса, өз кезегінде ауылда мамандардың, білікті дәрігерлердің болмауына себеп болып отыр. Тіпті, ауысып келген күннің өзінде көп ұзамай қалаға кетіп қалады. Себебі ауылда мүмкіндік аз, жағдай жасалмаған. Осыған байланысты бұл мәселені назардан тыс қалдырмай, ауылдағы дәрігерлердің де жағдайын жасауды дереу қолға алған жөн.Айша ЕРСҰЛТАН