«Қыз Жібек» фильмі айтылса, Төлеген мен Жібекпен бірге Шеге де қатар аталады. Ол құр фильмнің кейіпкері емес, оқиғаның ішкі сезімін алға жылжытатын, мінезі өткір, сөзі ащы тұлға. Көрермен Шегені бір көргеннен ұмытпайды. Оның әр қимылы, әр сөзінің астарында бір ішкі қайшылық, бір тылсым бар. Дәл осы бейнені экранда тірілткен актердің кім екенін көпшілік білмейді, әрі оның өмірі қандай болғанын, өнер жолындағы күресін, тағдыр салған ауыртпалықтардан да бейхабар. Шегені сомдаған Әнуар Молдабеков үшін бұл рөл жай ғана актерлік жұмыс емес еді. Ол өз мінезіне, болмысына жақын, тағдырлы бейнені алып шықты. Сондықтан да Шеге көрерменге жасанды кейіпкер емес, жанында отырған тірі адамдай әсер етті.
Жалпы алғанда, экранда мінезді, қайсар, өткір Шеге бейнесін жасаған актердің өзі қандай өмір сүрді? Оның сахнаға келу жолы, өнердегі биігі мен өмірдегі күресі қалай өрбіді? Бұл сұраққа жауап іздеу Әнуар Молдабековтің балалық шағынан, сахнаға дейінгі жолынан басталады.
Әнуар Молдабековтің өмір жолы жеңіл басталған жоқ. Ол ерте жастан тағдырдың салмағын сезініп өсті. Балалық шағы жоқшылықпен, тұрмыстық қиындықтармен өтті, бұл оның мінезін ерте шыңдады. Өмірге ерте есейіп қарауға мәжбүр болған бала кейін сахнада күрделі, ішкі қайшылығы мол кейіпкерлерді сенімді сомдай алды. Оның актерлік табиғатындағы қаттылық пен шынайылық осы өмірлік тәжірибеден қалыптасты.
Әнекеңнің өнерге келуі де кездейсоқ емес еді. Театр студиясында оқи жүріп, Әнуар сахнаның тек сыртқы сұлулық емес, ішкі тәртіп пен жауапкершілік талап ететін әлем екенін түсінді. Ол өзін тез көрсететін актерлердің қатарынан болған жоқ. Керісінше, іштен пісіп, рөлге терең бойлайтын, мінезді бейнені асықпай жасайтын актерге айналды. Бұл қасиет кейін оның сахнадағы және кинодағы басты артықшылығына айналды. Сахнаға осылайша дайындықпен келген Әнуар Молдабеков үшін алғашқы рөлдер үлкен мектеп болды. Ол театрда жинаған тәжірибесін экранға алып шыққанда, дайын актер ретінде танылды. Дәл осы дайындық «Қыз Жібек» фильміндегі Шеге образын өмірге әкелуге негіз қалады. Енді оның актерлік тағдырын түбегейлі өзгерткен сол рөлге тоқталу қажет.
"Ән қанатында" (1966) фильмнен
«Қыз Жібек» фильмі қазақ киносының алтын қорына енген туынды болса, Шеге образы сол фильмнің ішкі жүйкесін ұстап тұрған кейіпкерлердің бірі болды. Ол басты кейіпкер емес, бірақ оқиғаны ашатын, тереңдететін тұлға. Әнуар Молдабеков бұл рөлде Шегенің ішкі қаттылығын, тағдырға өкпелі мінезін дәл жеткізе алды дейді кинотанушылар. Сол себепті кейіпкер көрерменге біржақты жаман немесе біржақты жақсы болып көрінбеді.
Шеге рөлі кино арқылы танымал етсе, театр Әнуар Молдабековтің шын мүмкіндігін ашқан кеңістік болды. Экрандағы бір бейнемен шектелмей, ол сахнада мүлде басқа масштабтағы кейіпкерлерді сомдады. Осылайша, Шегенің артында тұрған актердің шығармашылық әлемі одан да терең екенін театр сахнасы дәлелдеді дейді театртанушылар.
Кино Әнуар Молдабековті көпшілікке таныстырса, театр оның шынайы кәсіби деңгейін айқындады. Ол сахнада тек ұлттық драматургиямен шектеліп қалмай, әлемдік классиканың күрделі кейіпкерлеріне батыл барды. Қобыланды батыр секілді тарихи тұлғалар, ішкі сезімдері буырқанып сомдалатын трагедиялық образдар, мұның бәрі актердің диапазонының кеңдігін көрсетті. Әр рөлде ол сыртқы эффектке емес, кейіпкердің ішкі драмасына мән берген екен.
Әсіресе, Шекспирдің «Ричард III» образын орындауы оның актерлік шеберлігінің биік шыңы саналды дейді зерттеушілер. Бұл рөлде ол зұлымдықты да, әлсіздікті де, билікке деген құштарлықты да қатар көрсете білді. Көрермен Ричардты жек көріп қана қоймай, оның ішкі трагедиясын сезінді. Мұндай көпқабатты образ жасау тек сахналық техникамен емес, өмірлік тәжірибемен де байланысты еді.
"Қан мен тер" (1978) фильмнен
Сахнадағы осындай ауыр рөлдер актерден тек талант емес, физикалық және психологиялық төзімділік талап етті. Әнуар Молдабеков бұл салмақты жылдар бойы көтеріп жүрді. Алайда сахнадағы биік бейнелермен қатар, оның өмірінде көзге көрінбейтін күрес те қатар жүріп жатты. Бұл күрес уақыт өте келе актер тағдырына тікелей әсер етті.
Сахна мен экранда мінезді, қуатты кейіпкерлерді сомдаған Әнуар Молдабековтің өмірі сырт көзге берік көрінгенімен, ішкі жағынан ауыр сынаққа толы болды. Ол ұзақ жылдар бойы қант диабетімен күресті. Бұл дерт күнделікті өмірді ғана емес, сахнадағы жұмысын да қиындатты. Соған қарамастан актер өнерден қол үзбеді, ауруын алға тартып, рөлден бас тартуды өзіне лайық көрмеді. Сахна оның өмірлік тірегіне айналды.
Денсаулықтың біртіндеп сыр беруі актерге үлкен салмақ салды. Ауыр рөлдер, үздіксіз дайындық, ішкі эмоциялық жүктеме дертпен қабаттасып отырды. Бірақ ол көрерменге бұл күресті көрсетпеді. Экранда да, сахнада да Молдабеков әлсіз кейіпкерді емес, тағдырмен тайсалмай бетпе-бет келетін тұлғаларды алып шықты. Бұл тұрғыда оның өмірі мен сомдаған образдарының арасында көзге көрінбейтін ұқсастық бар еді.
"Бросок, или Всё началось в субботу" (1976) фильмнен
Әнуар Молдабеков 1985 жылы 47 жасында өмірден өтті. Бұл өнер үшін де, көрермен үшін де орны толмас қаза еді. Ол ұзақ ғұмыр кешпесе де, халық жадында мәңгі қалатын бейнелер қалдырды. Бүгін «Қыз Жібек» экранға шыққанда, көрермен әлі де Шегені таниды. Ал сол Шегенің артында тұрған актердің тағдыры өнердің тек сахнадағы жарқыл емес, өмірлік күрес екенін еске салады.
Өнерде қалған із. Әнуар Молдабеков өмірден ерте өтсе де, оның сахна мен экранда қалдырған ізі көмескі тартқан жоқ. Ол ойнаған рөлдер уақытпен бірге ескірмеді, керісінше жаңа буын көрермен үшін қайта ашылып отыр. Шеге бейнесі арқылы ол халық жадында сақталса, театр сахнасындағы күрделі образдары кәсіби ортада биік өлшем ретінде қабылданды. Оның өнері атақ пен даңқтан бұрын, ішкі адалдық пен жауапкершіліктің көрінісі.
Бүгін «Қыз Жібек» қайта көрсетілген сайын, көрермен Шегені таниды. Сол сәтте актердің өзі көрінбесе де, оның болмысы экранда өмір сүріп тұрады. Бұл да өнердің ең үлкен жеңісі деп есептеуге болады. Әнуар Молдабековтің тағдыры бір рөлдің тарихы емес, өнерге бар болмысымен қызмет еткен адамның жолы ретінде есте қалады.
Назар аударыңыз: Бұл мақала авторлық құқықпен қорғалған. Мәтіннің толық нұсқасын көшіру, тарату немесе басқа басылымдарға жариялағанда авторы көрсетіп, Аikyn.kz сайтына белсенді гиперсілтеме беру міндетті. Мақаланың жекелеген бөліктерін пайдаланғанда да осы талап сақталуы тиіс.