Қазақстанда ауыл мәселесі күн тәртібінен түспей тұр. Өйткені қазір елімізде «тірек ауылдары» деген ұғым пайда болды. Яғни, тірек ауылдарға мемлекет көңіл бөлініп жатқанмен, кейбір болашағы жоқ деп табылған елді мекеннің тұрғындары өзінің малы, жері мен жағдайы бар болғандықтан, басқа жерге көшуге құлшыныс танытпай отыр.
Елімізде жұмыссыздық деңгейін төмендету арқылы халықтың әл-ауқатын арттыруды, тірек ауылдық елді мекендерін кешенді дамыту арқылы жүзеге асыру қолға алынды. Ал тіректі елді мекен алдағы уақытта жаңғыртылған әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымы бар, сонымен қатар алдыңғы қатардағы өндірістердің және тек ауыл тұрғындары ғана емес, жұмысқа орналасуды қажет ететін азаматтарды да еңбекке тартатын орталық болады.
Негізінде, Қазақстанда 6 454 ауылдың 3 477 мыңға жуығының ғана даму әлеуеті бар екен. Оның ішінде 1 150-і тірек ауыл болса, қалған 2 327-сі серіктес ауылдар немесе шекаралас елді мекендер болып есептеледі.
Бұл жоба қолға алынғанда өндіріс ошақтары ашылып, кәсіпкерлік салада да тұрғындар жұмыспен қамтылады делінді. Сонымен бірге шағын елді мекендердегі ауыл тұрғындары алысқа бармай-ақ тірек ауылдан қажетін табатыны да сөз болды. Иә, әр өңір өз аймағындағы ауылдардың есеп-қисабын қарай отырып, тірек ауылдарын бекітті. Мысалы, Атырау облысында Ақкөл, Сағыз, Есбол, Х.Ерғалиев және Жанбай ауылдары тірек ауылдық елді мекендер ретінде анықталып, облыс әкімдігінің қаулысымен бекітілсе, Қызылорда облысы Арал ауданында – Сексеуіл кенті, Қазалы ауданында – Жаңқожа батыр ауылы, Қармақшы ауданында – Төретам кенті, Жалағаш ауданында – Мәдениет ауылы, Сырдария ауданында – Ақжарма ауылы, Шиелі ауданында – Еңбекші ауылы, Жаңақорған ауданында – Түгіскен ауылы және Қызылорда қаласында – Тасбөгет кенті тірек ауыл деп таңылды.
Ал Солтүстік Қазақстан облысына тірек ауылдарды нығайту мақсатында ішкі көші-қон жұмыстары да атқарылып жатыр. Мұнда басты назарға болашағынан үміт күттіретін елді мекендер ілікті. Жол, мектеп, өзге де әлеуметтік нысандар сол ауылдарда салынады, қалпына келтіріледі. Жас мамандар тартылып, жұмыссыздық азаймақ. Әсіресе, халқы тығыз орналасқан өңірлерден жұмыс күші тапшы облыстарға қоныс аударған жанұялар мен көпбалалы отбасыларға басымдық беріліп отыр. Сырттан көшіп келгендерді баспанамен қамту мәселесі бірінші кезекте тұр. Осы күні Қызылжар ауданында тірек ауылдар анықталып, 9 елді мекенде барлығы 39 үй тұрғызылып жатыр.
Чапаев ауылына көшіп келгендердің қоныс тойына қатысқан Солтүстік Қазақстан облысының әкімі Құмар Ақсақалов: «Ауылдағы мектептерді сақтап қалу міндеті тұр. Биыл Чапаев орта мектебінде қазақ сыныптары ашылды. Соған байланысты педагог тапшылығы бар. Әзірше 10 жұмыс орны бос тұр. Өңірімізде 640 елді мекен бар болса, жартысының болашағы бұлыңғыр деп танылған. Ондағы тұрғындарды гүлденіп жатқан ауылдарға көшіру жағы қарастырылуда» дейді. Әрине, бұл проблемалар алдағы уақытта өз шешімін таппақ.
Ендігі уақытта тірек ауылдарды дамыту «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында жүзеге асады. Бұл туралы Үкіметте өткен баспасөз конференциясында Ұлттық экономика министрінің орынбасары Ермек Алпысов айтқан болатын. Ол елді мекендерді дамыту бағыттары туралы сөз қозғап, «Ауыл – ел бесігі» жобасы 2025 жылға дейін жалғасатынын жеткізді.
Статистика бойынша Қазақстанда халық саны 18 миллион 400 мың адамға жуық. Соның ішінде қала тұрғындарының саны 10 миллион 700 мың болса, ауылды жерлерде 7 миллион 700 мың адам тұрады. Яғни, ауыл халқының үлесі қазіргі таңда елімізде 42 пайызды құрап отыр. «Ауылдық аймақтарды, өңірлерді дамыту бағдарламасы бірнеше бағыттардан тұрады. Бірінші бағыты функционалды қалаларды жаңғырту. Оған Алматы, Шымкент, Нұр-Сұлтан және Ақтөбе қалаларының маңайындағы еліміздегі ең үлкен 4 агломерация кіреді. Сонымен қатар 13 облыс орталығы мен Семей қаласы. Екінші бағыт – моно және шағын қалалалар. Үшінші бағыт – ауылдық елді мекендерді дамыту, соның ішінде тірек ауылдардың инфрақұрлымын, тұрғындардың өмір-салтын жақсарту. Мұндағы ең басты мақсатымыз – ауылдық елді мекендерді дамыту. Елбасының тапсырмасымен іске қосылған «Ауыл – ел бесігі» жобасы 2025 жылға дейін жалғасады деп отырмыз» деді Е.Алпысов.
«Ауыл – ел бесігі» ауылдарды дамыту, инфрақұрлымын жақсарту жобасына 2019-2021 жылдары жыл сайын 30 миллиард теңге бөлінбек. Жалпы, биылғы жобаға қатысатын 53 елді мекен ірі ауыл болып саналады. Онда 700 мыңдай адам тұрады. Ұлттық экономика министрлігінің мәліметінше, жергілікті бюджеттен мол қаражат бөліп жатқан Атырау, Қарағанды, Алматы, Ақтөбе облыстары екендігі айтылады. Алдағы уақытта 4 600 жұмыс орны ашылып, 73 мектеп пен балабақша, 14 емхана, 47 спорттық-мәдени нысандар жөнделетін болады. 13 спорттық объектілердің құрылысы басталып кеткен. Ауылды елді мекендердің ішіндегі 516 шақырым жол жөнделмек. Сондай-ақ су, газ, жылу тарту қарастырылған.
Тірек ауылдарға көңіл бөлініп жатқанмен, кейбір болашағы жоқ деп табылған елді мекеннің тұрғындары өзінің малы, жері мен жағдайы бар болғандықтан, көшуге құлшыныс танытпай отыруы да мәселе болып тұр. Дегенмен тірек ауылдардың жалпы елді мекендерге «тірек» болатын күні жақын. Өйткені жоба жалғасын тауып, қомақты қаржы бөлінуде.
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ