Ақмолада қан тапсыратын донорлар тапшылығы сезіле бастады. Осыған дейін жылына 10 мыңға жуық адам қан тапсырса, өткен 2020 жылы олардың саны мыңнан астам адамға азайып кеткен. Облыстық қан орталығының мамандары бұл үрдіс одан әрі жалғаса берсе, қан қоры адам өмірін сақтау үшін жеткіліксіз болып қалатынын айтып, дабыл қақты.
Осыдан екі жылдай уақыт бұрын облыстық қан орталығы есігінің алды қараң-құраң кезекте тұрған адамдардан бір босамайтын. Ал қазір жағдай мүлде өзгерген сыңайлы. Қан қажет еткен науқастарға құятын қан табылмай қалатын болған. Донорлардың саны күрт азайып кеткен. – Бізге 35-37 қан дозасы мөлшерлемелерін қамтамасыз ету үшін күн сайын 25-27 адамға дейін донорлар қажет. Бұл біздің тыныш жұмыс істеуімізге мүмкіндік беретін «Қауіпсіздік көпшігі» десек те болады. Қазір олардың саны күрт төмендеп кетті. Күніне шамамен 12, кейде 15-17 адамға дейін ғана донор келіп қан тапсырады. Елімізде пандемияның салдарынан карантин шектеулеріне қарамастан, былтыр қиын болса да, біздің қан орталықтары гемоөнімдермен қамтамасыз етілген. Бірде-бір ауданға, бірде-бір ауруханаға ешқашан қан беруден бас тартқан емеспіз. Қан қоры әрқашан болды. Ал қан қашанда толықтырылып отырылуы тиіс. Яғни, біздің қан орталығының негізгі жұмысы алдағы уақытқа да жұмыс істеп, алдын ала әзірлеп қоюға негізделген, – дейді Ақмола облыстық қан орталығының бас дәрігері Ермек Мұхамедиев. Дәрігерлердің айтуынша, кез келген адам донор бола алады. Ол үшін белгілі бір іріктеуден өтуі тиіс. Қан беруге ниетті адамдарда созылмалы және қоғамға қауіпті ауру белгілері болмауы керек. Сондықтан дені сау әрі донор болуға ниетті адамдарды табу да қиынға түсіпті. Бұдан бөлек, қан орталығы осыған дейінгі қан беретін донорлардан да айырыла бастаған. «Қан тапсырар алдында біз донорлардан қажетті диетаны қатаң сақтауын өтінеміз. Қан берер алдында барлық майлы, қуырылған, сүрленген, сүтті және ашыған сүт өнімдерін пайдалануды тоқтату қажет. Егер донор мұндай диеталарды сақтамаса, онда оны біз қан тапсыруға жібере алмаймыз. Өйткені мұндай қан науқасқа қан құюға жарамайды. Сондай-ақ донорлардан қан берудің алдында міндетті түрде жақсылап демалып, жақсы ұйықтап келуін өтінеміз, – дейді облыстық қан орталығының трансфузиолог-дәрігері Надежда Бархатова. Дәрігерлердің айтуынша, көп адам қан берген кезде ағза әлсіреп кетеді деп қауіптенеді. Мамандар бұл тұжырымның қате екенін жұртқа түсіндіру үшін әрекеттенетінін айтады. «Көбіне қандай жастағы адамдар болсын қан беруден қашып, қорқақтап жатады. Қан берсе, денсаулығы нашарлап кетеді деп ойлайды. Бұл мүлде ағат пікір. Өйткені қан берген адамның қаны тазарып, керісінше өздерін бұрынғыға қарағанда жақсы сезінеді, – дейді қан орталығының дәрігері Надежда Бархатова. Бұл пікірмен көп жылдан бері қан беріп жүрген тұрақты донорлардың бірі – Ерлан Әбішев те келісетінін жеткізді. «Ағзаға ешқандай да зиян болмайды. Керісінше, өзіңді жеңіл және өте жақсы сезінесің. Өмірімнің соңына дейін қанды тұрақты беріп тұрамын деп шештім. Бұл өзім үшін де адам өмірін құтқаруға өз үлесімді қоса алғаным үшін бойыма қуаныш сыйлайды. Мәселен, жазатайым оқиғаға тап болған кішкентай ғана сәби балақайлардың тағдыры қыл ұшында болғанда, сенің қаның оның аяқтан тұруына септігін тигізеді. Ол ата-анасының аялы құшағына еніп, бақытты балалық шағын одан әрі жалғастыруға жаңа мүмкіндік алады Бұл керемет емес пе?!», – дейді Ерлан Әбішев. Донор қаны 42 күнге дейін сақталады екен. Ал балалар үшін қанды сақтау уақыты бір аптаға қысқарады. Облыстың қан орталығының қызметкерлері қажетті қан көлемін табу үшін түрлі мемлекеттік мекеме мен өндіріс орнына барып іздеуге мәжбүр болатынын айтады. «Қанның тапшылығы соншалық, біз қызметкерлерімізді тиісті міндеттеріне жатпаса да донор іздеуге жұмылдыруға мәжбүрміз. Өйткені адам өмірін құтқару үшін қанның орны аса маңызды. Қан тапсыру үшін арнайы акциялар ұйымдастырылып, мекемелер мен кәсіпорынға арнайы барып, қан алатын кезіміз аз болмайды, – дейді облыстық қан орталығының басшысы Ермек Мұхамедиев. Қазір қан тапсырушыларға әрбір қан тапсырғаны үшін 3 мың теңгеге дейін ақша төленеді. Облыста аталған мақсатқа бюджет қоржынынан 7 млн теңге бөлініпті. Қан тапшылығының орнын толтыру үшін орталық мамандары тиісті шараларды одан әрі де жалғастыруға ниетті.Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы