Еліміздің білімді де білікті, бәсекеге қабілетті мамандармен толығуының кілті білім сапасында екені даусыз. Дей тұрғанмен, бүгінде оқулықтардың сапасына сын көп айтылуы мектептерде ғана емес, орта және жоғары оқу орындарында да кездеседі. Оқулықтардың қолжетімсіздігі мен сапасы мұғалімдер мен студенттер үшін де проблемаға айналып отыр. Мұндай мәселе Атырау облысында да кездеседі.
Әлем елдері техникалық мамандықтарға ден қойып, заманға сай технологияларды меңгеріп, отандық өнімдерін шығаруда. Елімізде де техника саласы мамандарына деген сұраныс бар және бола береді. Әйтсе де, бұл салада бірізділік қалыптаспай отыр. Мамандардың мәлімдеуінше, жалпы, бүгінде елімізде инженер-механик, инженер-жобалаушы, инженер-энергетик, құрастырушы, электрик, электрмен дәнекерлеуші, сантехник, слесарь, токарь секілді мамандар тапшы. Оған себеп – қазір мектеп бітірген жастардың көбі кәсіптік оқу орындарына барғысы келмейді. Техникалық мамандыққа арналған оқулықтар мен заманға сай білім беретін мамандардың жетіспеушілігі. Айталық, бүгінде техникалық пәндерді қазақ тілінде оқыту проблемалары өзекті мәселе деңгейіне жетті. Бұл туралы кәсіби білім беретін мамандардың өздері де дабыл қағуда. Заманауи техникалық құралдар мен процестерді суреттеуде негізінен халықаралық терминдер мен орыс тіліндегі атауларды жиі кездестіресіз. Оларды таза қазақ тіліне аударатын болсақ, мағынасы жалпы оқырмандарға түсініксіз болып шығады.
Сафи Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университетінің «Автоматтандыру және басқару» мамандығы мұғалімі, физика-математика ғылымдарының кандидаты Дарын Шәбдіровтың айтуынша, автоматикада датчик, сенсор, толкатель, реле, импульс, мехнизм, коленвал, штанга, коммутация және көптеген термин қолданылады. Оларды қазақшаға мағынасы бойынша аударғанда қолданыстағы құлаққа үйреншікті сөздердің жиыны ғана болып шығады.
– Еліміздің Білім және ғылым министрлігінің жоғары оқу орындарындағы кәсіби сәйкестік талаптарының бірі – оқу орнының кітапханасын 2012 жылдан бергі жаңа оқулықтармен қамтамасыз ету. Ертеректе шыққан қазақ және орыс тіліндегі көптеген классикалық оқулықтар бар, бірақ оларды қолданғанмен, кәсіби қадағалаушы комитеттің талабы бойынша студенттерге ресми түрде ұсына алмаймыз. Бұл мәселе тек техникалық пәндерге ғана емес, математика, физика, теориялық механика, метрология, материалдар кедергісі сынды пәндерге де қатысты болып отыр. Біз, ұстаздар қауымы, сала министрлігінің осы мәселеге көңіл аударғанын қалаймыз. Қазақ тілінде оқулықтар өте аз, барының сапасы сын көтермейді. Көпшілігі онлайн аудармашы бағдарламаларын қолданып жазылған, сол себепті кейбір сөйлемдерінің мағынасы жоқ. Бұл тығырықтан шығу үшін қазақ топтарында да орыс немесе ағылшын тіліндегі оқулықтарды қолданамыз. Бірақ көп жағдайда студенттеріміздің тіл білу деңгейлері оларды пайдалануға сәйкес келмей жатады, – дейді Дарын Нәсіпқалиұлы.
Қазір техникалық пән мүғалімдері өз мүмкіндіктерінше пәннің оқу-әдістемелік кешенін оқыту тілінде жазып, соларды пайдалануға тырысуда. Бұл әдіс негізгі білім алуға мүмкіндік бергенімен, мәселені кеңінен қарастыруға жеткіліксіз екені сөзсіз. Техникалық мамандықтар бойынша сабақ беретін ұстаздар қауымы халықаралық және қолданысқа еніп кеткен кейбір орысша терминдерді сол күйінде қолдану, олардың тізімін бекіту және өзге де туындайтын жағдайларды назарға алу керек деген пікірде. Сайып келгенде бұл мәселе студенттерді де тығырыққа тіреп отырғаны мәселенің күрделілігін айқындап тұр.
– Мектепте 11 жыл қазақша білім алдым. Техникалық сабақтарды оқуда қазақ тілінде ақпараттың өте аздығы және аудармалардың жоқтығы, тіпті қазақ тілінде техникалық кітаптардын жоқтығы үлкен мәселе болып тұр. Техникалық пән бойынша аударылған мәтіндер көбіне тікелей аударма. Бізде қолданыста жоқ сөздер көп және қисынсыз аударылған мәтіндер бар. Амалдың жоқтығынан орыс тілінде оқуға мәжбүрміз. Бірақ ауылда өскен, қазақша білім алған маған оны қабылдау қиын. Бұл мәселе мамандықты толық игеруімізге кедергі болып отыр. Сол себепті кейбір техникалық құралдардын атауы аударылмай сол күйінде жазылса, аударғанда да тілге ыңғайлы болатындай ауызекі сөйлеу тіліне ыңғайлы аударылса екен. Интернет желісінде қазақтілді контент аз. YouTube желісінен техникалық сабақтың видеоларын орыс, ағылшын тілінде қарауға мәжбүрміз. Қазақтілді техникалық мамандар YouTube желілеріне контент жасаса өте керемет болар еді. Осы мәселені қазір көбінде техникалық қазақ тілінде сабақ беретін коммерциялық білім орталықтары, онлайн курс жасау арқылы шешуде. Кейде сол кісілерден бөлек курс сатып алып оқып, сабақтарды меңгеруге тура келеді, – дейді Сәфи Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университетінің «Өндірісті автоматтандыру және басқару» мамандығына түскен 3-курс студенті Сайлау Альбарұлы.
Колледжде мектеп бағдарламасы оқылатыны ескерілмейді
Бүгінде мұғалімдер мен студенттер, оқушы-студенттер өздері ізденіп, аударма жасап оқуға, сынақ тапсыруға мәжбүр. Мектепте 9 сыныпты аяқтап, колледжге түскендерді де алдынан сан құлаш проблема күтіп тұрады. Айталық, колледжге оқушылар 9 сыныптан соң келіп, бәрібір де алғашқы курстарда 10-11 сынып бағдарламасын оқиды. Колледждер жергілікті Білім басқармасы тарапынан 10-11 сынып оқулықтары мен тиісті оқу құралдарымен қамтамасыз етілуге міндетті. Дегенмен барлық 1-курс білім алушылары оқу құралдарымен қамтылмайды. Бұл туралы С.Мұқашев атындағы Атырау политехникалық жоғары колледжі директоры Бағыт Кеңесқызы айтты.
– Білім туралы заңда 10-11 сынып оқулықтарымен және тиісті оқу құралдарымен жергілікті Білім беру басқармасы қамтамасыз етеді деп жазылған. Таратып айтсақ, басқарма орта және негізгі білім беретін мекемелер оқушылары мен студенттерін оқулықпен, әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуі қажет. Алайда бұл міндеттер толықтай орындалмай отыр. Мемлекеттік тілде техникалық оқулықтар жетіспейтіндіктен, оқытушылар оқу-әдістемелік кешендерді өздері дайындайды. Былтыр «Талап» КЕАҚ көптеген мамандық бойынша оқу құралдарын қазақ тіліне аударып, сайттарына жүктеді. Биыл да мемлекеттік тілде оқу құралдарын жасақтауды жоспарлап отыр. Одан бөлек, төтенше жағдайда қорғау, темір жол мамандығы бойынша қазақша оқулық аз, – дейді ол.
Колледжде даярланатын мамандықтардың біліктіліктері бойынша толық оқу кезеңіне білім алушылардың контингентіне қатысты оқу-жұмыс жоспарына сәйкес баспа және электрондық басылымдар форматында оқу және ғылыми әдебиеттің кітапхана қоры, анықтамалық, ғылыми-танымдық, көркем және публицистикалық әдебиеттер болуы керек. Дегенмен колледж және университет студенттеріне бұл жағдайлар жасалмаған. Міне, осы проблемалар орта негізгі білім беретін мекемелер үшін шешімін күткен мәселе болып қордаланған. Қазір техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарына академиялық еркіндік берілген. Сәйкесінше, мамандықтардың оқу бағдарламаларына жаңа модульдер еніп жатыр. Кәсіптік жаңа модульдерден оқу құралдары жасалмаған. Аз ғана уақыттың ішінде оны жасақтау мүмкін емес. Оқу орындары алдында тұрған бұл мәселелер жедел шешуді талап етеді. Себебі, өңіріміздегі ірі зауыттар мен кәсіпорындарда инженерлерді айтпағанда, дәнекерлеушілердің өздерін квотамен шақыртуға мәжбүрлік туындап отыр.
