Солтүстік Қазақстан облысында білім беру мекемелері мемлекеттік аттестаттаудан өте алмай жатыр. Осы жылдың бірінші тоқсанында мемлекеттік аттестаттау жүргізілген бес балабақшаның ішінен тек біреуінің ғана «жолы болды». Ал 11 мектептің тек біреуі ғана бұл рәсімнен сәтті өтті. Бұл жайт түлектердің аттестатсыз қалуына әкелуі мүмкін.
Солтүстік Қазақстан облыстық Білім сапасын қамтамасыз ету департаментінің мәліметінше, «Білім туралы» заңның 59- бабына сәйкес, мемлекеттік аттестаттау институты профилактикалық бақылау мақсатында 2021 жылдың 1 қыркүйегінен бастап енгізілген. Ондағы мақсат – білім беру ұйымдары ұсынатын білім беру қызметтерінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына сәйкестігін бақылау. Өзін-өзі бағалау шеңберінде 4, 9, 11-сынып оқушыларының білім нәтижесі компьютерлік тестілеу арқылы анықталады. Биыл 80-нен астам оқу орнында мемлекеттік аттестаттау өткізу жоспарланған екен. 2022 жылдың бірінші тоқсанында аталмыш рәсім жүргізілген. Соның ішінде 5 мектепке дейінгі ұйым, 11 орта білім беретін мекеме бар. Сорақысы сол, мектепке дейінгі білім беретін 5 ұйымның тек біреуі ғана «үздік» деп бағаланса, төртеуі омақаса құлаған. Ал 11 мектептің ішінен біреуі ғана аттестаттаудан сәтті өтіп, онының жолы болмаған. Қорыта айтқанда, 16 білім беру ұйымының тек екеуі ғана сәтті өткен.
Білім сапасын қамтамасыз ету департаменті басшысының орынбасары Ғалия Ілиясова ең жиі кездесетін кемшіліктерге тоқталды. Оның айтуынша, көбіне-көп сабақ кестесі оқу жоспарларына сәйкес келмейді екен. Сонымен қатар балабақшалардың тәрбиешілері бекітілген өтпелі тақырыптарды есепке алмастан, ұзақмерзімді жоспар құратыны анықталыпты. Сондай-ақ мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында апталық оқу жүктемесі мемлекеттік білім беру стандартына қойылатын талаптарға, атап айтқанда білім мен тәрбие беру тіліне қатысты талаптарға сәйкес келмейді екен. Оқушылардың дамуына жүргізілген мониторинг барысында да бірқатар кемшілік бар екені белгілі болды. Сабақ кестесі мен Kundelik электронды журналындағы пәндердің атаулары мен олардың типтік оқу жоспарындағы атаулары бір-біріне сәйкес емес. Оқушылардың білімін формативті және жиынтық бағалау кезінде де бірқатар кемшілікке жол берілгені анықталыпты.
Мемлекеттік аттестаттау барысында оқу ошағының білім беру қызметіне қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестігі де бақыланады. Бұл ретте edu.kz аймағында үшінші деңгейлі домендік атаудың тіркелмегені, бейнебақылау жүйелерінің бейнетүсірілімдерді жедел басқару орталығына немесе аумақтық полиция органдарының кезекші бөлімшелеріне жіберу мүмкіндігінің жоқтығы және бастауыш сыныптарда жеке шкафтардың болмауы сияқты олқылықтардың беті ашылды. Сонымен қатар бірінші және жоғары санаттағы мұғалімдердің, педагог-сарапшылардың, педагог-зерттеушілердің, педагог-шеберлердің үлес салмағының белгіленген нормативтерге сәйкессіздігі байқалады.
Білім саласы бақылауда болады
Осындай кемшіліктердің салдарынан мектеп түлектерінің аттестатсыз қалу қаупі бар. «Себебі білім беру ұйымдарының мемлекеттік аттестаттаудан өтпеуі «Білім туралы» заңның 39-бабының 3-тармағы 1-тармақшасына сәйкес мектептерді негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарының түлектеріне мемлекеттік білім туралы құжаттар беру мүмкіндігінен айыру қаупіне әкеліп соғады», – дейді Білім сапасын қамтамасыз ету департаменті басшысы Айнагүл Сұрағанова. Яғни, мамырдың 25-іне дейін мектептер аттестаттаудан өте алмаса, мемлекеттік үлгідегі аттестат беру құқығынан айырылады.
Мұндай жағдай бұған дейін де болған екен. Мәселен, былтыр Петропавл қаласындағы №31 мектептің түлектері мамыр айында үдере көшіп, басқа мектепке ауысуға мәжбүр болған. Сөйтіп, өзі оқыған емес, өзге мектептің аттестатын алған екен. Ал ауылдардағы мектептердің оқушылары қайтпек?
«Мектептің тізімін қоса беріп, облыстық Білім басқармасына хат жолдадық. Білім және ғылым министрі де облыс әкімінің атына мектептерді аттестацияға сәйкесінше даярлау туралы хат жіберді. Себебі оқу орындары білім сапасы бойынша ғана емес, біліктілік талаптарынан да өте алмай жатыр. Бұл – өте маңызды мәселе. Әрине, балаларға басқа мектептің аттестатын алып беру арқылы мәселені шешуге болады. Бірақ бұл дұрыс емес деп ойлаймын. Ертең ата-аналар тарапынан наразылық туындауы мүмкін», – деді Айнагүл Ағыбайқызы. Департамент басшысы бұл кемшіліктерді жергілікті атқарушы органдардың қатысуымен ғана шешуге болатынына да тоқталды.
Кемшіліктер түзетілуде
Бұл мәселе «AMANAT» партиясы жанындағы білім және денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі қоғамдық кеңестің қарауына шығарылды. Онда есеп берген облыстық Білім басқармасы басшысының орынбасары Татьяна Протопопова қазір кемшіліктер жойылып жатқанын жеткізді.
«Білім беру мекемесі бес жұмыс күні ішінде кемшіліктерді жою жөніндегі шаралар туралы ақпарат береді. Бұған бір жылдан аспайтын мерзім белгіленеді. Осы мерзім өткеннен кейін білім беру ұйымы кемшіліктер жойылғаны туралы есеп беруге міндетті. Көрсетілген олқылықтар жойылмаған немесе белгіленген мерзімде есеп берілмеген жағдайда білім беру ұйымы аттестатталмаған болып есептеледі. Бұл бақылау субъектісіне барып профилактикалық бақылау жүргізуге негіз болады. Оқу жылы басталғалы облыстың мектепке дейінгі 17 ұйымында (соның ішінде алтауы – жекеменшік) мемлекеттік аттестаттау өткізілді. Аттестаттау барысында анықталған кемшіліктер мен ескертулер жойылды. Барлық балабақша аттестаттаудан өтті.
Сондай-ақ ол 2021 жылдың қыркүйегінен бастап аттестаттау кестесіне 114 білім ошағы енгізілгенін, олардың тізімі аудандық білім бөлімдері мен ұйымдарына жеткізілгенін айтты. Анықталған кемшіліктерді жою мақсатында ұйымдастыру кеңесі мен edu.kz аймағында үшінші деңгейлі домендік атауы бар сайт жасау жөнінде семинар өткізіліпті. «Аудандық білім бөлімдері мектептер мен балабақшалардың жұмысына ұдайы мониторинг жүргізіп, әрқайсысына ұдайы әдістемелік қолдау көрсетіледі», – деп сендірді Татьяна Николаевна.
Мұндай жағдайдың қалыптасқаны ата-аналардың көңілінен шығып отырмағаны анық. «Неліктен балалар зардап шегуі тиіс? Олар аттестатсыз қалайша оқуға түседі? Олардың құжаттарын табыс еткеннен кейін жасайтын өзгерістерін жасай берсін. Қай салада болсын, жүйелі жұмыс жоқ. Аттестаттаудан тиісінше өте алмаған мектептер оқушыларға қандай білім беріп жатқанын пайымдай беріңіз», – дейді Петропавл тұрғыны Ирина Баймолдина.
«Мүмкін, кеңес заманындағы білім жүйесін қайтару керек шығар? Бәрібір ешбір сәтті жаңашылдық жоқ. Әдістеме сын көтермейді. Мұғалімдер қандай білім берсе, аттестаттау нәтижесі де сондай. Қазір мұғалім тақырыпты терең ашпайды, оны оқушының өзі қазбалауы керек. Мына сорақылық осындай жұмыстың нәтижесі. Оқулықтар мен әдістемені қайта қараған жөн. Мұндай жайт туралы оқудың өзі ұят екен. Бүгінгі оқушылар ертең Жаңа Қазақстанда жұмыс істейтін азаматтар екенін ескерейік», – дейді петропавлдық Арман Уәлиев.
Оқу жылы аяқталуға жақын. Мектептерге кемшілікті түзетуге уақыт берілді. Олқылықтар жойылмаса, аттестаттаудан «құлаған» мектеп түлектері тағы да басқа білім ошағының аттестатын алып шығуға мәжбүр.
«Мектептің тізімін қоса беріп, облыстық Білім басқармасына хат жолдадық. Білім және ғылым министрі де облыс әкімінің атына мектептерді аттестацияға сәйкесінше даярлау туралы хат жіберді. Себебі оқу орындары білім сапасы бойынша ғана емес, біліктілік талаптарынан да өте алмай жатыр. Бұл – өте маңызды мәселе. Әрине, балаларға басқа мектептің аттестатын алып беру арқылы мәселені шешуге болады. Бірақ бұл дұрыс емес деп ойлаймын. Ертең ата-аналар тарапынан наразылық туындауы мүмкін», – деді Айнагүл Ағыбайқызы. Департамент басшысы бұл кемшіліктерді жергілікті атқарушы органдардың қатысуымен ғана шешуге болатынына да тоқталды.
Кемшіліктер түзетілуде
Бұл мәселе «AMANAT» партиясы жанындағы білім және денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі қоғамдық кеңестің қарауына шығарылды. Онда есеп берген облыстық Білім басқармасы басшысының орынбасары Татьяна Протопопова қазір кемшіліктер жойылып жатқанын жеткізді.
«Білім беру мекемесі бес жұмыс күні ішінде кемшіліктерді жою жөніндегі шаралар туралы ақпарат береді. Бұған бір жылдан аспайтын мерзім белгіленеді. Осы мерзім өткеннен кейін білім беру ұйымы кемшіліктер жойылғаны туралы есеп беруге міндетті. Көрсетілген олқылықтар жойылмаған немесе белгіленген мерзімде есеп берілмеген жағдайда білім беру ұйымы аттестатталмаған болып есептеледі. Бұл бақылау субъектісіне барып профилактикалық бақылау жүргізуге негіз болады. Оқу жылы басталғалы облыстың мектепке дейінгі 17 ұйымында (соның ішінде алтауы – жекеменшік) мемлекеттік аттестаттау өткізілді. Аттестаттау барысында анықталған кемшіліктер мен ескертулер жойылды. Барлық балабақша аттестаттаудан өтті.
Сондай-ақ ол 2021 жылдың қыркүйегінен бастап аттестаттау кестесіне 114 білім ошағы енгізілгенін, олардың тізімі аудандық білім бөлімдері мен ұйымдарына жеткізілгенін айтты. Анықталған кемшіліктерді жою мақсатында ұйымдастыру кеңесі мен edu.kz аймағында үшінші деңгейлі домендік атауы бар сайт жасау жөнінде семинар өткізіліпті. «Аудандық білім бөлімдері мектептер мен балабақшалардың жұмысына ұдайы мониторинг жүргізіп, әрқайсысына ұдайы әдістемелік қолдау көрсетіледі», – деп сендірді Татьяна Николаевна.
Мұндай жағдайдың қалыптасқаны ата-аналардың көңілінен шығып отырмағаны анық. «Неліктен балалар зардап шегуі тиіс? Олар аттестатсыз қалайша оқуға түседі? Олардың құжаттарын табыс еткеннен кейін жасайтын өзгерістерін жасай берсін. Қай салада болсын, жүйелі жұмыс жоқ. Аттестаттаудан тиісінше өте алмаған мектептер оқушыларға қандай білім беріп жатқанын пайымдай беріңіз», – дейді Петропавл тұрғыны Ирина Баймолдина.
«Мүмкін, кеңес заманындағы білім жүйесін қайтару керек шығар? Бәрібір ешбір сәтті жаңашылдық жоқ. Әдістеме сын көтермейді. Мұғалімдер қандай білім берсе, аттестаттау нәтижесі де сондай. Қазір мұғалім тақырыпты терең ашпайды, оны оқушының өзі қазбалауы керек. Мына сорақылық осындай жұмыстың нәтижесі. Оқулықтар мен әдістемені қайта қараған жөн. Мұндай жайт туралы оқудың өзі ұят екен. Бүгінгі оқушылар ертең Жаңа Қазақстанда жұмыс істейтін азаматтар екенін ескерейік», – дейді петропавлдық Арман Уәлиев.
Оқу жылы аяқталуға жақын. Мектептерге кемшілікті түзетуге уақыт берілді. Олқылықтар жойылмаса, аттестаттаудан «құлаған» мектеп түлектері тағы да басқа білім ошағының аттестатын алып шығуға мәжбүр.