Селден келер қауіп бар ма?

Селден келер қауіп бар ма?

«Қазгидрометтің» алдын ала берген мәліметіне сүйенсек, биыл оңтүстік астанада көктем ерте шы­ғады. Бұл құбылыс қылышын сүй­реткен қыстан шаршаған тұрғындар үшін қуанышты жаңа­лық болғаны­мен, Алматы сияқты таудың етегінде орна­ласқан шаһар үшін қаупі де жоқ емес. Бірінші кезекте қар көшкіні мен өзен суларынан келетін қауіпті айтуға болады. Табиғаттың тосын әрекетіне жергілікті билік өкілдері қаншалықты дайын? Ауа райын болжайтын мекеменің мамандары Наурыз айындағы орташа айлық температураның нормасы – 2,7° C болатынын болжап отыр. Бірақ наурыз айында күн күрт жылынуы да мүмкін.Мұндай қалың қардың бірден еру қаупі артады. Сондықтан қар көшкіні қаупі сақталады. 444 қар ұстағыш қалқандар бар Осы мәселеге қатысты тиісті орын­дарға сауал жолдағанбыз. Жауапты ор­гандар қандай жағдайға болмасын сақа­дай-саймыз деп отыр. «Қазселденқорғау» ММ Алматы қала­лық басқармасының қызмет көрсету ай­ма­ғында жалпы саны 165 қаржинағыш алаптар бар. Қар көшкінінен ең сенімді және тиім­ді қорғаныс – қар ұстайтын қалқандар. Кіші Алматы өзені алабындағы Мохнатая тауында жалпы саны 444 қар ұстағыш қалқан бар. 2022 жылы қысқы қар көш­кіні қауіпті кезеңіне дайындық ретінде 46 дана қар ұстағыш қалқанға жөн­деу-қай­та қалпына келтіру жұмыс­тары жүргізілді.

Сондай-ақ Алматы қаласы аумағын­дағы қар көшкіні қауіпсіздігі бойынша фи­лиалымыздың қызмет көрсету айма­ғын­да жалпы саны 25 ақпараттық ескерту тақ­тай­шалары орнатылған», – дейді Алма­ты қалалық ТЖД баспасөз қызметі.
Әрине, мұндай жағдайда бірінші ке­зекте тұрғындардың амандығы ескерілуі керек. Жауапты мекеменің де алдына қойған алғашқы міндеті – осы. Дегенмен төтеншеліктер барлық жауапкершілікті бізге артып қоймай, тұрғындардың өздері де сақтық шараларын алдын ала ойлас­тыр­са дейді. Ол үшін қала тұрғындары мен қонақтарына ескертуден шаршамай­тынын айтады. Олардың айтуынша, қазір қар көшкіні және мұзды-су басу қаупі бар аумақтарда орналасқан тұрғын үй иелері мен шаруа­шылық нысандарына 232 дана хабар­лама-ұсынымдар берілді. Хабарлама­лармен бірге 985 дана «Абайлаңыз, қар көшкі­ні!», «Абайлаңыз, сел жүру!» деген ес­керту тақтайшалары орнатылған. «Қазселденқорғау» ММ Алматы қала­лық басқармасындағылар апаттың алдын алу үшін үнемі бақылау жүргізіп отырғанын айтады. Айтуларынша, бүгінде 64 жер беті тексерісі және 1 әуеден шолу зерттеу жұ­мыстары жүргізілген. Нәтижесінде, Кіші Алматы өзені ала­бы бойынша қар жамылғысының биіктігі соңғы жағдай бойынша Медеу бөгеті ауда­нында – 47 см, Мыңжылқы бөкте­рінде – 55 см, Қотырбұлақ өзені алабында 60-120 см шамасында көрінеді. Су тасқыны бола қоймайды Алматы таулы аймақ болғанымен қа­тар, өзендері де көп екені белгілі. Күн­нің күрт жылынуы кезінде келетін қауіп­тің бірі де осы өзендердегі мұздардың еруі­нен бо­ла­тыны да таныс жағдай. Оны жіті бақылап отырған мамандар биыл өзен тасуларынан келе қоятындай қауіп жоқ деп отыр.
«Кіші Алматы өзеніндегі су өтімі – 0,90 м3/с. Су жоғарғы бөлігінде оң жаға­лау бойымен ағып жатыр, арнаның орта­сында мұздың қалыңдығы 30 дан 35 см-ге дейін, кей жерлерде 40 см-ге дейін. Мұз жамыл­ғысының ауданы – 70-80 пайыз. Кей жерлерде арнаның төменгі бөлігінде мұз бар. Арнада мұздар мен қарлардың қар­қын­ды еруі байқалады. Үлкен Алматы өзеніндегі су өтімі – 1,37 м3/с. Бүгінде су өз арнасы арқылы ер­кін, кедергісіз өтуде. Қазір арнаның жағдайына келер болсақ, кейбір жерлерде жағалаудың 35 пайызында мұз жатыр. Ақсай өзеніндегі су өтімі – 2,85 м3/с. Қарғалы өзені жағалауының 60 пайызы – мұз. Ақсай өзенінде – 50 пайыз. Қазір өзен бойында мұз кептелістері байқал­майды. Кейбір жерлерде ғана өзендерде мұз көпірлері бар. Жалпы, Ақсай және Қарғалы өзен алаптарындағы мұзды-су тасқынына қатысты жағдай тұрақты», – дейді шаһар­дың төтенше жағдайына жауапты депар­тамент қызметкерлері.
Сонымен қатар сең жүру мен мұз кеп­телісі­нен және жауын-шашынның көп мөлшерде түсуінен туындайтын су тасқы­нын болдырмау мақсатында өзен арна­ларында үздіксіз тексеру жүргізіліп, қатаң бақылауға алынды. Күнделікті Есентай өзенінде инженерлік құрамнан тұратын мобильдік пост ұйымдастырылған. Профилактикалық жұмыстар жалғасуда Жалпы, осы маусымда адамдар көп шоғырланатын жерлерде қар көшкіні қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен дайын­дықты тексеру мақсатында жеті мәрте жасанды қар көшкіні жасалған.
«Аталған шара кезінде тау баурайынан түсірілген қардың жалпы көлемі 2 460 текше метрге жетті. Қар көшкінінің қауіп­ті кезеңі басталған кезден бері 35 мәрте өздігінен қар көшу жағдайы тір­келді. Көшкен қардың жалпы көлемі – 39 100 текше метр. Қар жамылғысының биік­­тігіне, тұрақтылығына және ауа райы­ның жағдайына қарай қар көшкіні кезеңінің соңына дейін бірнеше про­филак­тикалық шаралар өткіземіз деп жос­парлап отыр­мыз», – дейді «Қазселден­қорғау» ММ Алматы қаласы бойынша филиалының басшысы Самат Мағауия­ұлы.
Апат айтып келмейді, десек те... Қар көшкінінің алдын алу бойынша Орталық аппараттың ұсынысы бойынша блокбекеттер ұйымдастырылуда. «Медеу-Шымбұлақ» және «Алматы-ҮАК» авто­жолдарына, сонымен қатар басқа да қауіп­ті аймақтардағы жолдар қар көшкіні қаупі күрделенген кезде жабы­лып, блок-посттар қою жоспарланған.
«Сонымен қатар күннің жылынуына байланысты табиғи сипаттағы апаттар­дың алдын алу және оның салдарын жою мақсатында Алматы қалалық басқарма­сында саны 32 адамнан және 21 арнайы техникадан тұратын апаттық және меха­никаландырылған бригада үнемі тұрақты дайындықта тұр», – дейді С.Мағауияұлы.
Апаттың айтып келмейтіні белгілі. Таулы аймақта орналасқан, климаттық жағдайы жылы өңір деп есептелетін Ал­маты секілді қалалардың қауіпсіздігіне деген қырағылық басқаларға қарағанда бірнеше есе жоғары болмағы ләзім. Себебі осыған дейін де жауапты меке­мелер апаттың алдын алуға дайынбыз дегенімен, дәл маусым кезінде қауқар­сыздық танытып қойғанын жақсы біле­міз. Оған мысал ретінде, соңғы жылдарда таудан сел болып аққан су қала көшелерін аралап, алматылықтарды бірнеше мәрте үрей құшағында қалдырғанын айтуға болады.
Одан бөлек, былтыр да тау өзен­дері мен қар көшкіні кезінде тау кезіп кеткен үш туристің екеуінің денесі табылғанын ұмыта қойған жоқпыз. Дәл сол күні «Ме­деу» мен «Шымбұлақ» дема­лыс айма­ғында алаңсыз демалып жүрген бірнеше тұрғын мен қала қонақтары аяқасты бол­ған жағдайдан қашарға жер таппай қалған болатын. Сол жолы Алматы ауру­ханалары үсік шалғандар мен жараланған­дарға әп-сәтте толған­дығы туралы мәлімет те есімізде. Аталған жағдайдың алдында ғана селден қорғай­тын мекеме қызметкерлері барлық ақпа­рат­тық, техникалық жағынан сақадай сай екенін айтқан. Қайғылы жағдай болмас үшін қауіпті аймақтарға туристер мен өзге де мақсаттағы адамдарды жібермеу мақса­тын­да арнайы блокбекеттер қойыл­ды деген еді. Соңы осындай қайғылы оқиға­мен аяқталған еді. Оның бетін аулақ қыл­сын. «Сақтансаң – сақтайды» дегенді жадымыздан шығармасақ игі.

Алматы