2011 жыл. Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығы тойланған мерейлі кезең еді. Бұл жыл Қазақстан тарихында қалатын бірқатар оқиғаларымен есте қалғаны бар. Атаулы жыл болғанымен, саяси оқиғалар да, спорттық іс-шаралар да, тіпті елді алаңдатқан жайттар да сол бір қоян жылында аз болмаған еді. Енді бәрін рет-ретімен баяндайық.
Елбасына халық сенім артты
Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қызу саяси науқанмен басталды. Дәлірек айтқанда, 2010 жылдың соңында қоғам белсенділері Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өкілеттілігін 2020 жылғы 6 желтоқсанға дейін ұзарту туралы бастама көтерген болатын. Өскеменде жиналған бастамашы топ өкілеттілік мерзімін референдум арқылы ұзарту қажет деген уәж айтқан-ды. Бастаманы жиынға қатысқан 850 делегат бірауыздан қолдап, 2011 жыл кірген кезде ел ішінде референдум туралы пікірталас қызып тұрған-ды. Ең қызығы, референдум өткізу туралы бастаманы бір айдың ішінде 5 миллион адам қолдады. Осылайша, қоғам Нұрсұлтан Назарбаевқа сенетінін, ел болашағын Тұңғыш Президентпен байланыстыратынын байқатты. Тіпті, Парламенттің өзі Президент өкілеттілігін ұзарту туралы бастаманы қолдап, арнайы заң қабылдады. Бірақ Нұрсұлтан Әбішұлы елде заң үстемдігінің маңызын ескеріп, депутаттар қабылдаған заңның Конституцияға сәйкестігін анықтау үшін Конституциялық кеңеске жүгінді. Ал Кеңес заңның Конституцияға сай емес екенін анықтады. Сөйтіп, референдум өтпейтін болды. Елбасы болса көпшіліктің тілегін ескере отырып, референдумның орнына мерзімінен бұрын Президент сайлауын өткізуді ұсынды. Жағдайды Нұрсұлтан Әбішұлы: «Біз мұны «жай қабылдау немесе бас тарту» ретінде емес, өмірдің өзі ұсынған демократияның тарихи тағылымы деп қабылдағанымыз жөн» деп түсіндірген еді. Сөйтіп, 2011 жылы елімізде мерзімінен бұрын Президент сайлауы өткен болатын. Сайлауда «Nur Otan» партиясы атынан үміткер ретінде ұсынылған Н.Назарбаев сайлаушылардың 95,55 пайыз дауысын алып, Президент ретінде сайланды. Сөйтіп, ресми түрде қызметіне 2011 жылғы 8 сәуірде кірісті. Әрине, референдум өткізу бастамасын ұсынған азаматтар мен олардың идеясын қолдаған халықты түсінуге болады. Отандастарымыз Қазақстан тәуелсіздігінің бекем болуы Елбасының саясатына тікелей байланысты болғанын жақсы түсінетін. Президентке деген сенім де күшті еді. Дегенмен «алдымен экономика, содан соң саясат» дейтін ұстанымды басшылыққа алған Нұрсұлтан Назарбаев елдегі демократиялық құндылықтардың да маңызды екенін жақсы білді. Референдум да демократияға қайшы емес екенін білгенімен, заң үстемдігін бірінші орынға қойды. Конституциялық кеңеске жүгінуінің сыры – осында.Мәжіліс таратылған жыл еді
Қызығы, 2011 жылы екі сайлау өту ықтималдығы пайда болғаны бар. Бірақ заң бойынша олай болуы мүмкін емес еді. Өйткені жыл басында кезектен тыс Президент сайлауы өткен болатын. Бірақ 2011 жылдың күзінде депутаттар Мәжілісті таратып, кезектен тыс сайлау өткізу туралы үндеу жариялады. Олар Конституцияға енгізілген өзгерісті алға тартып, Мәжілісте кемі екі партия болуы керектігін ұсынды. Ал Елбасы 6 қарашада «Төртінші шақырылған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы» Жарлыққа қол қойды. Сөйтіп, Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлау 2011 жылы емес, 2012 жылдың басына белгіленді. Ал сайлауға дейін Парламенттің барлық жұмысы Сенатқа жүктелген еді.«Ядросыз әлем үшін» барымызды салдық
2011 жылғы 21-23 қыркүйекте Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Нью-Йорктегі БҰҰ Бас Ассамблеясының 66-сессиясының пікірталасы мен Ядролық қауіпсіздік жөніндегі жоғары деңгейлі кездесуге қатысқан-ды. Басқосуда Нұрсұлтан Назарбаев ядролық қарусыз әлемнің жалпыға ортақ декларациясын әзірлеу идеясын айтты. Сол жиында Қазақстанның БҰҰ-дағы өкілдік деңгейі кеңейтілді. Сөйтіп, сол кезде Парламент Сенатының төрағасы қызметін атқарып жүрген Қасым-Жомарт Тоқаев БҰҰ Бас хатшысының орынбасары-БҰҰ Женева бөлімшесінің Бас директоры, Қарусыздану жөніндегі конференцияның бас хатшысы болып тағайындалды. Ал сол жылғы 12 қазанда Астанада «Ядросыз әлем үшін» атты халықаралық форум басталған еді. Екі күнге созылған форум қорытындысында «Ядролық қарусыз әлем құру туралы» Астана декларациясы қабылданды. Басқосуға БҰҰ, МАГАТЭ, ЕҚЫҰ, ШЫҰ, ҰҚШҰ, ЕурАзЭҚ, АӨСШК, ЮНЕСКО тәрізді беделді халықаралық ұйымдардың өкілдері, сарапшылар мен ғалымдар қатысты. 400-ден астам қонақ келген болатын. Форумда сөйлеген сөзінде Н.Назарбаев: «Ядросыз әлем – бұл қиял емес. Бұл планетаның едәуір бөлігі қолдап отырған шындық. Ядролық қарудан азат етілген аймақтар Оңтүстік және Орталық Америкада, Аустралия мен Океанияда, Оңтүстік-Шығыс пен Орталық Азияда құрылды – бұл іс жүзінде әлемнің тең жартысы. Бүгінде барлық ядролық мемлекеттер тарапынан оларға қатысушыларға халықаралық-құқықтық кепілдіктің тиімді тетіктері қажет» деген еді. Осылайша, Қазақстан өзінің ядролық қаруды таратпау жөніндегі ұстанымын тағы дәлелдеген болатын.Жыл спорттағы жеңістермен басталды
Иә, 2011 жыл спорттағы мол табыстармен басталды. Өйткені Қазақстан VІІ қысқы Азия ойындарында командалық есепте топ жарды. Ал осынау ойындар Алматы мен Астана қалаларында өткен болатын. Қоян жылының қаңтары мен ақпанында бұқара тек Азия ойындары туралы әңгіме айтатын. Қайтсін енді, тәуелсіз Қазақстан түгілі, КСРО кезінде де біздің елде дәл сондай ауқымды спорттық шара өтпеген еді.2011 жылғы 21-23 қыркүйекте Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Нью-Йорктегі БҰҰ Бас Ассамблеясының 66-сессиясының пікірталасы мен Ядролық қауіпсіздік жөніндегі жоғары деңгейлі кездесуге қатысқан-ды. Басқосуда Нұрсұлтан Назарбаев ядролық қарусыз әлемнің жалпыға ортақ декларациясын әзірлеу идеясын айтты.
Негізі, 2011 жыл тура мағынасында спортпен басталған-ды. 2010 жылдың 31 желтоқсанынан 2011 жылдың 1 қаңтарына қараған түні Әл-Кувейт қаласындағы Азиялық Олимпиада кеңесінің штаб-пәтерінде ойындар алауы тұтатылып, «сапарын» бастаған еді. 2 қаңтарда Қытайдың Чангчун қаласына әкелінген алау 3 қаңтарда Алматыға жеткізілді. 27 күн еліміздің барлық аймақтарын аралаған ойындар алауы 30 қаңтарда Астана көшелерімен өтіп, «Астана-Арена» стадионында өткен ашылу салтанатына жеткізілді. Сөйтіп, қаңтар мен ақпанның сары аязына қарамастан ел халқы дүбірлі доданы тамашалағаны бар. Азиада кезінде спорттың 11 түрінен жарыс өткізілсе, жалпы 27 мемлекеттің спортшылары бақ сынады. Жарыстан Қазақстан 32 алтын, 21 күміс, 17 қола медальмен жалпы командалық есепте топ бастаса, Жапония 13 алтын, 24 күміс, 17 қола медальмен екінші орын иеленді. Оңтүстік Корея 13 алтын, 21 күміс, 13 қола медальмен үшінші орын алса, Қытай 11 алтын, 10 күміс, 14 қола медальмен төртінші орынға тұрақтады. Бір қызығы, VІІ қысқы Азия ойындарындағы барлық алтын медальді осы төрт мемлекет өзара бөлісіп алды. Күмістің де біразын осы төрт елдің спортшылары алды. Өзгелерден Моңғолия мен Иранның бір-бір спортшысы ғана күміс медаль иеленіпті. Ойындарды өткізуге 1,6 млрд доллар жұмсалды. Бірақ оның 1,4 млрд-ы спорт нысандарын жөндеу мен жаңаларын салуға, жарыстың өзіне 282 миллион доллар жұмсалды. Сөйтіп, Қазақстан ірі спорттық шараны өткізу арқылы көптеген спорт нысандарын ретке келтіріп алған еді. Жалпы, жарысқа 1 000-нан астам спортшы қатысты. Олардың 167-сі – отандастарымыз. Спортты айттық қой, 2011 жылы қазақстандық «Астана» командасы әйгілі «Дакар» раллиіне қатысты. Алғаш рет Аргентина мен Чили жерінде өткен жарыста отандық команда 8-орын алды. Бірақ көлігі өзіміздікі емес еді. Ресейдің «КамАЗ» концерні көлік ұсынған болатын. Дегенмен елдің имиджі үшін жасалған бұл жобаны тым сәтсіз болды деуге келмейді. Жалпы, сол жылдары «Астана» атын иеленген түрлі клуб болды. Бокста да, велоспортта да елорданың атын иеленген клубтар бар еді. Кейін «Астана-Арланс» тәрізді клубтар таратылды. Бірақ ол басқа әңгіме.Ерлігі есте қалған – Ғазиз Байтасов
Ел тарихы туралы сыр шерткенде, өзекті өртер өкінішті аттап өте алмайтынымыз анық. Дегенмен ел тыныштығын күзеткен сарбаздар мен құқық қорғаушылардың сын сағатта барын салатыны да бұқараның көңілін тыныштандыратыны сөзсіз. Тәуелсіздіктің 20 жылдық мерейтойы өткен жылы халықаралық террористік ұйымдар Қазақстанды да дүрліктірмек болғаны бар. Сөйтіп, деструктивті діни ағымдардың жетегінде кеткен экстремистер бірнеше рет жарылыс ұйымдастырмақ болды. Шамасы олар еліміздегі тыныштық пен татулықты шайқап көруге тырысқанға ұқсайды. Мамырда, қазан мен қарашада елді дүрліктірмек болғандар бірнеше рет кішігірім жарылыс жасағаны бар. Абырой болғанда адам шығыны көп болған жоқ. Күш құрылымдарының қызметкерлері кәсібиліктің жоғары деңгейін көрсеткен-ді. Тіпті, қарашада Таразда лаң салған экстремисті жол полициясы қызметкері, капитан Ғазиз Байтасов тоқтатып, жарылысты кеудесімен жапқаны бар. Өкінішке қарай, өзі көз жұмды. Кейін Ғ.Байтасовқа «Халық Қаһарманы» атағы берілді. Осылайша, қазақстандық құқық қорғаушылар ел ішін алатайдай бүлдіргісі келгендердің жолын кескен-ді. Алайда Жаңаөзендегі мұнайшылар ереуілінде азаматтардың қаза табуы арандатушылардың ел ішінде аз болмағанын көрсетті. Бір атап өтер жайт, 2011 жылдың сынақтары мен сын-қатерлеріне Қазақстан халқы мойыған жоқ. Ал медальдың екі беті тәрізді оқиғаларға толы жыл бүгінде тарихқа айналды.Ардақ СҰЛТАН