Күн күрт жылынса, дария мұз құрсауынан босап, су тасқынының қаупі күшеюі жылдағы құбылыс. Соған орай төтенше жағдай мамандары дария деңгейін ұдайы бақылауда ұстап, су шайып кету ықтималдығы жоғары аумақтарды анықтауға тырысады.
Арнайы мамандар биыл да Сыр арнасын қарауылдап келеді. Соның нәтижесінде сеңнің сергелдеңіне қалуы мүмкін 29 қауіпті аймақ анықталып отырғаны мәлім болды. Яғни, облыс төңірегіндегі дарияның маңында орналасқан 29 ауыл ағын судың астында қалуы мүмкін. Соған орай табиғи апаттың алдын алу, тосын апатты болдырмау шараларын күшейту қажеті туындап тұрғанын алға тартады.
Қазіргі Сырдария өзеніндегі су деңгейі бірқалыпты. Алайда тоқмейілсіп отыруға тағы болмайды. Табиғат кез келген сәтте тосын мінез танытуы мүмкін. Сондықтан бәріне де дайын болу қажет. Төтеншеліктер жыл басталғаннан тосын жағдайға тосқауыл болудың қамына кірісіп кеткен. Сұлу да сырбаз Сырдария өзенінен сең жүру қаупін сейілту мақсатында атқарылып жатқан жұмыстар ауыз толтырып айтарлықтай ауқымды. Осы төңірегінде Қызылорда облысы әкімдігіндегі өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпарат алаңында арнайы өткізілген брифингте сала мамандары кеңінен түсіндірді.
«Жалпы, анықталған ақпаратқа сәйкес, бүгінде Шардара су қоймасынан Сырдария өзенінің төменгі ағысына секундына 200 текше метр су жіберілуде. Сондай-ақ Қызылорда су торабынан секундына 100 текше метр су өтуде. Қазір Арал ауданынан бастап, Қызылорда қаласына дейін мұз толықтай ұстасқан. Ал облыстың оңтүстік өңіріне қоныстанған Жаңақорған ауданының аумағында өзен беті әзірге мұздан таза. Бұдан өзге Шиелі ауданы бойынша Қызылқайың елді мекенінде мұз ұстасып жатса, Қарғалы учаскесінде 30 пайыз сең жүруде. «Казгидромет» РМК облыстық филиалының жүргізген көп жылдық есебіне сәйкес, өзен арнасындағы мұздың қозғалысы шамамен наурыз айының бірінші онкүндігінде басталады деп күтілуде. Осыған сәйкес, қала мен аудан әкімдіктері және жауапты сала қызметкерлері күнделікті өзен деңгейін бақылауда ұстауда», – дейді бұл жайында облыстық жұмылдыру дайындығы басқармасының басшысы Марат Құрманбаев.
Мамандардың пікіріне сүйенсек, әзірге дария суынан айтарлықтай қауіп жоқ. Су өзеннің негізгі арнасымен ағып жатыр. Дегенмен оның деңгейі бақылаудан түспейді.
Мәліметке сәйкес, су басу қаупі басым 29 елді мекенде тұратын халықтың қарасы қалың. Нақты айтқанда, аталмыш ауылдарда 21 мыңнан астам тұрғын үй мен 130 мың 367 халық қоныстанған. Сондықтан қажетті техникалар қауіптің алдын алу және жою шараларына сақадай сай.
«Сырдария өзеніндегі су арнасы тасыған жағдайда қауіптің алдын алу және оны жою мақсатында 116 мекеме, 364 бірлік техника мен мыңнан астам қызметкер жұмылдырылады. Қазір 25 бірлік арнайы техника, 4 жүзу құралы, 33 мотопомпа дайын тұр. Бұған қоса, су тасқынына қарсы материалдық-техникалық қорлар бойынша 117,9 тонна жанар-жағармай, 139 902 дана қап, 17 710 бау қамыс, 5 865 дана пашын мен 239 тонна қойтас және 2 381 дана қарабура инертті материал қоры жасақталды», – деді бұл жайында облыстық ТЖД бастығының орынбасары Нұрсұлтан Ибрагимов.
Төтеншеліктер тасқын кезінде халықты шұғыл эвакуациялау мақсатында барлығы 59 жинау-эвакуациялау пункті және 68 қабылдау пункті дайын екенін де мәлімдеді. Осы арқылы табиғаттың тосын мінезін еңсеруге әзірлік жұмыстары ойдағыдай жүргізіліп жатқанын алға тартады.
Ал «Арал-Сырдария» бассейндік инспекциясы су деңгейін күнделікті мониторинг жұмыстары тұрақты түрде жүріліп тұрғанын жеткізді.
«Нақты кезеңде Шардарадан жоғары орналасқан су қоймаларында жинақталған су көлемі 14,335 млрд м кубты құрайды. Бұл былтырғымен салыстырғанда 0,027 млрд м кубқа артық екенін көрсетеді. Алайда су тасқыны бойынша әзірге қауіп жоқ. Шардара су қоймасы мен Көксарай су реттегішінің жұмыс кестесі тұрақты түрде бақылауға алынған. Бұл тұрғыда жергілікті атқарушы органдар және су шаруашылығы ұйымдары бірлесіп Сырдария өзеніндегі сушаруашылық жағдайына күнделікті мониторинг жұмыстары жүргізілуде», – деді «Арал-Сырдария» бассейндік инспекциясы басшысының орынбасары Зейнулла Қозтоғанов.
Қалай болғанда да, су мамандары дария деңгейіне үздіксіз бақылау жасап тұрғанын мәлімдеп отыр. Әзірге анау айтқандай, қауіп жоқ деп айтылғанымен, қамсыз отыруға болмайтынын да алға тартады.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ,
Қызылорда облысы